24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

G wass amaḍlan n usefru, mani wḍent tira n imariten Irifyen g iger n usefru ?

Isfuggel “unesco” kul asggʷas s wass amaḍlan n usefru, iɛlem zg-s g umur wis 30 n “unesco” ittwaggen g useggas n 1999 g Paris, uxa idwel umaḍal deg 21 mars zi kur aseggas d ijn wass n usefru d amaḍlan.

Amux ittwassen irl aydud n umaḍal isfuggel s ijjen wass g wayur n Kṭuber adffar ma ad d-yas aseɣtes n “unesco” ad yili deg 21 mars zeg kur useggas d ass amaḍlan n usefru, d ij usagem belli tasntayt-a tusa-d zi kraḍ n izlawiyen d Ifalasṭiniyen (Meḥmud Derwic – Ɛizddin Lemnasra – Fadwa Tuqan), urin ijn tebrat teksi ijjen udem deg-s alaɣi sadu isem “asefru d iman n tefagant.. asefru d aɣerbaz n umaḍal” sqadent i unemhal amatay[1] n “Unesco” « fedireko mayur » g useggas n 1997 ttaren deg-s « asuɣn[2] ad semman ijn wass s umaḍal yeẓli s usefru ».

Alaɣi-ya yufa ijen tizzurga zeg waṭṭas n izlawiyen n umaḍal, tugur tezmmara a dat s waṭṭas, rumi yejja assiɣẓen tamaddast n “Unesco” ad teqbel alaɣi-ya. Uxa nettseqsa, min ɣar-neɣ ad nini x wass a wanita? ma afgan ɛad iḥdaj asefru g tudert-ins? mux tegga tuqqna n uzlawi ag umeɣri Arifi?

Amux ssnen aṭṭas belli asefru netta d iman minzi itteddar ufgan, ɣar-s ig tugger xmi ittxiyyaq niɣ xmi ɣa ixes ad issiwel x min ittaki, asefru g arif ɣar-s ccan imɣar, asefru g arif a g-s tafed amzruy a g-s tafed « azlawi – amedyaz » issawal x tayri, girra, laẓ, atlaɛ, taqquyt, tafellaḥt, rgm, lemlak… imersiten-a issiwer g-sen uselmad « Jamal Abarnus » uxa inna  g ijjen wawal-ines belli asefru Arifi g-s aṭṭas imersiten «awal ad yili  x imersan ig ɣerben g usefru, uxa awal ur itttili ci x imersan nniḍen, minzi ur nzemmar a nessiwel x kulci »[3]. Uxa iqqar g ijn uɣezdis nniḍen « waxxa nettaf belli imedyazen tteggen tizemmar timeqqranin, maca lwacun xezzaren ɣar-sen s useḥqar »[4].

Ass amaḍlan n usefru

Afgan xmi i d-nettar tiṭṭawin-ines a tudert, ittemɣur, ittemxubbuc ag tudert ḥuma ad yaf abrid-ines, ad yudar ad yekker, ad yudar, ad yekker, ar ɣa yeɣri x tirja-ines, ataɣ ur ittif min irezzu ar ɣa ataf ixeḍef-itt menkur. Deg webrid ɣar tirja n ufgan, ad ilqa anulef, aftettiz, aseḥqar,… uxa afgan itaf ixef-ines aqat ag leqlem ittari s minzi ittaki, d min ittwara… Mara yufa ixef-ines iweḍḍar, asefru da netta d ijjen tabridt d ijn tewwurt i ɣa issufɣen afgan-a zeg unulif, tawwurt-a yeqseḥ wi t ɣa yafen, uxa ittas-aneɣ-d ij useqsi ɣar lbal nniɣ, mux igga ubrid i ɣa yawi ufgan maca ad yili d azlawi?

Abrid ɣar tira, d ijjen ubrid d azegrar, amari ataɣ ad yaweḍ ɣar umeɣri, atiɣ ur ɣar-s ittaweḍ ar ɣa itexḍif raxaret, aṭṭas ittwalan belli tira d ijn tmeslayt tehwen, maca nettat dag-s tamara, ur tessin ɣa wenni ixebcen g iɣezdisen-ines. Ur din bu ci i ɣa yejjen afgan ad yiri d azlawi, bla ma ad yili axezzar-ines yeggej, yuggej x uxezzar n ufgan afrar[5], anaẓur netta itteddar snat n tudart, tudart ag ufgan, tudert ag usefru, d min ittaki ag ixf-ines, inna “victor Hugo” “la poésie c’est tout ce qu’il y a d’intime dans tout – asefru netta d marra min yelsqen ɣar tmexsa di kulci”, min irezzu ad yini wawal-a? Irzzu ad yini belli asefru mara ur ges temxsa qa ur din walu, ismun asefru g ijn wawar “intime”, nettxarras zeg wawal-a belli asefru, netta d tayri, tiddukla, tudart, afulki[6], … anemgal n wawalen-a d “aksan, ukriḍ, tamttant, tuɛfna”, ittawi-aneɣ uxemmem a nemsgra[7] belli asefru netta d afrdis[8] n tudert, u belli tudart bra asefru d tamttant.

Akid-wem swizaɣ ci n tseddarin n izlawiyen-nneɣ Irifiyen:

Zeg wamud “Jgugger ɣar ujenna” n uzlawi Ɛebdullah Lmencuri:

jji-t ad tegg min txes

jj-it ad dag-i teɣmi d tifeswin

ad ḍwen yejḍiḍen

ad nḍefsen deg wjenna d aneḍfes

niɣ ad dag-i teɣmi d tiɣufawin

ad dag-i kmummsen

ad ṭṭuqzen deg wur-inu d anefqes

zeg wamud n “tala iffuden”, n uzlawi Ɛebdelḥamid  El yanduzi:

Nemsafaḍ s wawal

nemsafaḍ s wawal,

Di lbar ɛad aqqaneɣ nmun.

Taẓyuḍi n wemsagar,

Tuddum ɛad deg uqemmum,

S tamment n yiwalen,

Tnixt ɛad tlemlum.

melmi ɣa ibedd uyur,

Necc d ccem ad nẓum?

Xef wemsafaḍ!

D laggʷaj amcum!

zg t sefrut n “rall n buya!” n uzrawi majid aqelɛi:

Ijj yettu, ijj yettru:

Yettu-aneɣ llɣa n yiḍ-a,

wenni n zik yegnu!

trun x-aneɣ yisefra,

izli itteg imi irennu!

iles icedd, afud yewḍa,

aḍil wer itteg binu.

zg wamud “timedditin innuryen” n tezrawit “naima farisi”

Jj ayi ɣarec d asitem iweḍḍar deg yemnusen,

Jj ayi ɣarec ɣar d lfal i ittfajan xef yixeyyiqen,

Jj ayi d aseqsi ad xafes d yarr zzman id anaeɣ ineqqen,

Jj ayi ɣar d awal deg wul nnec ireqqen,

Jj ayi d izli xef tencucin isseɣden,

sudm ayi d ameṭṭa xef yiyeaaimen indeɛqen,

Jj ayi ɣarec d asarut i wul mala iqqen,

Ma ɛad ad ɣarneɣ d rezfent timedditin ittissiqen?

zg wamud  “Tulleɣt yullɣen” n uzrawi “Ɛali Uccen”:

ussan inem weddren,

ruḥen kid imezran..

temsar-am am tala,

umi uzɣen waman.

neccin tuɣa yella,

d tfawt ɣar yewdan..

guran d xafneɣ tallest,

nedwel am ysemɣan.


[1] directeur général

[2] Exigence

[3] asfru amaziɣ arifi n zik, tarezzut g tira d umnaḍ, jamal abarnus, 2017, tifsarin n tsadwit mohammed 1, p : 103

[4] asfru amaziɣ arifi n zik, tarezzut g tira d umnaḍ, jamal abarnus, 2017, tifsarin n tsadwit mohammed 1, p : 199

[5] simple

[6] beauté

[7] conclusion

[8] élément

Timaynutin

Fser-itt