29.1 C
Nador
Jjemɛa 26 Yulyu 2024

Sylvia Plath.. Tazlawit ibedden deg wudem n tbatriyarikit

D nettat i ttuɣa yessnen mamec ɣa tegg a tessiwel x tɣellabit (oppression) tabatriyarkit i di ɛicent timɣarin Timirikaniyin deg iseggusa n 1950. Adlis-nnes d tudert-nnes d wami tiweḍ a tneɣ yiman-nnes x 30 iseggusa, ɛad jebbeden-d midden deg umaḍal merra. Ha aqqa tḥajit n Sylvia Plath, i ttuɣa yellan d ijjen tezlawit ɣer-s lhimmet-nnes.

D tazlawit, d tamungalt, Sylvia Plath, waxxa tudert-nnes ila tella d taquḍaḍt, maca xelli amenni tejja dag-s izumal d imeqqranen. Zi tezlawyin Timirikaniyin ittwassnent di tasut tis ɛicrin. Tudert-a n tnaẓurt tettɛawad-it Taina Tuhkunen, i yuran tabyugrafit n Sylvia Plath, une écriture embryonnaire (L’Harmattan, 2007).

Sylvia Plath, tlul di Boston aseggas n 1932, deg ijjen twacunt n isdawanen (universitaires). X 4 iseggusa, tiweḍ a tessen a tɣer, x 8 iseggusa di buḥbel-nnes tiweḍ a tari taqessist-nnes tamezwarut.

Taḥenjirt-a ila ttɣimen dag-s reẓmen aqemmum, minzi tessneḍi qbel i lweqt. Tegga tizemmar-nnes merra maḥend a taweḍ ɣer min texs, maca dduniyt i tebna i yixef-nnes, yewḍa zegga immut baba-s.

Yemma-s teqqim tesqasa-as taẓyuḍi n tira, tettic-as kul noel ijjen udlis i di ɣa tari min txes, adlis-a a teqqim teḥḍa-t tudert-nnes amen tekmel.

Taina Tuhkunen teqqar x-as “idwel ayenni d asmun n tidett maḥend a tedder, tesseɛda tudert-nnes d nettat texs a tari. Ad iydareɣ ila tenna: “Ttariɣ x ijjen ḥajet waha, minzi dag-i ijjen ssuṭ ittagi ad issɣed””.

Danita i texs nican a tedwel d tamarit. Trezzu a tili a teɛdu Virginia Woolf.

Tiḥḥudra s wemnus-nnes

Awerni tnayen iseggusa n tɣuri isiɣan, tɣuffet, wer tufi a teḍfar timeddukal-nnes n tasalt-nnes niɣ a teḍfar mezri-nnes ɣer tlelli d mezri-nnes maḥend a tedwel d tamarit. Ileqf-it udiprisyu, texs a tneɣ iman-nnes.

Sylvia Pathe, tudef spiṭar n tnefsiyt n xems-chur, mani i das-ggin ttrisinti din.

Ddeg-a i teẓra, iggur a x-as tessiwel deg wungal ijjen ɛecra iseggusa menbeɛd “anina n taqsuḥi”, adlis-nnes ameqqran i zi tettwassen, issadaf-aneɣ deg ijjen uṭabu: adiprisyu. Tessawal dag-s x tamara i ẓrint timɣarin deg iseggusa n xemsin.

X 23 iseggusa, iggur a tkemmel tiɣuriwin-nnes, a tezdeɣ di Nnegliz, tettari din izlan.

Temmelqa aked wezlawi Ted Hughes, akid-s i tqas timexsa. Tedwel s cwayt cwayt, ɣer tḥenjirt-nni min zzag-s ittraja wegdud: Tercel Ted, tedwel d tayemmat, tqabel ccɣel n taddart, tqabel ula tira n wergaz-nnes, tessugur tibratin-nnes… Tedwel wer tettari ca aṭṭas.

X 29 iseggusa, tufa belli argaz-nnes itteṭṭes aked ḥedd nniḍen, tejj-it. Di xems-chur, terra lḥarr x tira:

ggiɣ zzag-k ijjen umeknaw

D argaz d aberkan s tiṭṭawin n MeinKampf

Mala nɣiɣ ca n wergaz, ataf nɣiɣ tnayen zzag-sen

Amẓiw-nni isnɛmilen ila d ccek

I ttuɣa ittẓemman idammen-inu aseggas amen ikmel  

Sebɛa n iseggusa, mala texsed zeɛma a tessned

Ih a baba, lux tzemmred a tɛawded a teẓẓled

Daddy Octobre 1692

Azgen ameqqran n tira-nnes tura-tent di lweqt-a tanita, waxxa d wungal-nnes amenni, qbel ma a tneɣ iman-nnes, d uzellif-nnes deg uferran n kuzina-nnes.

Tedwel d tikunt ufiminizem, zeg iseggusa n 1960, tejja tira ugurent ɣer zzat.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt