A negg tizemmar-nneɣ ḥma a nessreɣ tifawin x ca n iɣezdis zi tebyugrafit n ugellid Amaziɣ, Yuba wis sin, i yettwassnen s tmussni-nnes i yiriwen d wudem-nnes i yugmen zi Tmazɣa d Ruma.
Yuba wis tnayen (ittwari isem-nnes s Tlatinit Gaius Iulius Iuba, s tegrikt taqdimt Ἰóβας, Ἰóβα niɣ Ἰούβας) netta d agellid n Numidiya zi 30 ar 25 zzat i tlalit n Ɛisa (zi ssa d usawen a t-nari ammu « ZƐ »), zi senni iḥkem x Mawritanya zi 25 zzat i tlalit n Ɛisa ar 23 awerni i tlalit n Ɛisa (zi ssa d usawen a t-nari ammu « AƐ »).
Yenjeḥ di leḥkam-nnes qbala, netta ttuɣa-t d amussnaw, d amessiwel ittweqqren aṭṭas deg umaḍal aqdim. Qqaren-as i Tamɣart-nnes tamezwarut Klyupatra Silini II, yelli-s n Klyupatra VII.
Ttuɣa Yuba II d mmi-s n ugellid Anumid Juba amezwaru. Zegga i yerreẓ zzat i Irumaniyen, yeksi-t Jules César d adeggar (comme otage) ɣer Ruma, uca Jules César d Octavie ggin-as din ijjen uselmed yeknan x tebridt d Tarumant, Octavia-ya tanita d nettat i yellan d weltma-s n Wempraṭur Auguste i d ɣa asen zi ssa d usawen.
Yegga Yuba II zi temdint n Yol, i ɣa isemma Caesarea (umi qqaren Cercel ass-a di Dzayer), d tmaẓunt-nnes. Wer ittwassen ca mliḥ melmi i yewwi Klyupatra Silini maca nettaf x wudem n ca n yedrimen di 20 ZƐ ila ittwazemmem x-asen isem n tgelldit.
Tabiyugrafit-nnes
Zegga i yerreẓ Juba amezwaru, yudef César d amernu ɣer Zama. Deg useggʷas n 46 ZƐ d aseggʷas n trennawt ikemlen ɣer Ruma, ula kṭer kunṭra i Inumidiyen d Ipumpiyen.
Deg yiɣrem n ugellid agellin mani i ɣa bḍan Tamzɣa d twacunt tageldant. Xenni Yuba II yalleh iɛlem xemsa n iseggusa niɣ wer tekmil, sekken-t d adeggar ɣer Ruma, mani i d ɣa iban awern-as di trennawt n César xef Vercingétorix n tmurt n Iguliyen d Arsinoé, weltma-s n Klyupatra n Misra.

César ttuɣa ixezzer ɣer Yuba am ijjen tuccut (butin) tessbeḥ, netta zi ttasilet n igelliden Imaziɣen, minzi netta d mmis n Yuba amezwaru, agellid Amasil n Numidiya d Igituliyen d ayyaw n Massensen d Yugurten.
Wer nessin ca mliḥ min dasen-yemsaren i yegmamen-nniḍen n twacunt n Yuba. Maca ar danita d netta ɛad d ameḥbus ɣer Octavie weltma-s n Octave i ɣa yedḥan d Aympratur Auguste.
Qqaren ca n imariten, ila Yuba aḥudri maci d Octavie i t-issegmen maca Calpurnia Pisonis, tamɣart tameggarut n César. Maca xelli amenni, Yuba imdukkul aked umeḥḍay-nnes i t-issegmen am igeldunen-nniḍen. Yewc-as Octave ad yili d Aruman n tidett. Xenni Yuba yeksi isem n umeḥḍay-nnes (Gaius Lulius) i yewca ula d netta i inni isnufsel maca wer iqqim iksi ismawen-a zegga idwel d agellid.
Icrek Yuba di lḥemlet x Misra kuntra i Klyupatra d Marc Antoine, d tenni n Spaniya mani Octave iɛejb-as ad yili aked uɣezdis-nnes.
