24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Sophie Scholl : Tameḥḍart i das-ibedden d iɣes n tmijja i Hitler

Wer yettwassen ca isem n Sophie Scholl ɣer berra i Uliman, maca nettat tettwassen s waṭṭas di tmurt-nnes s tḥajit-nnes.

Sophie Scholl, ttuɣa itteɛjib-as Hitler deg umezwaru maca nɣin-tt zegga i das-tbedd deg wudem-nnes. Tala : Getty Images

Deg uwikand-a i yeɛdan aṭṭas n midden ssemɣaran s wass n tlalit n Sophie wis miyya. Tmɣart i das-ibedden deg wudem i Hitler, aya tewca x-as tudert-nnes amen tekmel. Tḥajit-nnes tettwaɛawed deg waṭṭas n idlisen, timezgunin d ifilmawen. D tḥajit i zi ttaymen midden taryazt ar yiḍ-a. Sophie tlul deg useggas n 1921, deg ij n tmurt ttuɣa ittedder aṭṭas n ikrisisen. Maca netta tesseɛda temẓi-nnes di lehna.

Baba-s ttuɣa-t d amɣar n ubilaj n Forchtenberg deg yeffus-uɣelluj n tmurt Uliman, maca twacunt-nnes temmutti-dd ɣer temdint n Ulm. Temɣer Sophie d xemsa n aytma-s deg ij n twacunt d Talutrit d tamasiḥit, tessemɣara s izalen imasiḥiyen. Wami tiweḍ ad temɣer cwayt xenni i yeṭṭef Hitler leḥkam deg Uliman.

Wer dayi-yeqqar ila manaya x kurpa n tmurt-nneɣ 

deg umezwaru, Hans (uma-s n Sophie) ttuɣa-t d ijjen zeg yinni i yettbeddan aked Ukabar anamur Asusyalist. Am waṭṭas n iḥudriyen Ilimaniyen. Hans yudef deg “umussu n iḥudriyen n Hilter” iḍeffaren i ukabar-a. Maca nettat tudef deg ij n umussu d acqiq-nnes « tɣuni n tḥenjirin Tilimaniyin ».

Sophie (x ufusi) d Hans (x uẓelmaḍ) deg iseggusa n rebɛin di lqern i yeɛdan. Tala: Getty Images

Baba-tsen ila wer iḥemmel Hitler, ddeg-a n twacit i ɣer-s ɣer baba-tsen, d twacunt-nnes yejja later-nnes dag-sen aked lweqt. Awmaten wami ttuɣa ɣer-sen ij n uselmed innurẓem ttuɣa wer zemmren ad raḥen aked tseyyasyt n Reich (rrayex) wis tlata. Zi senni rrin taynit i mamec ttuɣa ttemsurrufen Inaziyen aked imeddukal-nnsen udayen d inaẓuren. Xenni bdan xezzren ɣer leḥkam s ij n tiṭṭ nneḍni.

Zegga Hitler iḥewwes Poland, xenni safi ttuɣa mmuttyen ɣer uɣezdis nneḍni, aqqa-ten zeg inni i das-iqqaren « lla » i Hitler. Ttwasekken aṭṭas n iḥudriyen Ilimaniyen ɣer umenɣi. Tura Sophie i unubyu-nnes i ttuɣa ippulsen, Franz Hartnagel : « Wer fehhmeɣ mayemmi ca n yiwdan ttɣamaren s tudert n yenniḍen. Wer fhimeɣ ddegg-a ttwaliɣ-t d tibbuhliya. Wer dayi-yeqqar ila manaya x kurpa n tmurt-nneɣ ».

Teḍfar Sophie uma-s Hans di tesdawit n Munich. Tegga aṭṭas n tuddukliwin aked ijjen gruppu n iḥudriyen i yetterran taynit i tẓuriwin d yidles d tfelsaft. Teɣra Sophie manaya aked uɣezdis n tɣuri-nnes i Tebyulujit. Qqaren qa nettat txes ccḍiḥ, d liraret x upyanu, mamec ttuɣa i das-itteɛjib ad temsel di tilwiḥin.

Wer daneɣ-tettqqnem ca iqemmumen-nneɣ 

Taseḍma n tnewwact tacemlalt ttuɣa dag-s setta n midden. D tenni d taseḍma i yegga Hans, uma-s n Sophie d umeddukel-nnes Alexander Schmorell. Tudef akid-sen ula d Sophie, aked Christoph Probst d Willi Graf d ijjen zeg iselmaden-nnsen qqaren-as Kurt Huber.

Afilem Aliman « tanewwact tacemlalt » i dd-yeffɣen deg useggas n 1982, iɛawed x tudert n Sophie d wuma-s Hans. Tala: KPA/UNITED ARCHIVES

Ayt taseḍma-ya ssufɣen-dd abarru n tewriqin, bḍan-tent s temɛawant n ijjen tracca n imeddukal. Ddegg-a n tewriqin ttuɣa ttlaɣant Ilimaniyen ad bedden deg wudem n Inaziyen. Ad bedden deg wudem i tmenɣiwt n wudayen, mamec ttuɣa tettren ad sbedden amenɣi.

Uran deg ijen tewriqt zzag-sen : « Wer daneɣ tettqqnem ca iqemmumen-nneɣ. Neccin d imesli n wul, tanewwact tacemlalt wer kenniw-tejji ca di lehna ».

Taseḍma-ya tessufeɣ-d tawriqt tis setta di beddu n useggas n 1943.

Yus-d dag-s : « Yeggur ad reddjen isem n Uliman i lebda mala wer kkren iḥudriyen Ilimaniyen ad rren lḥarr ad beddlen aya. Ad iḥekk iɛeffanen ad bnan ij n Uruppa d tanimant n jjdid ».

D ta d tawriqt tameggarut i d-ssufɣen.

Zi tesdawit n Ludwig Maximillian mani ttuɣa tbeṭṭa Sophie tiwriqin-nnes.Tala: EPA

Di 18 Febrayer zi 1943, Hans d Sophie Scholl tuɣa beṭṭan tiwriqin-nni di tesdawit.

Ḥedd wer yessin mayemmi tgeɛɛed Sophie ɣer iṭaj ittsajjan x lemraḥ ameqqran n tesdawit. Mani i d-tenḍar aṭṭas n tewriqin, imken ttuɣa txes aṭṭas n imeḥḍaren i ɣa iẓren twiriqin-nni nnsen. Aked wami tiwriqin weṭṭan-id ɣer tmurt, yeẓr-itt ijjen zeg ixeddamen, iɛelm-asen i Gestapo (apulis asertan n ddewla tanazit).

Ṭṭfen Sophie d Hans, uca ḥekmen x-asen s tmenɣiwet, ugin ad feḍḥen imeddukal-nnsen nniḍen. Maca Inaziyen ttuɣa ḍeffren-ten, wami ɛdan ca n wayyuren, nɣin-ten s kulci.

Roland Freisler yettwassen s ubeṭṭuy n Hitler, d netta i yeḥkmen s lmewt x merra ayt taseḍma n “tnewwact tacemlalt” deg useggas n 1943. Tala: Getty Images

Deg wass i di yexsen ad ten-nɣen, tenna Sophie i ttuɣa iɛelmen yalleh 21 iseggusa :

« Ij n wass isummer yecna, nec ixess-ayi ad ugureɣ… Ha qaɛ mmuteɣ ? Aqa nesfaqq-d luluf bdan ttenhezzan ».

Tiwalin-a, d taryazt n Sophie, ɛad Ilimaniyen ttɛeffaren zzag-sen ar wass-a. Ttwasemman ssekwailat d izubaq s yisem-nnes d isem n uma-s. Inniḍen, xeyyqen minzi ayt n « tnewwact tacemlalt » wer dasen-wcin ca aya n usemɣar.

Isem n “Sophie Scholl”, d “Hans Scholl” ttwassnen deg Uliman, maca inniḍen i yellan di “tnewwact tacemlalt” wer ttwassnen ca. Tala: Getty Images

Isem-nnes sxeddamen-tt aṭṭas di tseyyas Ijjen ukabar d afusi zeg uliman qqaren-as: « Alternative für Deutschland » (AfD) nnan : « Sophie Scholl, mli tedder tili tbedd akid-neɣ ». Di ca n ibedditen kunṭra i ubelleɛ n Kuruna di Hanover. Ijjen tḥudrit zzag-sen tenḍu-dd, tegga ixef-nnes axmi s Sophie Scholl.

Ɣer ɛawed : Merra min tzemmred ad tessned x Uhulukust

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt