24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Mmuḥ Umanku

Di zzman, ijj n ttajar d utemsaman, qqaren-as Amanku, ɣer-s ijj n mmi-s qqaren-s Mmuḥ. Netta d temɣart-nnes, ssegmen ijj n tayyawt-nsen, jemɛent-idd d tayujilt meskina, szedɣen-tt kid-sen di taddart, qqaren-as Mammat.

Mmuḥ Umanku, yecna deg waẓẓri : ha tiddi, ha yudem, acewwaf-nnes d tiṭṭawin-nnes d iberkanen. Mammat ɛawed, wer tt-ixess walu. Di tiddi yezzuggart x-as cwayt Mmuḥ Umanku, ɣer-s tiṭṭawin d tizegzawin, acewwaf d azegrar. D iqqrinen deg ussan.

 Umi illa (ttuγa) llan d imeẓẓyanen, illa ttetten merra, qqaren merra, ttiraren merra. Illa tetticc-asen yemma-s n Mmuḥ Umanku ijj uɣenja ttirrḍen-as iḥeṭṭawen, tterran-t d mmi-tsen, ttiraren zeg-s (Mmuḥ Umanku d baba-s, Mammat d yemma-s). Iban zi temẓi-nsen xmi ɣa meɣren ad ggen axxam-nsen (ad melken)…

Umi i yemɣer Mmuḥ Umanku yehlek, yewḍa-dd x-as manayenni di teyti ; lehlak-nni deg-s wer t-issin ḥedd. Mmuḥ Umanku, lehlak i deg-s itterra ixef-nnes immut, baba-s d yemma-s wer fhimen walu, qqaren-as : « ya Rebbi ssalama », netta iqqar-asen : « necc mmuteɣ, mmuteɣ !!! aggʷjet-ayi luxa ! »

 Iwa fhem-as cekk, d tibbuhelya ! wi yessnen manis i das-dd-tekka lefhamet-a ? Ziɣenta, netta illa ittesla ɣer lɣaci, am lalla-s, xalt-is, ḥenna-s…. illa lebda, ḥenna-s, tessawal x jjennet, teqqar-as : «  di jjennet walu lxedmet, walu tiɣri, wer ttreẓẓid qaɛ azellif-nnec ». Teqqar-as : «  iɣzer n tammemt ssa, iɣzer n ddhen ssa, a mmi ». Teqqar-as : «  iḍes, malla texsed teṭṭesed ar azil, wer din qaɛ ameḥḥen-a i nettmeḥḥan di tudert-a ».

Netta Mmuḥ Umanku, wer das-tetteɛjib lxedmet, d ameɛgaz, min wer iḥemmel qqaɛ kter : ad ikker zik, ad iruḥ ɣer sekwila ad iɣer taɛrabt, wer iḥemmel maṭimaṭik, ikreh kulci.

Baba-s iqqar-as : « xmi ɣa temɣared, a mmi, ad tedḥid d ttajar d ameqqran ». Netta, Mmuḥ Umanku, wer ixes ad idḥa d ttajar ; iqqar-as deg-s aṭṭas n treẓẓit uzellif. Inna-s i ḥenna-s : «  merra min xseɣ necc, ad raḥeɣ jjennet-nni xef i dayi-tettɛawaded, safi d ayenni, ca nneɣni merra wer dayi-yecqi ». Tenna-s : « maca a mmi-inu aqqa ɣer wi yemmuten i yettraḥen ɣer jjennet ».

Amya Mmuḥ Umanku ixes ad immet deɣya deɣya, bac ad iraḥ deɣya ɣer jjennet, lebda lebda ittɛawad i wawal-a, armi i yerra ixf-nnes immut qaɛɛ. Baba-s d yemma-s tenneqleb-dd x-asen tmurt : « Manaya ? manaya x-aneɣ yuran ? » Mammat, ula d nettat, lebda tettru s tnuffra. Baba-s d yemma-s kul ass qqaren-as : « ssmelleh a mmi, wer temmuted ca ! ». Netta iqqar-asen : « mḍelem-ayi (neḍrem-ayi) luxa, mḍelem-ayi, nniɣ-awem mmuteɣ. Tugim a dayi-temḍlem bac wer ttidfeɣ ɣer jjennet minzi tḥesdem-ayi ».

Baba-s d yemma-s wer jjin aḍbib wer das-dd-uwiyen !!! iḍbiben-nni merra qqaren-as i Mmuḥ Umanku : « wer temmuted ca, umi tessawaled, tettetted, tetteṭṭsed,  wer temmuted ca !».

Mmuḥ Umanku umi i ɣa yaf amenni, inna-sen : « iwa rajat ad teẓrem mamek das-tteggen ». lexdenni, iẓumm x macca, yugnu x wawal, iẓẓel waha… Twala-ya yerni wemnus di baba-s d yemma-s, ggʷden x-as ad yemmet tamettant n tidet.

Amanku, baba-s n Mmuḥ Umanku, wer yufi mamek ɣa yegg, yedwel iruḥ iẓra dduktur Fridirik di Nnaḍur, cekren-as-t yewdan, iruḥ iẓera-t, issefhem-as kulci. Inna-s-dd Dduktur Fridirik : « a nesqerqeb tiwwura n Rebbi, wec-ayi tmenya n wussan, maca ad teggem merra min dawem-ɣa-iniɣ, wer dayi-teqqarem mayemmi amyin ula d mayemmi ammu, ad teggem merra min dawem-ɣa-iniɣ ». Inna-s Umanku : « d wenni netta a negg merra min texsed, awi-dd ɣer ad iggenfa ». Inna-s dduktur Fridirik : « umi amenni zid », yenna-s Umanku : « d tiyti ». Umi dd-uwḍen ɣer taddart, yenna-sen : « Umanku ad teggem merra min dawem-ɣa-yini dduktur Frididrik, ɣer-wem !!! wer deg-s amyin ula d ammu ». Ayt bab n taddart nnan-as : «d wenni netta !». Iwa ssilyen dduktur Fridirik ɣer tɣurfet-nni mani i itteṭṭes Mmuḥ Umanku, ufin-t iṭṭes di tassut-nnes, idwel d awwraɣ, inɣa-t laz, tafuqit-nnes (leɛbaya) tekref merra, idwel ḥala. Izra-t dduktur Fridirik inna-sen :« mamek dawem-temsar i kenniw, tejjim amettin deg uxxam ? deɣyat ! deɣyat ! swejdet ixf-nwem ad tmeḍlem (tneḍrem) ».

Baba-s d yemma-s n Mmuḥ Umanku, yuker-iten wul. Ma Mmuḥ Umanku, netta, iɛjeb-as lḥal, ifreḥ, igga tanewwart, iqqar-asen : « teẓrim, nniɣ-awem-t, d necc i ɣer yella lḥeqq ! nniɣ-awem aqqa mmuteɣ ».

Amanku d temɣart-nnes, ahta waha, wer ufin mamek ɣa ggen. Manku mamek i yekkes akked dduktur Fridirik wer yufi mamek ɣa yegg ad idwel deg wawal-nnes ; safi yekkar, bla lxaḍer-nnes, ad iraḥ a dd-yawi iwdan ad meḍlen mmi-s.

Mmuḥ Umanku, yefreḥ ɛad kter umi yesla i Dduktur Fridirik yeqqar-sen awyem-t a t-tmeḍlem, ineṭṭu di qama-nnes s lefraḥet, iccat deg uru. Ibḍa ad illaẓ, inna-sen : «  awyem-ayi-dd ad cceɣ », yerra-dd x-as dduktur Fridirik : « ar ɣa tawḍed jjennet a din tecced ».

 Dduktur Fridirik igabar-dd ijj n wexxam d asebḥan, imɣar, deg-s ttasiɛ. Inna-sen : « ixess a t-tzewqem, ad terrem am jjennet ; kkren ggin amek dasen-inna dduktur Fridirik. Axxam-nni ccuren-t s leḥrir, ggin-as ha lmesk ha lɛember ha tizerbiyin … arrin-t am ixxamen i xef ttɛawadent tḥuja-nni i yessuḍusen s ubeddi.

Ɛedlen axxam-nni mliḥ, bellɛen tiburjatin, rrin rrwaqat , sserɣen ticumɛatin llilet d uzil. Uwyen-dd ca n tmucḍirin n tḥenjirin ssirḍen-asent tiqendar n leḥrir d acemlal, ggin-asent merra tafriwin ɣer deffar, ttbanent-idd am lmala’ikat. Mmuḥ Umanku kefnen-t (cefnen-t), ksin-t di lmeḥmel, uwyen-t a t-meḍlen. Mmuḥ Umanku anict i yefreḥ, yuḥḥel, yuwey-it yiḍes. Min kkin meṭṭlen-t netta iccuxrut. Umi i dd-ifaq, yufa ixf-nnes deg uxxam-nni i das-swejden, inna-s : « mani i da lliɣ ammu ? » ; tenṭeq-dd ijten zi tḥenjirin-nni, tenna-s : «  aqqa-c da di jjennet a sidi Mmuḥ ». Issufeɣ-dd afus-nnes, issekk-it x uɛeddis, iwta deg-s inna-s « lluẓeɣ », inna-s : « ma da ca n min ɣa cceɣ ? lluẓeɣ » ; tenna-s : « malla texsed ecc aṭṭas », tewta deg ifassen-nnes, tennurẓem tewwurt, udfen-dd ca n ɛecra id-sen, merra id-sen ɣer-sen tafriwin ɣer deffar. ḥedd yeksi-dd tiẓewḍiwin, ḥedd yewwi-dd tiɣenjayin, Furciṭat, lezyuf, uwyen-dd kulci wer jjin walu.  Uwyen-as-dd tiɣerrafin, ccurent s ddhen d tammemt, ssersen-as i Mmuḥ Umanku, serbin-as, ttuɣa yerɣa s laẓ, iqqim ittett, ittett almi i yefya. Issekk ɛawed afus x uɛeddis, ibda ad ifa, inna-s : « ttnuddumeɣ, xseɣ ad ṭṭseɣ ; nnan-as : «  xyar a sidi Mmuḥ » uwyen-t ssirden-as, ggin-as lmesk d lɛember, irḍen-as pixama-nnes, ggin-as ula d tacacceyt x uzellif (tacacceyt-nni ɣer-s ula d ticaccutin) umbɛed uwyen-t ad iṭṭes, ggin-t deg ijj n qama ,zi marka-nni n’’ ṭṭef-ayi niɣ ad uwḍiɣ’’. Mmuḥ Umanku, din din ibda iccuxrut, d axanciw deg iḍes.

Tiwecca-nnes, ifaq-dd ittɣil-as ɛad d llilet, yufa tiburjatin qqnent, ticumɛatin-nni qqiment reqqent. Yinni i t-iqablen, ẓrin-t ifaq-dd, ssersen-as-dd ad yecc, ɛawed ddhen-nni d tamment-nni. Inna-sen Mmuḥ Umanku: « mayemmi lebda min dayi-dd-tticcem kif kif, ixess a dayi-dd ttbeddalem, a dayi-dd-tticcem cwayt n lqehwa d uceffay, cwayt n ptippa… », nnan-as : « a sidi Mmuḥ da di jjennet ɣer-neɣ ɣer ddhen d tammemt, d manaya i yellan waha », inna-sen Mmuḥ Umanku : «  d azil niɣ ɛad ? », nnan-as : « A sidi Mmuh da mserwasen am llilet am wass ».

Ttuɣa yemla-sen dduktur Fridirik mamek i ɣa tterran x iseqsan-nnes.

Mmuḥ Umanku, waxxa yamenni, icca cwayt n ddhen d tammemt, maca walli am tmeddit-nni yeɛdun. Umi i ykemmel issired ifassen-nnes, inna-sen i yinni i t-ittqabalen : « cḥal tseɛɛet ? », nnan-as : « da, wer da bu tseɛɛet a sidi Mmuḥ, da tiseɛɛatin merra kif kif», inna-sen : «  xseɣ ad ffɣeɣ s uzellif-inu (ad berdeɣ) »,  nnan-as iqeddacen-nni : « a sidi Mmuḥ aqqa-c di jjennet, wer ttettu, iwdan wer tteffɣen s uzellif-nsen (berrḍen) di jjennet », inna-sen : «  mamek zeɛma ? ad qqimeɣ ammu ? » nnan-as « wah ».

 Mmuḥ Umanku, twedder-as, wer yufi min ɣa yegg, idwel inna-sen i yinni : « min ɣa ggeɣ luxa », nnan-as « walu ! da di jjennet wer ixeddem ḥedd !», inna-sen : « mani llan yinneɣni, maci necc waha i da yellan? », nnan-as : « da di jjennet kul ijj ɣer-s araq-nnes weḥḥed-s », inna-sen: « i malla xseɣ ad raḥeɣ ɣer ca n yijjen zeg-sen ? », nnan-as : « da di jjennet bac ad traḥed zeg uxxam ɣer wenneɣni, xessen-ak d luluf iseggʷasen bac ad tawḍed, ammu, wa wer ittreẓẓi azellif i wa ; kul ijjen ittɣima weḥḥed-s ». inna-sen : «  i melmi i dd-ɣa-yasen baba d yemma ? », nnan-as yinni : « baba-k iqqim-as ɛad ɛicrin iseggʷasen, yemma-c iqqim-as tlatin, ɛad wer dd-ttisen a sidi Mmuḥ », inna-sen « i Mammat ? », nnan-as : «  Mammat, nettat ɛad iqqim-as settin iseggusa », inna-sen : « safi ammu i ɣa qqimeɣ weḥḥed-i ? », nnan-as : « i min dak-ittɣil ? ». Mmuḥ Umanku, tweddar-as, inna-sen : « min tettegg Mammat luxa ? » nnan-as : « lexxu aqqa-tt tettru x-ak », nnan-as : « maca wer ittɣimi ḥedd ittru i lebda. Yak ammu a sidi Mmuḥ ? cher, cehrayen a cekk-tettu, a s-dd-yawi Rebbi ca n mmi-s n midden, ad tegg axxam-nnes », nnan-as : « yak ammu a sidi Mmuh ? ». Mmuḥ Umanku yekker, yerra ifassen-nnes ɣer deffar, ibda ittawey itterra am uɛeskri. Iɛdu ɣer-s macca d yiḍes almi din idwel d ilef.

Mmuḥ Umanku-nni i ttuɣa yellan d ameɛgaz, wer ittexs lxedmet ula d tɣuri….wer iqqim d wenni,  ibeddel !  luxa ixes ad igg ca n lḥajet, maca min ɣa yegg di jjennet ? walu !!!

Mmuḥ Umanku, iṭṭef ixef-nnes ca n tmenya n wussan, ɣer umeggaru yuẓa ɣer-s lḥal, imell. Iẓẓuyet yemma-s, baba-s, Mammat, iẓẓuyet-iten merra, imell, imell, imell, ayenni waha, yuḥḥel deg uɣimi, yuḥḥel deg iḍes, yuḥḥel zi Macca, yuḥḥel zi kulci ; luxa d netta i irezzun min ɣa yegg, maca walu min ɣa yegg ! walu ! wer illi walu di jjennet!

Inna-sen : « nniɣ-awem, a nessara, a negg pirmi, a nẓer iḥbiben maca ddhen-nni d tammemt-nni, nniɣ-awem, yumayen-nni imezwura d wenni netta maca ɣer umeggaru-ya uẓan ɣer-i ulyen-ay ɣer uzellif ».  Maca min t-inɣin merra kter, ikemmel x-as : d umi wer izemmer ad  iffeɣ s uzellif-nnes (ad ibreḍ).

 Iwweḍ-dd wass wiss tmeniyyam, inna-sen i yqeddacen-nni : « ziɣenta illa qqareɣ-tt waha, ddunit tif jennet » nnan-as yinni « ddunnit tewɛer a sidi Mmuḥ, wenni deg-s yellan ixess-as ad iɣer, ad ixdem, ad iɛeddeb…. ».

Kkiɣ-dd ssa d ssiha ufiɣ ijj n tyuya n tsila, ggiɣ-tent jer iqebbuzen, ccin-ten igenduzen

Iɛdel-itt-idd Khalid BOUYAALA

Zi Mmuḥ Uperpuc n Muḥya.

Timaynutin

Fser-itt