Zegga yemmut Yuba amezwaru, bḍan tageldit n Numidiya jer Octave (umi qqaren Auguste deg yimal). Ameggaru-ya issers Yuba II x udabu, Zegga qḍan x tgeldit n Numidiya. Issumer (il a proposé) x Yuba II ad ibeddel min iqqimen zi tgeldit-nnes aked udabu n Mawritaniya, i yeqqimen texwa zegga immut ugellis Bukus.
Maca Auguste ibeddel ɛawed tmuɣli-nnes ɣer min iqqnen ɣer useqsi d tmeḥḍayin, iḍfer ijjen tsertit n telɣeɣ di ccerq. Issers ɛawed ageldun Anumid x udabu n Mawritaniya.
Deg useggʷas wis setta di leḥkam-nnes, di 19 Zɛ, yewwya Yuba II Klyupatra Silini, yelli-s n Klyupatra, tegllidt n Misra d Marc Antoine. Tameggarut-a tessegm-itt weltma-s n Octave aked uma-s akniw Alexandre Hélios i ttuɣa yellfen zi Marc Antoine. Ula d Klyupatra Silini, errint d tageldunt maca bla ad ɣer-s qqnen ca n tmurt niɣ ca n leḥkam. Tamurt-a ila ttekksen zzag-s i Ruma, maca tebda-d zi lebḥer Atlantik ar yiɣzer ameqqran (Ampasga) i yellan di Sṭif aked ijjen ucwiḥ zi tmurt n Igituliyen deg yiffus n Dzayer d Tunes.
Asugur n tmurt-a i yiriwen, i yemɣren x tenni n Massensen, maci d adwal n tindeffert di ssiyasa tarumanit. Waxxa yejja Auguste timura-nni i Juba, maca aqqa netta yebḍa-tent mamec ixes, bla ma ad yini ugellid anumid ca n ḥajet, iqqim lebda iḍfer Ruma di min teqqar.
Yeẓẓu Yuba tmaẓunt-nnes deg uraq Afiniki Yul (Iol, Jol) umi i igga i yisem Caesarea (Cercel lua di Dzayer), ttuɣa ɣer-s xenni 25 useggʷas wami yeṭṭef leḥkam di 25 Zɛ, xenni ila ccaten ttmenyat s yisem n « IVBA REX8 », wer nessin ca melmi yemlek aked Silini, maca yettban-d isem-nnes di 20 Zɛ x udrim i di urin ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΒΑΙΛΙΑ.

Mmersen isenfaren d imeqqranen di Césarée niɣ di Volubilis i di nettaf udem n lebni Amaziɣ d wenni Amisri d ugriki d urumani. Tbedd klyupatra Silini II aked wergaz-nnes Yuba II ḥma ad igg ijjen tsertit n leḥkam ibedden x sseḥ.
Ibedd Yuba x tẓuriwin d trezzutin timassanin d usefru d tesnilest d leḥsab d tmessna d umezruy agaman mani Pline iwca isugam n tsebbabt aked Spaniya d Uṭalyan, ssekkan iselman d tẓurin d lluban d tazat d imendi d ukeccuḍ d lkettan i yerrḍen iwziren dinni.
Issek Yuba ijjen uɣerrabu ɣer tegzirt n Mugadur, ḥuma ad iẓer min din xedmen Ifniken iqqimen ula kṭer deg usenneɛ n ukulur abenfsaji. Tedwel Tingis, tamdint n Herkulis, d ammas n tsebbabt aked Cadix, Kartaj d Kartaxina di Spaniya.
Maca bla ma a nettu ila iraḥ ɣer waṭṭas n iraqqen d ijyugrafiyen, am idurar n waṭlas d tegzirt n Madira d tegzirin Tiknariyin. Aked atig ameqqran i ttuɣa yellan ɣer yedrimen imawritaniyen deg umaḍal aqdim. Yenna x-as unmezruy agriki Plutarque ila netta zeg irgazen n ddewla imeqqranen deg wakud-nnsen.
Deg useggʷas wis 01 Aɛ, isemma Yuba II mmi-s Ptolémée d anebbaḍ akid-s zegga i ɣa yemmet deg useggʷas wis 23 Aɛ. Ittwamḍel aked temɣart-nnes tamezwarut di temḍelt tageldant n Mawritanya. Xenni Ptolémée yeḥkem ar aseggʷas wis 40 Aɛ. Maca mmi-s n xalt-s di teɣda tis snat, Aypmratur Caligula iggur ad t-ineɣ zegga i d-yusa ɣer Ruma. Xenni, qqnen Mawritanya ɣer teymparaturit idewlen d ijjen tesga d tarumanit.
Xelli amenni, iqqim Yuba s buḥbel d Maziɣ deg weɣbay-nnes, iqqim iqqar Yuba x iẓuran-nnes mamec ila irezzu di Tmaziɣt di tfunikt.
Yeqqim mmi-s n Yuba II iḍeffer abrid n baba-s di min iqqnen ɣer sseyasa tameqqrant, maca wer yewrit ca tiɣist-nnes.
Tamɣart n Yuba II qqaren-as Glaphyra, d yelli-s n ugellid n Cappadoce umi qqaren Archélaos. Ttuɣa-t d tageldunt tantulyant, teqqen ɣer ṭṭasilet n ihirudiyen. Mamec ila tella d tagellidt n Mawritanya, senni d tamɣart n Hérode Archélaos.
Deg useggʷas wis xemsa Aɛ, ttuɣa agellid Yuba ittsara x lebḥer acemlal aked Caius Julius Caesar Vipanianus, ayyaw n Auguste, deg usari-nni, immelqa aked Glaphyra, ad yili xenni Klyupatra silini II, temmut.
Argaz n tmessna d tsekla.
Deg wakud n lxawi-nnes ttuɣa Yuba ittawi-tt di tɣuri n tsekla d tmessna d tmeslayin-nniḍen i das-yecqan.
Xenni, lebda ila ittxes ad yaweḍ ad issen anict iẓuran-nnes d iqdimen, netta ila yetteḥsab ixef-nnes d mmi-s n Hiraklyus i yewwin Tingis tamaziɣt i yellan d yelli-s n waṭlas d tajjalt n Antée di tmiṭulujit tagrikt.

Yebna aṭṭas n lebniyat d imeqqranen, ixdem izurag, ifurumen, imezgunen, d leḥmmamt, d tbeḥḥar d tigdudanin… aṭṭas n ddegg-a n tmeslayin mmalent-id temɣer n ugellid n Yuba II, i ttuɣa iɛelmen ijjen jjehd d ameqqran di lxedmet.
Yura Yuba II idlisen s tegrikt d tlatinit x umezruy, amezruy agaman, tajiyugrafit d tjerrumet (talatint, tagrikt, tamaziɣt, tassiryant d tmisrit), tẓuri d umzgun. Wer qqimen ḥa ca n icwiḥen d imeẓẓyanen zi min yura iqqimen nejmen, mani ca n imariten-nniḍen i x-as issiwlen. Aked uya ismun ijjen tesdlist d tameqqrant i di ismun afares-nnes ameqqran.
Adlis-nnes i yura x tegzirt Taɛrabt yufa amkan-nnes di Ruma, mani yura Issiyriyen d Ilibiyen d umezruy n Ruma. Mani yura x tuɛɛefna i yellan deg umawal d imserwasen. Yura di tẓuri, x pintura d umzruy n umzgun. Mamec i yura x imudar d tfizyulujit.
Ila xezzren ɣer-s imariten iqdimen n zzman axmi d ijjen wergaz n tussna, s usḥissef d ameqqran wer daneɣ-d-iwiḍ ḥa drus zi min yura, aya ɣer ca n imariten-nniḍen i d-iydaren min ttuɣa ittari amenni, amenni ila yeqqar x-as Pline L’ancien « Yuba amussnaw ila yettwassen kṭer zi Yuba agellid ».
Mani Plutarque ila yettwala dag-s d ijjen unmezruy d ameqqran n tmurt n igrikiyen. Yuba II ila yesmun-d s ixef-nnes ijjen tesdilst mamec issekk idlisen-nnes ɣer tesdlisin timeqqranin deg wakud-nnes.
Aked manaya, yura adlis n Libyca i di ismun aṭṭas n ixarrisen, ad yili netta yugem-d tmuɣli-nnes zeg idlisen i das-d-jjin igelliden Imaziɣen am jeddes Hiempsal II, i yella yeca usinyat zegga tewḍa kartaj, mani yeɣra min urin inni iwwḍen ɣer tegzirin tiknariyin.