24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Ma nzemmer a nessxdem iwalen “iɛeffanen” di tira n Tmaziɣt ?

Umi nebda nettari di tifray.com, nura x waṭṭas n isental, d amezwaru, amnus i ttuɣa yellan mamec nzemmar a negg a nari x yigran-a imsebḍan s kulci. Mala nessen belli Tmaziɣt wer ɣer-s bu ca n wagla d ameqqran.

Am waṭṭas n ilsawen, ɣer-sen iwalen i ixess wer ten-sxeddimen di tudert-nnsen talebdant, Ineglinziyen ca zzag-sen, sxeddamen awal n “Gosh” deg wemkan n “God” (Rebbi). Minzi ixess awal n “Rebbi” wer t-tteydaren x yiles-nnsen. Aya, yella ula di Tefransist.

Deg wawal-nneɣ n Tmaziɣt nzemmer a naf ca n wawalen udrusen, i nsxeddam bla ma a nessdḥa. Ameknaw neqqar “raḥeɣ neɣleɣ aman = deg wemkan ma ad nini “becceɣ, beẓḍeɣ”. Nzemmer ad nini “idmaren, iffan” maca wer iɛeddel a nini “ibbac”. Nzemmer a nini “ssudmeɣ” maca “ggiɣ taqemmumt” d ḥcuma.

Di Tmaziɣt, aṭṭas n wawalen i nsxeddam, nettaḥsab-iten d iɛeffanen (vulgaires), ameknaw isem n “taqqut” zeg wemyag-nnes “qqu”. Amyag n “qqu” di Tmaziɣt, nettawi-d akid-s iwalen-nniḍen, maca xmi i ten-neqqar nettḥada dag-sen ijjen ddegg n ddenf, ameknaw awal n “bennar”, akid-s, xirebbi n tenfalitin-nniḍen (autres expressions) a zzag-sen d-nefren “ɛerneɣ-as-t, ggiɣ-as-t….”.

Di tira, netterra taynit i wawalen i nsxeddam, awal n “taqqut” nsxedm-it di lerifain di 07 n isental alaḥal. ɛawed, mamec nessxdem awal n “asikes” qell zzag-s.

Zi lxezrat-nneɣ tamezwarut, neqqar mala awal yella di tidett, min daneɣ-ɣa-ijjen wer t-nsxeddim? Hiwa mala awal aqqa-t x yiles n yewdan, ttsarrafen-t, nzemmer a t-nerr d tira.

Waxxa amenni, am ddegg-a n wawalen, wer nzemmer a ten-nini di twacunt, imken ad tili d ta d lemsibbet a ten-nessiggʷej x iles amassan (la langue scientifique).

Di Teɛrabt, amenni. Awal n « Nik نيك» aqqa-t ɣer-sen yella zi lebda, maca qqaɛ wer t-sxeddimen di tira. Sxeddamen iwalen-nniḍen am « nakaḥa, waṭiʡa نكح، وطأ », amenɛad saqaren-d awal n « marasa ljines ».

A tafed lefqih di temzgida, issawal x “nnikaḥ” bla ma ad ssedḥan imẓalla. Maca, mala issexdem iwalen-nniḍen, zemmren imaẓalla ad zewɣen merra, ad asen-ibeddel ukulur n wudem.

Ila nzemmer a nefessel mliḥ di min d-newwi s-nnej, maca, imedyaten-nni i d-newwya, d amezwaru zemmren ad ilin d tabridt n trezzut-nniḍen, s uyenni, di tira n ujurnal, ixess a nerr taynit i ddegg-a n tmeslayin.

S tidett, manaya nurmal, minzi aqqa-aneɣ mamec nbenna ijjen yiles ɛad deg uswir n tira, nettexes ad yili ihwen i wefham.  

Di min iqqnen ɣer yisem n “taqqut” d min zzag-s d-nessufuɣ d iwalen-nniḍen. Ttmeyyaleɣ a nessxdem tinfalitin niɣ iwalen i ɣa yilin d irawsanen (neutres), ameknaw : ““asikes”, « ṭṭseɣ aked… », « negga arriḍa… ».

I kenniw/kennint min iɛna rray-nnwem(t) di manaya ?  

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt