24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Lxezrat deg uturjem n wedlis n Auguste Mouliéras “Amurrakuc i wer yettwissnen”

“Amurrakuc i wer yettwissnen, azgen amezwaru: ufuɣ x Arif”.

“Le Maroc inconnu; Exploration du Rif”

Mayemmi i nniɣ “ufuɣ x Arif”? Minzi d wa d awal i ttwaliɣ di trifit ad yemɛawaḍ aked wawal n tefransist “exploration du Rif” i dd-yusin deg wezwel. Neqqar: ffɣeɣ x txabit, ffɣeɣ x yij n temkant wer tt-yessin ula d ijjen, yeffeɣ x lmeɛden…

D ij n wedlis yura-t Auguste Mouliéras, yettwafsar aseggas n 1895. D ij n tɣuri d tatnugrafit tettwagg x tqebbal n Arif..

Mayemmi tettwagg? D ma tiwi-dd ca n tidet ?… Wa d asentel nniḍen… Maca min ixessen a t-nessen; aqa bab n wedlis-a, ɛemmers di tudert-nnes ma yeɛjen di Arif (ɛlaḥsab min yenna netta), yettkel x min ttuɣa das-dd-yesmuna ij n weqbayli ttuɣa yettwassen s “Ddriwec”, isem-nnes Muḥḥemmed n Ṭṭeyyeb, yekka kter zi ɛecrin n iseggusa netta ittenfifil jer tqebbal n Arif, ittawey-as-dd i Mouliéras min yeẓra d min iɛic… (¹)

Adlis-a, iturjem-it Ɛezzeddin Lxeṭṭabi ɣer teɛrabt aseggas n 2007. Bac ad yettwaturjem wedlis-a wa, d ij n lḥajet wer tehwin. Itteḥdaja uya ij n lmejhud yemɣar s waṭṭas.

Awarn i teɣri-inu i wedlis s tnayen n yilsawen, (tafransist d teɛrabt), beddeɣ ɣer taqsuḥi n lxedmet i yegga Ɛezzeddin Lxeṭṭabi, kter ɛad deg yij n tɣuri am ta i itteḥdajan zeg uturejman wer yesrusi awal ar ɣa yessen ila nican yeṭṭef amkan-nnes deg weḍris amen tenna.

Necc da, Yallah ad beddeɣ ɣer wezwel, zemmemeɣ x-as ca n texzarin, wer deg-sent-idd usiɣ ca aked uturjem i yixḍar uturejman Ɛezzeddin Lxeṭṭabi.

“Le Maroc inconnu” yegga-s netta: “almaɣrib lmajhùl” (المغرب المجهول). Mala nbedd cwayt ɣer “Le Maroc”, (ɛlaḥsab min yeqqar Mouliéras s yexf-nnes); “qqaren-t i yij n tmurt tewta zi Wehren ar lmuḥiṭ […] isem-nnes yekka-dd zeg yijten zi tneddam-nnes” . “… Nous l’appelons le Maroc, du nom corrompu d’une de ses principales villes” (²) , (yeqseḍ zeg-s tandint n Merrakec) .

Deg wakud-a wa i di yettwari wedlis-a, (ineggura n lqern 19), tamurt i xef yessawal ttuɣa qqaren-as “Murrakuc” مراكش, ula d ajellid ttuɣa ittsemma ixf-nnes s “sulṭan Murrakuc”. سلطان مراكش. Maca Ɛezzeddin Lxeṭṭabi yixḍar bac ad iḥaz isem-a wa, a dd-yawi ij n yisem-nneɣni i zi t-ɣa ibeddel; netta d “Lmeɣrib”. المغرب

Mala nseɛɛef min yeqqar Mouliéras, wer din ula d ij n tendint di tmurt-a i xef yessawal qqaren-as “Lmeɣrib”, niɣ yudes lmeɛna-nnes ɣer “Lmeɣrib” . S uya, zi tewwurt n wesrusi n wawal deg wemkan-nnes, ttwaliɣ ila ilaq i uturejman ad yessers awal n “Merrakec” مراكش i dd-ittasen nican aked min dd-yusin deg weḍris n tefransist (Le Maroc).

Deg uɣezdis nniḍen, awal wiss tnayen deg wezwel “inconnu”, ittwaturjem ɣer teɛrabt s “almajhùl” المجهول. Ttwaliɣ-t d ij n uturjem yessilleɣ cwayt lmeɛna n weḍris amezwaru. Amen i dd-tusa; ilaq a das-yixḍar ij n wawal i yudsen ɣer lmeɛna nican, amecnaw :”al’ɣayr maɛrùf” الغير معروف.

Min nniɣ x wezwel, d ij n texzart deg uturjem, tezmer ad tuɣba, ad tcuq jer tsellyiwin n weḍris, lexdenni a dd-banent tfawin i nezmer a nesserɣ s min nettwala x wedlis-a d uturjem-nnes.

_______

(¹) Auguste Mouliéras, “Le Maroc inconnu, Exploration du Rif”, librairie coloniale et Africaine, 1895, p:7.

(²) ________ p:3

Ɛebdelwaḥed ḤENNU

Timaynutin

Ɛebdelwaḥid
Ɛebdelwaḥid
Abdelouahid Hennu

Fser-itt