28.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Lalla Faḍma n Sumer.. Taqbyalit i ibedden deg wudem n uḥewwas Afransis

Deg useggas n 1857 iweḍ uḥewwas Afransis di Legzayer ad issexsi aɣewweɣ n Leqbayel i ttuɣa tessugur ijjen tḥudriyt qqaren-as « Lalla n Sumer ». Tamɣart-a i yesqasen Ifransisen aṭṭas n txessura, qbel ma ad terreẓ, ad tt-kerfen. Min tεna tḥajit n tmeɣnast-a Taqbaylit ?

Tlul Faḍma n Sumer deg Usqif n Ṭmana (Tala Wwudi) aseggas n 1930. Aseggas-a i di tewḍa Legzayer adu ifassen n Fransa. Isem-nnes Faḍma n Ssi Ḥmed Umeẓẓyan. Isem n « Sumer » yeqqen ɣer ddcar mani tlul nettat.

Baba-s ila issɣara deg ijjen temzyida n Lquran di ddcar. Tamzyida-nni ila teqqen ɣer zzawit Tareḥmanit n Sidi ɛebderreḥman Bugebrin. Di temẓi-nnes teḥfeḍ Lquran.

Temlek εad d tameẓẓyant, maca lemlek-nnes wer idum ca uca tedwel-dd ɣer nnhel-nnes maca argaz-nnes yugi ad as-illef. Teqqim adu fus-nnes, mayen tt-yejjin ad tagi x irgazen-nniḍen usin-dd ɣer-s a tt-xeḍben.

Tettwassen di Leqbayel di lweqt-nni s zzhid-nnes, tussna-nnes d tiɣist-nnes.

Imɣaren n ɛebdelqader.

Deg iseggusa n rebεin zi lqern n tseεṭac, usin-d aṭṭas n yemɣaren n ljic n ɛebdelqader ɣer Izwawen. Zzag-sen Ccrif Muḥemmed Lhacmi umi ttuɣa ttlaɣan « Bu tɣaḍt », d Ccrif Muḥemmed Lamjad Ben ɛabdelmulk umi qqaren « Buteɣyult » d inniḍen.

Imerzuten deg umezruy qqaren ila « Butɣaḍt » ila ixes ad tt-yawi, maca nettat ttuɣa-tt adu fus n wergaz amezwaru waxxa wer kid-s tettεic ca, argaz-a i yugin ad as-yellef.

Faḍma ila ɣer-s 16 iseggusa wami i ḥewwsen Ifransisen tamurt n Iqbayliyen. Maca aɣewweɣ-nnes nettat kunṭra i Ifransisen zeg izumal imeqqranen n tnezbayt Taqbaylit.

Lalla Faḍma, tamɣart Tameqqrant

Ifransisen ttuɣa ttlaɣan-as Jeanne d’Arc n Djerdjer « Di Leqbayel din idurar qqaren-asen Djerdjer ».

Deg useggas n 1854 tegga amenɣi-nnes amezwaru kunṭra i Ifransisen deg usuf n Sibaw. Xenni ttuɣa εad ɣer-s 24 iseggusa di buḥbel-nnes. Amek ttεawaden, ttuɣa Ifransisen iggur ad ɣelben x « Bu teɣyult ». Uca ad d-tas Faḍma n Sumer s yergazen-nnes, a dd-hwan x Ifransisen, uca njemεen-dd x-as Iqbayliyen rẓin Ifransisen.

Amarical Randon wer yeqbil ca treẓẓit-a, uca iḥewwes Iεeẓẓagen. Tekker-d Lalla Faḍma tesmun-dd x-as imezdaɣ n wemkan-nni, tlaɣa ɣer ujahed ad tbedd aked tmurt d tlelli-nnes. Uca yettwagg ijj n umenɣi di 1854 i di rẓin Ifransisen.

Randon, itter maḥend ad sbedden imenɣan i teqbel Faḍma n Sumer, nettat ttuɣa txes maḥed ad tessmeɣer zi ljic-nnes. Maca Ifransisen wer weqqren ca manaya, awerni tlata n iseggusa εeqben-dd maḥend a x-as sugen εawed, weyyen-dd aberru n lεesker bac ad terrẓen. Xenni kerfen-tt, ḥuzen merra min teεlem.

Tareẓẓit-a i tecca Faḍma d taεeffant, ar mani teqqim tettɣuɣud di leḥbes-nnes uca temmut x 33 iseggusa s tfeqqaε.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt