24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

lɛid n tmexsa : Tina d takucin n tmexsa qbel ma ad d-banen ulawen izeggʷaɣen

Amezruy yeccur s imiten (des mythes) d tenfas d tḥuja n takuci; ha tinni n lmewt, n tudert, takucin n lebḥer n umenɣni d tmuzikt. Mamec bnadem aqdim iwca lhimmet i timexsa, arriḍa, nnecwet d usikes.

Nessawal danita x ficta n tmexsa niɣ ficta n imeɛcaq niɣ lɛid n Valentine, ameggaru-ya i ttuɣa yellan d ijjen urumi nɣin-t minzi ila issemlak imeɛcaq s tnuffra ; deg iseggusa n Trumit imezwura. Nɣin-t netta di 14 Febrayer.
Maca ficta s lɛid-a d aqdim bezzaf, wer t-ttuɣi ca di furma-ya i di t-nessen yiḍ-a s wulawen izeggʷaɣen, ttcukulaṭi, tinewwacin, imujiyat…
Ssawalen imerzuten x iẓewran n umit-a, di tenṭrupulujit n ddin, x min iqqnen iwdan aked izumal d iṭawṭamen, mmalen-d mamec ttuɣa tussniwin tiqdimin ila ḥdajent ad d-saqarent tiḥuja d timṭafizikiyin bac ad fehment amaḍal i di ttuɣa ttɛicent, zi manaya nettaf arriḍa d umesmlak.
Tideyyanin smunant tiwessaf n tayri di Rebbi, netta i yellan d tayri d llif d ameɛcuq i wer ittnḥeddin.
Maca deg imiten iqdimen, timexsa ila ɣer-s aṭṭas n wudmawen, ttuɣa ttwalan-tt axmi d ijjen taqsuḥi ittsettafen agama d taẓẓut d tfellaḥt, mamec ila tt-tteqqnen aked imseksiten d ugezzen.
X manaya, qa din aṭṭas n wudmawen n tmexsa, ha aqqa ca zi takucin (déesses) i yettwassnen s tayri deg umaḍal aqdim :

Ḥetḥur

Di arrsumat iferɛunen iqdimen, tettban-d Ḥetḥur axmi d ijjen temɣart i yekssin tafukt x uzellif-nnes, ca n ttwalatin tettban-d am ijjen tfunast s tnayen n waccawen.

Takuct-a tirar tilalt d tameqqrant di lexyal n Imasriyen iqdimen, nettat i yellan d takcut n tmexsa, ttuɣa ttsemman-t s « takuct n uɣelli d lefraḥet d tmuzikt », minzi ttuɣa tettetter zeg imeḍfaren-nnes ad swen ccreb ad ceḍḥen bac ad ssemɣaren zi ccan-nnes.

Am waṭṭas n takucin, ila ɣer-s ijjen uɣezdis d aberkan, nettat ila tella zi tiṭṭawin n Wakuc Raɛ, ikellef-itt ad treddej iwdan.

Aked uɣezdis-a, nettat tḥeṭṭa timɣarin ɣer tlalit, nettat i dasen-immalen abrid n tudert i lɛuyyal, d nettat d-ittawin ibuḥblen xmi ẓekkʷan ɣer tudert-nniḍen.

Inana d Ɛictar

Imken zi takcuin tiqdimin n tmexsa, imerzuten qqaren belli ad yili zzag-sent i d-kkint merra tikucin n tmexsa i nessen luxa.

Di tmeɣziwin n n tmurt jar tnayen n isaffen (ass-a qqaren-as “Ɛiraq”) ttbanent-id kessint flictat x weɛrur-nnsent, nnayent x ijjen wayrad. Inana d Ɛictar xsent ad inint takucin n ijenwan.

Inana ttuɣa tettmun aked llif-nnes Tamuz, x manaya zzag-sent i d-immeksi merra min iqqnen ɣer tcuni d initen.

Tamuz niɣ Adunis

D akuc n tfellaḥt d imeksawen, isem-nnes iqqen ɣer tfeswin. Tḥajit-nnes aked takuct Ɛictar x-as i tebna aṭṭas n min ɛebbden iwdan.

Tamuz ad yawi Inana di tḥuja tisumariyin, ttawyen-d irkyulujiyen ca n yeḍrisen i yettɛawaden tḥajit n wercal-nnsen, zi tḥuja tirutikiyin tiqdimin qqaɛ.

Inana ad temmarɣa minzi Tamuz wer ixeyyeq ca wami tehwa ɣer umaḍal awadday, tewca awal maḥend a tt-tneɣ.

Din aṭṭas n tḥuja i yessawalent x mamec yemmut Adunis, maca min nessen belli ittɛic azgen useggas s nnej i tmurt, azgen nniḍen aked imettinen, ittɛeqqab-d aked tifeswin.

Afrudit niɣ Vinus

Tettban-d takuct n tmexsa ɣer Igrikiyen d taɛeryant ɛlaḥal, arrimet-nnes inneḍ x-as ijjen uḥewwaq isbana-d kuci, tkessi jar ifassen-nnes ijjen tedbirt.

Afrudit d nettat i yellan d lall n usikes, aẓẓli d imezran.

Igrikiyen qqaren x-as belli nettat tlul di Qubrus, teffeɣ-d zeg waman n lebḥer, din i yebnan ijjen zi lebni mani i tt-ɛebbden.

Takuct-a ila tettbeddal deg imeɛcaq-nnes, ttuɣa tzemmer ad teɣḍel kulci di tracca n tayri-nnes, takuct ttuɣa tettcehha la d iwdan, manaya waxxa nettat tewwya Hifistus, akuc amzil.

Afrudit d tala i zi d-ugmen aṭṭas n inaẓuren, tettwaɛbed ɣer Irumaniyen, ttuɣa ssemɣaran zzag-s ula kṭer aked tifeswin.

Irus niɣ Kupid

Netta d mmi-s n Afrudit, d akuc n tayri d wenni iḥeṭṭan agduden, ressmen-t axmi d aḥenjir ɣer-s afriwen.

Tḥajit teqqar belli netta ilul-d zi arrwina i teẓra tmurt, ismuna Jar Gaya, takuct n tmurt d Uranus akuc n ujenna, zzag-sen i d-ikka kulci. S uya, timexsa zzag-s i d-tekka tudert.

Irus, ttuɣa wer yeggʷij ca x tayri, idwel ittxes Psyché, tameggarut-a ila dag-s aẓẓli s waṭṭas, ar mani dewlen iwdan ɛebbden-tt nettat maci Afrudit. Maḥend ad terr lḥarr-nnes, tenna Afrudit i Irus bac ad ineɣ Psyché, maca iggur a tt-yawi, bac ad tedwel d takuct n yiman.

Freyja d Frigg 

Deg imiten Iskundinaviyen, Frigg nettat d tamɣart n Odin, ameqqran n wakucen, isem-nnes ixes ad yini “tameɛcuqt”. D takuct n tayri, lemlak, d tyemmat, tzemmer a tessen min isnuffer yimal.

Ssawalen x-as axmi tettmuttuy jar isegnuten, tixeddamin-nnes unuḍent-as, s ca n tjerrarin.

Ila ttɣilen belli Freyja d Frigg d tanyen n wudmawen n ijjen takuct. Maca Freyja waxxa d takuct n tayri maca nettat ɛawed d takuct n uɛewwed d ugezzen, d takuct n tmeyra d tefsut.

Rati d Kama

Di tḥuja n Ihendusiyen, Kama d Rati d tnayen i di nettḥada nnecwet d tmexsa. Rati s Tsenskritit, txes ad tini imezran. Kama awal-a ixes ad yini aẓuyyet, tayri d imezran.

Di tḥuja n Ihendusiyen qqaren ila qa Kama ilul-d zi Brahma, akuc i d-ixlen tamurt, Brahma inna-as ad ifser lḥub s ijjen flitca s uɣanim n sekkʷar, maca Rati, kul ijjen min iqqar x tlalit-nnes, maca din wi iqqaren aqqa tlul-d zeg wayyawen n Brahma i tt-iwcin s tamɣart i Kama.

Am waṭṭas n tḥuja, Kama ittmetta minzi iɣḍel akuc Cifa di tmexsa, Rati tettzawag maḥend ad idwel ɣer tudert, ittɛeqqab-d deg wudem n bnadem.

Deg waṭṭas n wuraren d tmeɣriwin i zi ssemɣaran s Kama d Rati, tettren zzag-sen seḥḥet, aẓẓli d irgazen i lemlak.    

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt