26.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

“Xseɣ ad ugureɣ wer dd-ttɛiqqibeɣ…” ta d ict d tɣuyyit n ijjen temɣart d Tarifit

tala: Nos Lendemains

Tamɣart: zi Gisèle ɣer Lina

Deg wass n 28/07, temmut ijjen tmeṭṭuḍt i ttuɣa ittemmseksin s waṭṭas x tseqqar n temɣarin di Fransa d umaḍal, Gisèle Halimi, d tudayt zi Tunes, tedder di Fransa. Ttuɣa-tt d tabuɣawt tegga tizemmar-nnes d timeqqranin maḥend ad tbedd aked uɣezdis n temɣarin d tseqqar-nnsent. Deg useggʷas n 2006 tura ijjen udlis qqaren-as “La kahina”.

Adlis n “La kahina”, tura-t Gisèle, minzi tuɣa baba-s ameqqran d lwacun-nnes ttɛawaden-as x temɣart-a Tamaziɣt umi ila tedder di Tunes di temẓi-nnes. Zi senni teysi aṭṭas n ixarrisen x temɣart-a tilellit i tuɣa ittbeddan deg wudem n uḥewwes Aɛrab.

“Dihya” ɣer Gisèle d tamɣart nican, aya qbel ma ad tessen ixef-nnes ila la nettat d Tmaziɣt ameknaw tajellidt-a, s uya zi temẓi-nnes tɣewweɣ Gisèle x baba-s i tuɣa isnuffren lexbar n tlalit-nnes minzi issedḥa ad ɣer-s tili ijjen tḥenjirt.

Mamec tettɛawad Gisèle x temɣart deg wagdud Atunsi, deg wakud-nni d mamec tegga tizemmar-nnes maḥend ad tesnufsel ixef-nnes zi leɛwayed n wudayen n Safardim, d mamec tiweḍ ad tcuqq ijjen umenɣi d ameqqran x tlelli n Temɣart di Fransa. Akids manaya lxedmet-nnes n tbuɣawt ula aked uɣezdis n tmesmunin ijj-itt maḥend ad tili tettwassen s waṭṭas. Maca zeg uɣezdis nniḍen d manaya ig ittrajan tamɣart Tarifit ad t-ttegg di Arrif, maḥend ad tekkes taɛejjajt x ixef-nnes, ad dag-s tewwet tfuyt n barra.

Lina: Tɣuyyit n ijjen temɣart d Tarifiyt

Deg wass n 28/07, ittsemma deg wass s ixef-nnsen i di temmut Gisèle tafiminist tameqqrant di Fransa d Tmazɣa, tura Lina Ccrif, ig idjan d ijjen tnaẓurt d Tarifit, tettedder di Fransa -tura- ijjen tteddwina di Facebook, abarru n yiwdan i dd x-as ikumunṭan, tettkritika dag-s, Lina, lḥal n temɣart di Arrif.

Izemmar ad yili d ccwarti manaya, deg wass i di texsi titrit n umenɣi x temɣart (ass n lmewt n Gisèle), dag-s i tesḍuqquz Lina aɛebbuz x wul-nnes, maḥend ad tili nettat d ijjen titrit nniḍen n umenɣi, ḥima tayyawin n Dihya ad awḍent ɣer tseqqar i tuɣa yellan ɣer Ḥenna-tsent.

Icten qqaren-as S.D tura x ttedwina n Lina: “Awal-nnem isenhezz mkul tamɣart, axmi trucced tamellaḥt x uyezzim. Da manaya ig illan s usḥissef, Argaz ɣer-s lḥeq tamɣart lla, ijjen wagdud ittbedda aked wargaz ittreẓẓa imezran n temɣart, mamec ɣa negg ad nessyem ijjen tasatc tettmsumuḥ s manaya?”

Ijjen nniḍen qqaren-as S.B wer kid-s dd-yusi ca deg wawal-nnes, yenna-dd ” nec wer ssineɣ ad “snuffreɣ”.. Tter ɣer Sidi Rebbi ad cem-iɛawen, ɣer usnuffer…” Waxxa amenni, aṭṭas n tḥudryin, nnant ila ttacant s min tura Lina, axmi tessiwel s yiles-nnsent, izemmer ad yili manaya d tawwurt ɣer usnufser n temɣart Tarifit?

Ar da, ad naggʷej x wawalen i yettwafsaren x ttedwina n Lina, ijjen tḥudriyt d Tarifiyt tura ijjen wawal izemmer ad yini kulci x lḥal n temɣart Tarifit: “itɛin lmasek yewḍa, ixess-aneɣ ad nenɛem necnin timɣarin n Arrif ila neyma-dd, nlul-dd di leḥbes […] ɣir ad dd-banen iffan n tḥenjirt ataf rezzun ad tt-smelcen, minzi da ataf tessgwaded-ten, wenni ig iqqaren aqqa “tamɣart d tagrawla” tettafed-tt isjeyyaf weltma-s di kuzina”

tala : Politis

Deg unhezzi ameggaru i yeẓra Arrif (2016/2017), tban-dd temɣart tarifit di berra la d nettat tesɣuyyu x tseqqar-nnes, maca waxxa amenni maci di marra ibilajen n Arrif ila dag-sen twasit n temɣart, nettaf di tneddam timeqqarnin waha ameknaw Nnaḍur d Biyya, ibilajen imeẓẓyanen ɛad tamɣart Tarifit wer tezɛim ad tetteffeɣ. Yettɣima waya d ijjen lhajet yettic asitem deg yimal, mani ila qbel, Tamɣart ila wer telli qaɛ di berra.

“Xseɣ ad ugureɣ” d awal iyezzem

tala : Facebook

Lebda ila ttariɣ x tmexsa inu i Arrif.

Zi lebda ssawaleɣ x wanict i ttexseɣ Sswani.

X uẓuyyet n temẓi-inu.

X idurar, ttexseɣ-ten. Mani tedwel lewḍa isfaqqa-dd dag-i amelli.

Ffɣeɣ zi Arrif d nnec ɣar-i 18 issgusa, qbel i manaya.

Ddreɣ di Arrif, dag-s lwacun-in, idurar d lebḥurat, mani drus mani tteɛqaleɣ ila ffɣeɣ x lwacun-inu, baba ila yella lebda akid-i.

Sliɣ tiḥuja sxeyyaqent, x temɣarin ɣer-sent Arrif d leḥbes ɛad teddrent dag-s. Xmi ttemseqsa ijjen temɣart, temɣer, ad yili txeddem, ad yili lla, teysi azellif-nnes x babas:

Mani ila tellid? Wi ked? Ma s tidet mayen qqaren jjiran? Maca wer fhimeɣ ila Arrif-nni dag-i teẓẓu, tuɣa-t deg uzellif-inu waha, iẓẓu-t baba, s waṭṭas n ukarfes, yemma s ijjen umseysi d ameqqran, d weltma s wudem-nnes anemraḥ. Wer fhimeɣ tenni ig ittsafaren ɣer Malaga, zeg ijjen tmurt d tawruppit d nettat teggʷej s cwayt n ikilumiṭren x Arrif i t-tettxes, maca tegnu, wer tzemmer ad tessiwel.

Ass-a, kter zi mayen yeɛdan, dewleɣ ttessneɣ Arrif weḥḥdi twalat-a, bla lwacun-inu, mani ttnuffureɣ, ufiɣ ila tteddreɣ ijjen Arrif wer yelli… Xenni fehmeɣ tameddukelt-nni dag-i iqqaren:

Wer ttikiɣ ila tteddreɣ di Arrif, ixess-ayi ad ɛelmeɣ ijjen wemkan yecna ad dag-s iliɣ d ixef-inu. Arrif, d ijjen tmurt teqseḥ, waxxa ɣa yili Arrif-a d argaz niɣ d tamɣart niɣ di ci ddab nniḍen.

Marra tilelli-nni i zi ukiɣ, ijjen cwayt tennecref, dewleɣ tturjiɣ, tturjiɣ ad ugureɣ, wer qqimeɣ ad ẓẓuyteɣ amkan-a. Tturjiɣ ad nedheɣ ṭṭumubin-inu di Arrif, ad dewleɣ ɣer taddart melmi-mma xseɣ, bla ma ad akiɣ s tgerzawt.

Tturjiɣ ad mmelqiɣ (t)imeddukal-inu, zzag-sen irgazen, bla ma ad sfehmeɣ i ḥedd maɣar.

Tturjiɣ zeg ijjen Arrif, ad ksiɣ taqiḍunt-inu, ad ḥḍiɣ aɣelluy… weḥḥdi.

Tturjiɣ wer ittliɣi ḥedd i baba di ttilifun, “ad ayi-ifḍeḥ minzi akidi imeddukal d iwtman d ca n wemkan” inni ig issen, isɛizza-ten.

Tturjiɣ ad ugureɣ deg yebriden, bla ma ad xzareɣ ma arruḍ yus-d d wenni netta niɣ lla?

Tturjiɣ ad ẓwiɣ abrid bla ma ad ssujdeɣ i lxezrat-nni i xaf-i itteḥkamen, asesleɛ, imsarwasen i yeggʷjen x bnadem.

Tturjiɣ s ijjen Arrif wer dag-s ikessi ca baba s wemnus xaf-i d nnec ɣar-i 23 issgusa.

Tturjiɣ s ijjen Arrif nec aqqa-ayi dag-s d tilellit.

Tturjiɣ s ijjen Arrif mani amaraw walli ad iqqar i yelli-s: Wer sserxis ca zeg ixef-nnem, ɣer-m imeddukal d iwetman, ffeɣ aked timeddukal-nnem waha, qa tessned ila iwdan ssawalen, manaya d aɛeffan i cem.

Tturjiɣ, s ijjen Arrif kul ijjen mamec dag-s ittedder, la d ijjen ma yecqa-t wennḍen.

Tturjiɣ s Arrif n tmexsa, wer dag-s bu tamenɣiwt.

Tturjiɣ s ijjen Arrif wer dag-i isjeyyaf.

Iqelleɛ-ayi-dd wul kter, marra wenn isniɛmilen ila ittweqqer inniḍen, amsedder, amsumuḥ d izalen n inefganen, tuẓẓlmeḍt d tlelli n uxarres ɣer berra i wanaw, ḥma ad t-tafed deg ijjen temcumt n lqehwa (zegga ig irẓa tilifun n weltma-s minzi tessawal aked unubyu-nnes), ittrekkab izegnan n ssebsi, niɣ izelli jjwan n leḥcic, ḥuma ad yebda, umeɣnas, ad yebḍa ttikiyat x yessis n ddcar, ad yexzer mliḥ di arrimet n kul icten teɛdu-dd zzat-s, uca ad yari di Facebook: Ttexseɣ ad tɣewwɣed, ɣewweɣ qa d tagrawla d tamɣart! niɣ kter, inni iqqaren: ṭṭlam x inni ixsen ad beddlen ddegg-a, ixess-asent ad ggent am tinneɣni, ad nnufrent… nec wer ssineɣ ad nnufreɣ, ttexseɣ imukan innurẓmen, leɛwin, wer ttexseɣ ad nnufreɣ maḥend ad sleɣ i ca, ɣir minzi aydud wer t-iqebbel…Ɣer Trifiyin n Arrif d umaḍal, sḥissifeɣ, i kennint d kenniw, arwaḥ-it ad nurja abeɛda? ataɣ wa illan d aḥissef-nneɣ ameggaru.

Xeɣ ad ugureɣ, wer ẓẓuyyuteɣ qaɛ…

wa d asitem-inu ameggaru, xseɣ ad ugureɣ wer dd-tteɛqqibeɣ…Wer dd-tteɛqibeɣ.

Andich Chahid

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt