24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

🔊 Arif ‑nni deg‑i!

Ḍferm‑aneɣ di Spotify

ina wer ssineɣ manis idd‑qqersen!


Mkul ijj mamec yegga arif deg‑s yeddren, mkul ij d Arif i yessitim. Arif n tmunt, n tẓuri n tawmat, tamunt, tcuni, tayri, twiza… Arif n Waflaṭun. neqqar‑as Arif n zik.
Numen belli Arif n zik ttuɣa deg‑s marra min nessitim i Arif n yimal. Maca di tidet, Arif‑a wer nessin ma ttuɣa yella ca n twalat, mara ttuɣa yedja qa tujer lqern zeg wami. Tamunt muḥal ma tuɣa‑tt di ca n ttwalat, mala ttuɣa tedja qa di lwacun waha, niɣ di teqbilt waha… Arif i nturja wer t‑yessin baba ula d jeddi ula d jeddi‑s, qaɛ s tlata idsen, ssnen belli zi lebda yella lxir yella ccar! tella tawma, yella ecc‑ayi a cekk‑cceɣ. Am legnus marra waha!

Min neɛna neccin ?

aseqsi i ttseqsan Imaziɣen wer ssineɣ cḥal zeg wami, yemmers‑dd deg iɣennijen, nesɣuyy zzeg‑s deg iɣewwiɣen.

aseqsi nerra x‑as, “neccin d imaziɣen.” Nerra x‑as lqern zeg wami, nessen d imaziɣen i nella, neccin da zi lebda, nxes tirelli, nxes lehna … Axmi daneɣ‑ tteksen a nili d Imaziɣen, axmi wer nettici belli neccin d Imaziɣen. Suyenni neqqar‑itt s jjhed, nettɛawad‑as, ntqesseḥ deg‑s xmi itt‑neqqer.

Nelmed “Maziɣ” yexs ad yini “bnadem ilelli”, l “insan lḥur”, neqqim nessitim a t‑nili, a nili d ilelliyen, waxxa awal‑a wer ɣer‑s bu ca n ddsas. Man tirelli i nrezzu, man tirelli i nxes, min txes ad tini trelli, ɛemmers ma nfessel deg iseqsan‑a. Ɛad wer nedder d imaziɣen.
Jeddi yeksi deg uḍar‑nnes x uleqquz n weɣrum, yeffeɣ zi Arif. Necc, ffɣeɣ malahuwa ffɣeɣ ɣer tmurt n trelli, am wer ssineɣ tirelli‑a rezzuɣ min teɛna. Mmendreɣ di legnus, jer imenneɛraq n yiḍa, d tarwa n imenneɛraq n zik i xelqen gman da. Nnuɣeɣ am nitni deg iseqsan idd‑nugem zeg ijt n tala. iseqsan n min neɛna neccin, mamec ɣa negg a nili, min nxes a nili?.

Manis idd‑neqqers?

Waqila ufiɣ‑tt, neqqers‑dd zi tewdanit, L’insaniya, Humanity, nettat tegga isuraf tugur ɣer zzat, neccin neqqim nbedd, nennuɣ deg useqsi n tnettit “Identity”, d useqsi n lḥiḍ i iferqen da x diha!

D tnaɣit, d tnaɣit waha, anict i yemɣer Arif, yemɣer‑aneɣ deg wul kṭer. Yemɣer al mani yedwel wul‑nneɣ wer izemmer ad t‑yeksi. Wer izemmer a zzeg‑s t‑nekkes. Amnus d wenni waha lebda, amnus n Urifi, wer yecqi iḥedd mani ittili. Inni ixelqen di Diaspura deg‑sen amnus ad snen Arif‑nsen mamek yegga, ttweḥḥacen‑t, iteffeɣ‑dd deg‑sen mkul anebdu. Waxxa wer ten‑yeqqin aked tmurt‑a ɣir idammen, d “cwayt n Tmaziɣt” terreẓ.

Inni di Arif dag‑sen amnus n mamek zzag‑s ɣa ffɣen, manis ɣa kken, cḥal yegga webrid, d lebḥer ma yhaj ma yersa…!
minzi xsen ad rewlen inni n daxel, ttwalan‑t yenni n barra d lwiz.

Mayemmi?

Mxumblent tyacitin am ca n tcurt n uppilun deg ufus n mmis n ca n ubeḥri. Yenna‑s ijjen i xali‑s i das yeqqarn, qa wa da ca deg Ulanda‑ya: Rewweḥ‑dd a nembeddal, ad tesned mani wer yelli ca s tidet.

Zegga sseɛdiɣ iseggusa ɛlayen d 10 barra i Arif, xenni bdiɣ ad ssneɣ minzi ttacan Irifiyyen n Diaspura. Mayemmi mkul anebdu tnekkar deg‑sen tmessi?. Maca martayn n min da sseɛdiɣ, i sseɛdiɣ di Arif, temẓi inu tekmel rni xaf‑s cwayt. Al mani ssneɣ minzi ttetliɛen tarwa n tmurt‑inu. Ad yili d manayenni i zi telɛeɣ ra d nnec.

Ula d tudert deg wamunen irasmaliyyen, tegga am tcurt‑nni n uppilun, temxumbel aṭṭas, di temzi ɛemmer‑s ma iwḍeɣ ad tt‑fekkeɣ bla ma qesseɣ‑tt. Aqesses‑nni, dwenni i itejjan Irifiyyen n barra, mkul aseggʷas ad ɛelfen ɣer Arif. Melmi tettadfed di tudert tarasmalit, tɣerqed deg‑s al iri, ad txedmed, ad tɛiced, ad tegged tinɛacin, maca lexlas urid d tinɛacin waha, “la d tibratin”.
Min tetteslid zeg yenni i dd‑yezwern da, d tidet, “Fakturat, Fakturat, Fakturat”. Lḥess n xmi treẓẓmed ssenduq n tebratin, itterjiji kid‑s wul, tesḥissifed min din ɣa tafed twalat‑a. Ca n webrusi, niɣ ca n faktura tettud‑tet, niɣ d ca leɛjeb, aweddi ɣir wer tettili d ca n tebrat d tazegzawt (pulisiya) niɣ d tawraɣt waha (lfusina).

Manaya wenni yeddren di Arif wer t‑yettwili, ad yili minzi wer x‑as ssiwilen merra inni ittrewḥen deg unebdu, Maca ttwalan mindi llan nitni wer t‑yettwili wenni iẓerren Arif cehar deg useggwas, Misirya, ẓẓleḍ, ttkerfiz … tallest!

Arif n unebdu ɛemmers wer ittili d wenni n tyarza niɣ n tefsut. Arif n unebdu ittili irewwej, deg‑s tinɛacin, iwdan ca iɛic aked ca, maca xmi ɣa ugurent talawin‑nni n ttmenyat, xenni ad yebda lazaɣ n tidet, ad tebda tudert n tidet. Ataf tetteslid ɣir “walu, lxedmet walu, seppitar walu …”

Min ittwala wenni yeddren barra i Arif?


Tudrin wer ɣer‑sent bu ssnadeq n tebratin, deg‑sent ttasiɛ, jjiran ɣer‑sen tadyulujit d ddin am netta, leswaq deg‑sen zi mkul min das itteɛjiben, leḥwayej rexsen mala tessemquddid min sekkʷan aked Urupa, arrwina d lfuda manima txeẓred. Iwdan ddren bla lqanun, lqanun yettwaḥsaben itteg tqineft waha i wegdud. Qaɛ nxes lqanun d ussistim yecna, maca lebda lebda, yessufa azellif.

Min ittwala wenni yeddren di Arif xminni ixeẓẓer ɣer Urupa?

Tamurt n lqanun, Tinɛacin bla tamara, lxedmet yewta zzeg-s wenẓer, ccan i yewdan d tewdanit, d ij n tewart a zzag‑s yessufeɣ lwacun‑nnes zi misirya!

Atiɣ neccin s tidet wer daneɣ‑tkessi tmurt, amen wer daneɣ‑ikessi yiles, amen wer daneɣ‑teksi tnettit, anɛaq yura‑aneɣ di tenyirt. Nedder jer turjit d lfiqet, jer‑asen aṭṭas n iseqsan, ataɣ yiwed‑dd wakuḍ i di ɣa nebda a neksi timeslayin s ttasiɛ n lxaḍer, a nennurzem x yixf‑nneɣ, x wayawya x legnus, a nelmed a nedder d Imaziɣen d Irifiyyen. Ulid s wawal waha.

Ɣer ɛawed: « Xseɣ ad ugureɣ wer dd-ttɛiqqibeɣ… » ta d ict d tɣuyyit n ijjen temɣart d Tarifit

Timaynutin

Aqelɛi
Aqelɛi
Abdelmajid Akalai

Fser-itt