24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Takuppat n umaḍal 2022: Umi acrak n tseḍma n Lmuɣrib imseḥ Imaziɣen.

Yura-t: A. Bodetti

Asmezzeɣ zi www.middleeasteye.net/

Mala “amaḍal Aɛrab” imun ɣer deffer i Lmuɣrib deg wecrak-nnes di tkuppat n umaḍal, ca n Imeɣrabiyen ttemseqsan ma manaya maci d tiernnawin i Imaziɣen, ɛad i wafrikanen d waɛraben.

Takuppat n Umaḍal di Qaṭar 2022, d amḥizwar n tseḍmiwin timezwura n tcamma n uḍar.

D twalat tamezwarut i di ɣa tettwagg tkuppat-a di ccerq n lwesṭ, mamec i ɣa tili d twalat d tamezwaut i ɣa i tettwagg xmi wer ittili ca unebdu deg Uruppa, mamec ɣa naf ila d twalat tamezwarut mani ca n tseḍma d Tafrikant ad taweḍ ɣer uzgen umeggaru.

I inni ittcejjaɛen di jjwayeh-a merra, mara aṭṭas zzag-sen dewlen ttwalan ixef-nnsen di tseḍma tameɣrabit zegga ttwassinfen xef tma deg iyyar n tcamma n uḍar.  

Umi bdan ttcejjaɛen awaḍ n tseḍma tameɣrabit, aya iɛren ɣer “tmunit tameslemt” d “tɛurba” iẓekkʷan igmiren, ssurfen xef leɛdawat ismunan jar timura.

Ha Lmuɣrib ixsar zzat i Fransa s tnayen n iɣulen ɣer ziru, deg umḥizwar n uzgen umeggaru n tkuppar n umaḍal, mamec i ɣa yirar aked Krwatiya deg umḥizwar n usettef, ca zi midden, ttemseqsan, qqaren ma awaḍ n Lmuɣrib wer t-ukiren lebɛad, rrin-tt n yixef-nnsen.

Zegga ẓwan “ayraden n waṭlas” purtugal, min yejjin Lmuɣrib ad yili d tamurt tamezwarut zi tmura n Wafrika d “umaḍal Aɛrab” ḥma ad yaweḍ ɣer uzgen umeggaru n tkuppat n umaḍal n FIFA, imeɣrabiyen izeddɣen di New York, ruḥen s tjemmujt ɣer wazzareg n Times Square ḥuma ad ggen ficta s trennawt-a.

Ijjen am Walid Mejdubi, i yellan d firmiru, ijjin tamedint n Wujda ɣer New York x 05 n iseggusa di buḥbel-nnes, iyreḍ ca n ibanduten x iɣallen-nnes.

Maca bandu-nni wer yelli ca n Lmuɣrib.

Iksi bandu bu tlata n ikuluriten i yeqqnen ɣer Imaziɣen, agdud amezwaru n Tefrikt n ẓelmeḍ.

Imaziɣen, tteggen ijjen uzgen d ameqqran zeg imezdaɣ imeɣrabiyen d dyaspura-nnes, d manaya i yufa ula d Mejdubi i yeẓrin ca n ibanduten bu tlata n ikuluriten Amaziɣ jer ibanduten n Lmuɣrib d Ifalisṭiniyen di Times Square.

yewwi-ayi-dd Rebbi axmi aqqa-ayi di taddart aked aytma d suytma d ibenɛzizten-inu ḥuma a negg ficta n tmeɣra di twacunt-nneɣ”. I yenna i Middle East Eye.

Maca abandu Amaziɣ iban-dd kṭer di tkuppat n umaḍal awerni i partida n Lmuɣrib aked Spaniya.

Zegga ayraden n Waṭlas, ssufɣen-dd adrappu Afalisṭini ḥuma ad dd-mmlen twiza-nnsen aked wegdud-a, awerni i partida deg undrar n Education City Stadium di Qaṭar, issufeɣ-dd upurtiru [Arifi] Munir Mohamedi bandu Amaziɣ bu tlata n ikuluriten i t-yennḍen x waddud-nnes.

Imcejjɛen Imaziɣen n wayraden n waṭlas, iɛejb-asen lḥal x traccwin tinamunin, ula kṭer di Twitter mani @histoirerifaine issekk-as sslam i umirar, i “ismedyen merra Imaziɣen n umaḍal”. Leḥsab-a s ixef-nnes immel-dd ijjen ufuṭu-nniḍen n upurtiru i das-ggin awerni i partida n upurtugal: “Imaziɣen zemmen ass-a amezruy”.

Ijjen tselmadt n Tenṭrupulujit, Gwyneth Talley, tesruɣa tifawin x umxumbel i di tteḥsaben Imeɣrabiyen ixef-nnsen am “tamurt Taɛrabt d tefrikant tamezwarut” i ɣa awḍen ɣer uzgen umeggaru.

Teqqar “mala tessiwled ɣer Imeɣrabiyen di berra, ad dak-dd-mmlen d amezwaru belli niteni d imeɣrabiyen niɣ d Imaziɣen”.

Ca zeg imiraren ittwassnen, i ilulen di berra, nettaf-iten d Imaziɣen. Ameknaw Ḥakim Ziyyac, Salim Amellaḥ niɣ d Sufyan Amrabeṭ.

Waxxa Imaziɣufunen, llan di tseḍma Tameɣrabit, maca isuḥufiyen di Lmuɣrib d berra, ɛad qqimen ttlaɣan-as ‘taseḍma taɛrabt’.

Imeɣrabiyen ttɛeffaren s tnettit-nnsen Tamaziɣt, ula kṭer di ɛecra n iseggusa imeggura” i teqqar Gwyneth Talley. “s uya nitni ttexsen ad zzag-sen neɛmen axmi d Imeɣrabiyen d Imaziɣen, tiɛɛurba ɣer-sen nitni aqqa-tt x uɣezdis”.

« Ul n tnettit-nneɣ »

Imaziɣen ttwalan ixef-nnsen axmi d imezdaɣ imezwura n Lmuɣrib d Afrik n yeẓẓlmeḍ, tameddurt-nnsen da, tetteɛɛqab ɣer luluf n iseggusa mani Aɛraben yalleh usin-dd aked twasit n Lislam waha.

Alaḥsab leḥsab ameggaru i yegga Lmuɣrib, yettwala belli 27% n imezdaɣ ɛad ssawalen Tmaziɣt. Maca nitni kṭer zi 70% d Imaziɣen.

Xelli amenni, tagelda ittwaɛerrben di Lmuɣrib, zi lebda ila tɛerren qabu i merra i inni i ttuɣa ittettren tanettit-nnsen Tamazɣt, zegga teṭṭef tamurt tasimant-nnes zi Fransa aseggas n 1956, ijjen tsertit d tadelsant i yewwḍen tqiccet di lɛahed n Ḥasan wis tnayen deg iseggusa n 1980 d 1990.

Tamurt tbeddel zi tmuɣli-nnes umi yeṭṭef Muḥemmed VI leḥkam-nnes deg useggʷas n 1999. Xenni ajellid issers llsas n usinag ageldan n tussna Tamaziɣt deg useggʷas n 2001, inɛem s Tmaziɣt d yiles unsib deg udustur n 2011.

Xelli amenni, asnuḥyu iqqim adu udem n waṭṭas n tmeslayin min di i t-nettwala. Imeɣrabiyen itteqsiḥ x-asen ad semman i tarwa-nnsen s yismawen d Imaziɣen.

tanettit tamaziɣt d wul n tnettit tameɣrabit, d nettat i iɣes n wegdud ameɣrabi. D aɛeffar d ameqqran a nẓer taseḍma-nneɣ tameɣrabit tettadef amezruy”, i yenna Islam Aatfaoui; ameqqran n ijjen tmesmunt d tikulujit di temdint n Sefru.

Aṭṭas n imeɣrabiyen ttwalan belli Tmaziɣt-nnsen ɣeḍlen zzag-s di tkuppat n umaḍal, niɣ sefḍen-tt qqaɛ.

Amherwaḍ ameqqran iqqim ma Lmuɣib issmedya Afrika niɣ Aɛraben”. D aya i yenna Aatfaoui i MEE.

Manaya ittawi Imaziɣen ḥma ad ssersen aseqsi ijjen twalat-nniḍen, ma isnuḥuyuten d usinef i yekkin ɛad llan?”.

Imeɣnas n Tmaziɣt merra ssiwlen x min ittemsaren ammu d asefreɣ i tnettit tanamurt – ddegg-a n umherwaḍ yufa iku-nnes ula berra i igmiren n Lmuɣrib.

Manaya ixes ad yini aṭṭas i nec, nec i yellan d ijjen Tmaziɣt maci d tameɣrabit, maḥend ad ẓreɣ mani iwweḍ Lmuɣrib, mamec ẓerreɣ abandu-nneɣ ittferfir mani mma”. I tenna Helena Boutalbi, d tameḥḍart d Tamaziɣt zi Leqbayel, i izeddɣen di Havre, di Fransa.

Mamec teqqar ila qa izmawen n waṭlas, jebbden-dd ɣer-sen Imaziɣen n umaḍal merra, amenni iqqar leḥsab n Stangram @dz-Kabylifornie issemɣaran s ubani n ubandu bu tlata n ikuluriten Amaziɣ di tkuppat n umaḍal.  

bla zamul-a ameqqran, ɛemmers mediya ad rren taynit i tnettit Tamaziɣt i yellan d iɣes n tseḍma Tameɣrabit”. I teqqar Gwyneth Talley, i yellan d taselmadt di Lqahira.

Aɛeffar s Tmaziɣt ittebheḍ zzat i tɛurba

Aṭṭas zeg inni ittcejjaɛen ayraden n waṭlas ttwalan belli ticli-nni iwwin di tkuppat n umaḍal, am ijjen umumintu d amezryan i “Waɛraben”.

Icten am Houda El Mamouni, tasmunt n tɣuri n Helena Boutalbi di Havre, tessawal x manaya d nettat teqqar: “Ɣer-i nec, am ijjen Teɛrabt, d ijjen webrid d ameqqran i tegga tseḍma-nneɣ”. I tenna i MEE.

Amek nessen, Lmuɣrib yudef aked Wegraw Aɛrab, tnayen iseggusa zegga yeṭṭef tasimant-nnes, yettwala belli din ijjen “wesɣun d adelsan d ddsas n tnettit Taɛrabt”. Ajellid s ixef-nnes, am waṭṭas zeg imeɣrabiyen, ttwalan kkin-dd zi errasul Muḥemmed, i yellan d Aɛrab ittwassnen qqaɛ.

Wer nessin ca aṭṭas x mcḥal i yellan n waɛraben s tidett di tmurt n Lmuɣrib, ijjen tɣuri tettwagg deg useggʷas n 2019, teqqar ila ijjen uzgen zeg Imeɣrabiyen ttwalan ixef-nnsen d “Aɛraben”.

Ɛednan Lxeṭṭaṭ, d ɛdbib deg Ugadir, yeffus n Lmuɣrib, yufa belli errbeḥ n tmurt “isfaqq twacit s ‘l-umma’ tameslemt, s ijjen umaḍal d Aɛrab imun”. Ddegg-a n twacit, ad ilin ula d imiraren n tcamma n Lmuɣrib aqqa-tt ɣer-sen.

Sufyan Bufal, awerni pinaltiyat kunṭra i Spanya wer iqidi ca imeɣrabiyen waha, maca ula “agduden Aɛraben”. “Tarennawt-a aqqa nnsen” i dasen-yenna.

Ca zeg inni ittcejjaɛen Lmuɣrib, ttagin x ukritiki n Imaziɣen, icten am Hala Daho-Idrissi, i yellan d Tafarmasit txeddem di Kaza, tamdint tameqqrant di Lmuɣrib, teqqar ila min qqaren Imaziɣen maci nican.

“Mayemmi i daneɣ ɣa “ɛerrben” mala neccin d Aɛraben”. I teqqar tameḥḍart Houda El Mamouni, di Havre.

“Ma xsen niɣ wer xsen, qa neccin d Aɛraben d Afrikanen”.

 Imseksiten ula ɣer berra

Lebda din imherwuḍa x tnettit di Lmuɣrib d aya i neẓra aked umundyal-a n tcamma n uḍar.

Houda El Mamouni, tetteɛqal i yijjen umseksi jar tnayen zeg inni ittcejjaɛen taseḍma n Lmuɣrib di Havre, wami ijjen iksi bandu amaziɣ, maca ijjen nniḍen ila ixes ad as-t-icerreg.

Deg umeggaru n Nufember, ijjen uvidyu ila ittunuḍ di traccwin tinamunin, wami ila xsen ca n ipulisen n Qaṭar ad kksen ijjen ubandu d Amaziɣ i ca zeg inni ittcejjaɛen taseḍma tameɣrabit. Ipuilsen iɣil-asen belli d bandu n tselit n wenẓar n LGBTQL+, mani ipulisen n Qaṭar ttagin x-as ad t-ssidfen ɣer daxel i umundyal.

Deg useggas n 2020, Munir Lḥeddadi, ttuɣa ɛad wer ittirar aked wayraden n waṭlas, iksi bandu Amaziɣ aked tseḍma-nnes FC Séville wami rebḥen tkuppat n Wuruppa.

Asit n Hiba Press, isug-dd x-as mani ixḍar ad iksi bandu amaziɣ deg wemkan n wenni ameɣrabi, nnan x-as “ixess-as beɛda ad iweqqer tamurt mani lulen ayt twacunt-nnes merra”.

Din ijjen usnuḥyu d ameqqran, tteggent isuḥufiyen kunṭra i imiraren Imaziɣen, aṭṭas zzag-sen tteggen bezzez x imiraren bac ad dd-rren s Teɛrabt, amenni i das-ggin i upurtiru Munir Muḥemmedi, ila ittexsen lebda ad issiwel s Tmaziɣt n Arrif.

nettwala s usḥissef ila lebda isuḥufiyen Imeɣrabiyen ttexsen ad sseqsan imiraren s Teɛrabt, ula kṭer inni n dyaspura, i yessawalen ḥa yiles n tyemmat-nnsen, Tmaziɣt”. I yeqqar Khalid Mouna, aselmad n Tenṭrupulujit di tesdawit n Mulay Smaɛil di Meknas.

Manaya ixes ad yini ila aqqa isuḥufiyen nekkren lebda tanettit Tamaziɣt”.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt