24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

S rebɛa n tmeslayin i zi ibeddel facebook tudert-nneɣ

Di fuṭu n sennej, amenni i zi ibda Facebook, niɣ ‘The Facebook’ am mamec i illa i das-ttlaɣan, wami i das-yebda Mark Zuckerberg d ca n imeddukal-nnes ttuɣa ɛad qqaren di tesdawit, ca 20 iseggusa zi mani luxa.

Zi senni, ɛawden-as dizayen aṭṭas n twalatin i tracca-ya tanamunt i yettwassnen deg umaḍal qaɛ.

Maca awettas-nnes yeqqim d wenni zi lebda: Ad msawaḍen yewdan jar-asen. Ad rebḥen idurar n leflus x weɛrur n arriklam.

Iwa wami i yeɛda x uplatfurm-a 20 iseggusa, aqqa-awem rebɛa n tmeslayin i zi ibeddel facebook amaḍal amen yekmel.

1. Facebook: ma d druɣa niɣ d azzreg n wemsawaḍ waha?

Ttuɣa din ca n traccwin-nniḍen qbel i Facebook, ameknaw Myspace, maca asit n Mark Zuckerberg iqelleɛ nican zegga ikumasa deg useggʷas n 2004, immel-d mamec ijjen usit izemmer ad yezdeɣ wul n midden deɣya deɣya.

Qell zi ɛam zeg wami i yettwagg, iwweḍ melyun n midden i dag-s ittkunikṭan, uca di rebɛa n iseggusa, ila yeɛda MySpace, minzi ttuɣa dag-s ca n tmeslayin ameknaw xmi i “teṭagid” iwdan x ca n ufuṭu.

Mala tessufɣed ijjen uparaṭu n ifuṭuten di ca n tmeddit, uca a ad “teṭagid” imeddukal-nnec x fuṭu-nni, ttuɣa-t d ijjen tmelsayt d tameqqrant i iḥudriyen n imeggura n iseggusa n tesɛin. Ɛawed mamec bnadem ttuɣa ittbeddal di lḥiḍ-nnes n facebook, manaya ila ijebbed-d aṭṭas n midden.

Di 2012, ttuɣa facebook yeɛda ca n melyar n midden. Maca deg useggʷas n 2021, yebda nnumru n yewdan ad yehwa di twalat tamezwarut ɣer 1,92 melyar, xelli amenni ayenni iwweḍ platfurm-a ittraḥ iggam awern-as.

Zegga tudef tracca-ya ula ɣer tmura mani wer nnumen sxeddamen aṭṭas internet, xenni dewlen iwdan ttmernayen ttkunikṭan ɣer facebook. Deg umeggaru n 2023, ttuɣa yewweḍ ca n 2 melyar n midden i t-isxeddamen kul ass.

S tidett, ass-a facebook wer yeqqim ijebbed-d iḥudriyen am qbel. Maca, xelli amenni, tettɣima d tracca isxeddamen aṭṭas n midden deg umaḍal. Iggur ad yebda ijjen wakud-nniḍen, aked usexdem n internet.

Ca zeg yewdan ttwalan facebook am ijjen wazzreg mani ttemsawaḍen midden, ḥedd nneḍni ttwalan-t am druɣa isteblan midden.

2. Jar abrusi d ubrusi; din abrusi-nniḍen

Issken-d Facebook belli ajmaɛ n min daneɣ-itteɛjiben d min wer daneɣ-itteɛjiben, ttawyen-d zzag-s abarru n ttmenyat.

Ass-a, ccarika tayemmat n facebook, Meta, d ijjen ccarika d taqemqamt n arriklam, tettwaḥsab aked Google, zi tenni i yeṭṭfen iger n arriklam deg umaḍal amen ikmel.

Tdiklara Meta, belli terbeḥ ca n 34 melyar dular deg umeggaru n useggʷas n 2023. Tettic i inni ittexsen ad ggen arriklam maḥend ad awḍen ɣer yewdan yexsen. Zzag-sen tiweḍ ad terbeḥ ca n 11,5 melyar dular.

Maca tazzla awarni i ttmenyat n arriklam yewwi-d aṭṭas n lxaṭar.

Aṭṭas n twalatin tteggen-as abrusi i Meta wami tjemmeɛ tumlayin (informations) n yewdan i t-isxeddamen.

Lefḍiḥet tameqqrant min xef ssiwlen aṭṭas d tenni n Cambridge Analytica n 2018, i yejjin facebook ad ixelles abrusi n 725 melyun dular maḥend ad arriglan amxumbel n ttaɛeddu x tumlayin n tnewcayin.

Di 2022, ixelles facebook abrusi n 287 melyun dular i tamunt tawruppawit (UE) zegga issufeɣ facebook tumlayin n iwuruppawiyen.

Azzɣat, tayemmunt tayrlandit tegga-as abrusi yewweḍ ɣer 1,3 melyar dular, zegga issufeɣ tumlayin n iwruppawiyen ɣer berra ɛawed.

3. Lewsex n sseyasa iqqim iceṭṭ

Minzi ittegg arriklam s uneyyec, yedwel facebook d ijjen wazzreg mani i ittegg arriklam i istayen (élections) deg umaḍal amen yekmel.

Ameknaw deg useggʷas n 2020, a naf ila taseḍma n Donald Trump tɣasṭar ca n 40 melyun dular x arriklam di Facebook, amek tenna ijjen teɣri n Statista.

Iɛawen facebook ɛawed aṭṭas n midden maḥend ad mmelqan, ad ggen iplanuten deg umaḍal amen yekmel.

Iraren facebook d twitter ijjen tilalt d tameqqrant di tefsut tadimukraṭit deg useggʷas n 2011, mani ttuɣa yettɛawan midden maḥend ad yemmel mayen ttuɣa ittemsaren.

Maca wami yudef facebook, iger-a asertan, kritikant aṭṭas n yewdan.

Ittwaydar-d Facebook deg useggʷas n 2018 deg ijjen uneqqis i tegga ONU mani imeyyek x ca n yewdan i ttuɣa yettlaɣan ɣer ddenf kunṭra i midden n Rohingya di Myanmar.

4. Meta: Tuccefra bṭayṭay!

Wami Faceook yeṭṭef ssuq ameni ikmel, yebna Zuckerbeg ijjen tracca tegga ameknaw ijjen tempraṭurit tatikunulujit zeg iwdan i tt-isxeddamen.

Din aṭṭas n startups i yemneɛ ameknaw WhatsApp, Instagram d Oculus i idewlen sadu lemḍell n Facebook. Beddlen isem-nnsen ɣer Meta deg useggʷas n 2022.

Teqqar Meta ila 3 melyar n midden ig isxeddamen ijjen zeg ifarsen-nnes kul ass.

Umi wer tewiḍ ca Meta ad tseɣ inni i kid-s itteggen ḥazḥaz, ttahmen-t belli tettegg am nitni bac ad teqqim nettat waha.

Amkenaw “sturiyat” i yellan di Instagram d Facebook, temmeksi-d zi Spanchat.

Ibidyuten i yellan di TikTok, tegga ameknaw-nnsen s Instagram Reels. Y Threads ɛawed axmi ttexsen ad ggen ameknaw X, i ttuɣa yettwassnen s Twitter.

Deg useggʷas n 2022, ggin x uɣil x Meta bac ad tezzenz GIF Giphy zegga tugi Briṭanya ad teqqim ad ufus n Meta minzi teggʷed ataf d nettat i ɣa yeṭṭfen ssuq weḥḥdes.

Facebook d useqsi n yimal.

Ass-a, faceook ayenni yewweḍ iqqim x tqiccet n traccwin n wemsawaḍ anamun.

Maca ḥma ad iqqim amenni di ɛicrin n iseggusa i d-igguren, yettɣima d aseqsi d ameqqran.

X uyenni, tteggen tizemmar ḥma ad ssemɣren zi Metaverse, i zi ɣa reẓmen abrid i iqemqamen n tetiknulujit ameknaw Apple.

Ɛawed tiɣist tartifisyalt d ijjen webrid-nneḍni ad innurẓem.

Aked uyenni, maḥend ccarika-ya tettaggʷej x iẓuran-nnes n Facebook, ataf ad yili yecna a nẓer mamec i ɣa yedwel usit-a aḥmayni zi ssa d usawen.

Tala: BBC MUNDO

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt