24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

‘Imeɣnas’ n Tmaziɣt i irebbun tixuncay i yenniḍen.

Qbel i 2011, umi ttuɣa yeṭṭef Listiqlal lḥukuma, aṭṭas zeg imeɣnas, ttwalan belli lḥizeb-nni d Amaziɣufubi, ittsemma ikreh Tmaziɣt, s uya wer das-iwci ca lḥeqq i yiles-a deg uselmed. Di lɛahed-nnes ttuɣa irajiten d « imeqqranen », minzi yus-d awerni umi i yettwagg usinag n Tmaziɣt.

Awerni 2011, aked wami ibeddel udustur, dewlen Imaziɣen nnurẓment-asen tiṭṭawin deg ijjen yimal ad yili yecna i Tmaziɣt, zegga tameggarut-a iḥin x-as Rebbi, tegga ḥazḥaz aked Teɛrabt.

Deg useggas-nni, ttuɣa iḍḍura din ijjen wawal. Ca zzag-sen qqaren « luxa man-tt nnfeɛ n unhezzi Amaziɣ mala Tmaziɣt aqqa-tt di ddustur ? ». S manaya ila ssujaden-as i umussu n Tmaziɣt amḍel bac ad ggen min xsen. Maca di tidet, maci ɣir d ina i yessujden lmeḥmel i unhezzi n Tmaziɣt, maca qa ula d ca n ‘imeɣnas’ n Tmaziɣt qqimen ḍḍuran i ujij. Nɣin amussu nnit, ɣzin-as amḍel s ufus-nnsen.  

Iqqim azref amurgan (loi organique) i yeqqnen ɣer usexdem n Tmaziɣt igga ma ad iffeɣ.  Ca n imeɣnas, am lebda, umnen ila qa d Benkiran akid-s PJD i das-itteggen akeccuḍ di tjarrart bac ad ssefrinaren [zeɛma] ixef wis xemsa zi ddustur.

Yus-d useggas n 2016, igeɛɛed Saɛed-ddin Lɛutmani ḥuma ad yili d amɣar n Lḥukuma. ‘Imeɣnas’ n Tmaziɣt ila ɣer-sen ijen usitem d ameqqran ḥuma ad igg ca. Minzi ttuɣa ttwalan dag-s d « ameddukel » n unhezzi n Tmaziɣt. Waxxa amenni, walu !, ulac.

Di ɛamayen-a tameggurt-a, ‘imeɣnas’ umnen zeɛma ila ixess-asen ad adfen azzareg n ssiyasa bac wer ttejjin ca lkursi ixwa. Xenni, azgen ameqqran ruḥen aked tedbirt (RNI) zeɛma d nettat i dd ɣa rren lḥeqq i Tmaziɣt.

Nec wer zemmreɣ ad adfeɣ di niyyet n ssi Axennuc d umulli-nnes i ttuɣa illan lebda di lḥukumat i yeɛdan, wer ggin walu i Tmaziɣt, wer x-asen ittwassen qqaɛ zeg wami illan ila ccaten aqerṭas aked Tmaziɣt. Maca qa d zzman weḥḥd-s d netta i dd ɣa rren x iseqsan i ɣer-neɣ.

S ddegg-a n lxedmet, xmi lessqen ‘imeɣnas’ deg ibeḥrar n iwziren-nniḍen i yetteṭṭfen lḥukumat, ttzawagen dag-sen, ittban-d ila anhezzi n Tmaziɣt, iḍɛef, icca tiyyita, iqucceḥ.

Ggʷdeɣ x-asen x markat-a, zi ssa d 2026, ad afen ila Axennuc ttuɣa yettḥecc x-asen waha. Xenni ad jebden tibratin-nni ɛawed ad aneɣ-herran zzag-sent. Man-tt nnfeɛ n manaya xenni mala cek wer tebnid ixef-nnec, teqqimed telhid tettrajid ɣer ḥedd nniḍen ? 

Awi-d a neḥrez manaya ɣer ṭṭerf.

Anhezzi n Tmaziɣt d ca zeg imeɣnas-nnes, zegga ttuɣa ttemɛutrusen bac ad bnan ixef-nnsen, d tmesmunin, ad mssizzlen ssa d ssa x lḥeqq n Tmaziɣt, lux dewlen tettren tsullet bla aḍil i wenni i dd ɣa kken a x-asen isewweq.

Manaya bla ma ad ggen tizemmar-nnsen ad bnan timurganin (des organisations) i yexf-nnsen, ad wten x lḥeqq n Tmaziɣt s ixef-nnsen maci ad qqimen ɛerrḍen ayenni x iberraniyen i wer ɣer-sen qqaɛ tɣuni aked Tmaziɣt.

Ijjen cciɛar ttuɣa kessin-t Imaziɣen di beddu-nnsen, wer din bu tadimukraṭit bla Tmaziɣt. Imaziɣen yiḍ-a dewlen ttun, niɣ tteggen ixef-nnsen axmi tettun aseqsi n tedimukraṭit n usistim-a wanita, lhan aked lḥukumat waha. Ksi wa, sers wa. Sitem di wa, qḍeɛ layas di wa.

Zeg uɣezdis-inu, ttwaliɣ ila Tmaziɣt ɛemmers ad tgeɛɛed tsawent mala wer din bu asdimukreṭ n usistim-a amen yekmel. Wa d puntu amezwaru. Wenneɣni, Imaziɣen ixess ad ɛerran x iɣallen-nnsen nnit.

S minzi illan Ixwanjiyen ḥsen zzag-neɣ zeɛma ? Ula d nitni bnan ixef-nnsen. Ass-a nitni d ijjen nnumru wer nzemmer a t-nessuref. S uya ixess-aneɣ a nekker a nemkabar maḥend a nebna ixef-nneɣ, minzi ɣer umeggaru qqaɛ ; yilem-nneɣ, wer t-ittḥekki ḥa iccer-nneɣ.

Ammu i ttwaliɣ, ullawɛlem ɛawed tani.  

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt