30.1 C
Nador
Lexmis 25 Yulyu 2024

Min ixes ad yini lmeεna n Nnaḍur ?

Din ca n yismawen n yimukan qqnen ɣer lebni, ittsemma fus n wemdan (bnadem) i dd-isseḍharen ixef-nnes. Yebna din ca, s min isemma i wemkan-nni εlaḥsab lebni-nni i yebna. Amedya n manaya : Timeẓrit, taqelεit, lqelεa, iqelεiyen, iɣrem, tiɣremt, tiɣermin… Ass-a a nessiwel xef « Timeẓrit ».

Isem n « Timeẓrit » aqqa-t deg waṭṭas n temnaḍin (jjwayeh) di Tmazɣa.  

Din « timeẓrit » di Bgayet (Legzayer).

« Timeẓrit » Aqqa-tt d taɣiwant deg waɣir n Bumerdes (jjihet n Legzayer).

ɛawed « timeẓrit» aqqa-tt di Lmerruk, deg ijjen ddcar deg yeffus n Merrakec.

Aqqa-tt di Tunes, di Meṭmaṭa, din « tamezret », mebla ccekk d furma-nniḍen n yisem « timeẓrit ».

Awalen-a kkin-d seg uẓewar [ẓr], i d-yewcin amyag « ẓer », « timeẓrit » d min yeqqnen ɣer tmuɣli (lxezrat). Ittsemma d amkan manis nettwala laggʷaj, izemmer ad yili yettwabna, yezmer εawed ad dinni yili lebni maca yerdel.

Lxedmet n tmeẓrit d lxezrat mebɛid mala din ca n lxaṭar i dd-ittasen, lmeɛna-ines d taɛessast i ttɛassan wi dinni yellan, ad nefhem zeg waya belli « timeẓrit » ɣer-s lxedmet n lεesker di lweqt n imenɣan.

X manaya « timeẓrit » tettwabna deg umkan i yuεlan. Ammu wenni dinni ɣa yilin ad ɣer-s tili tamuɣli d tmiliwet xef merra min das-dd-yudsen. Ammu i yella lḥal deg yimukan mani tella « timeẓrit » i dd-neydar.

Di Nnaḍur, tiɛurar i yettsajjan x temdint.

Merra imukan-a uεlan, maḥend a nbedd x manaya ixess ad nruḥ ɣer umkan anasli mani tella « tmeẓrit », minzi asewseɛ n yisem « timeẓrit » i min das-dd-yunuḍen.

Mala nexzer mliḥ deg yismawen n imukan di Tmazɣa, ad naf isem « timeẓrit » ɣer-s agdazal (équivalent, المقابل) Nnaḍur الناظور s taɛrabt, iban am tfukt deg uzil, belli isem-a n Nnaḍur الناظور d asuɣel n yisem « timeẓrit » zi Tmaziɣt ɣer Taɛrabt. Ammu ad d-newwec isem n Nnaḍur mani i yella deg Tmazɣa:

Nnaḍur di Tipaza

Nnaḍur di Lmerruk

Nnaḍur di Tunes

Amek yella εawed Nnaḍur s unamek n Le Phare المنارة yettilin di Lmersat.

Isem-a Nnaḍur, aqqa-t yalleh di Tmazɣa waha, ɣir di temnaḍin mai ssawalen Tmaziɣt, mani llan yimukan i yuεlan i yessurufen asebded n tmeẓrit, timeẓrit / Nnaḍur.  Wer t-nettaf ca mani-nniḍen, d manaya i d-yettwikkiden belli d asuɣel i yuqεen zi tmaziɣt ɣer taɛrabt.

Aked min dd-nennan wer nzemmer a nettu Naṭur di Bgayet. D ddcar i idewlen ammu luxa d lḥuma i yettsajjan x temdint n Bgayet. Ammu, tettwalam ila di Bgayet yettwanṭaq Naṭur maci Naḍur, minzi sawalen [ṭ] deg umkan n [ḍ]. Zeg wawal-a εawed i dd-tekka twacunt n Naṭuri, S uya ixes ad yini Naṭur niɣ Naḍur anamek-ines timeẓrit.

Da ixess ad d-nejbed tamawt (observation) x Timeẓrit n Bgayet din wi das-ittlaɣan Yemma Timeẓrit niɣ Lalla Timeẓrit. Ma neṭṭef deg unamek-a, timeẓrit, axmi d isem n tmeṭṭut, din tenfust ay d-yeqqaren belli Timeẓrit d icten zi yessi-s n sidi Ɛeyyad d uletma-s n Yemma Guraya, maca merra manaya ad yeqqim ḥa d tanfust.

Yura-t: MOHAMED L’HACÈNE MAHROUCHE

Tala: tamazghaonline.com

NB: Ad aneɣ-iwadem mass L’HACÈNE MAHROUCHE nerni ca n wawalen, nekkes ca zzag-sent, ḥma a nejj Irifiyen ad fehmen aḍris-a mliḥ.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt