24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Hi minzi ttuɣa ttamnen Iburɣwaṭiyen ? (2/2)

Ḥa a nessiwel x Iburɣwaṭiyen, ad neydar tameslayt n ddin, minzi ddin n Iburɣwaṭiyen aqqa-t d « tayyut » ɣer imerzuten, wer ufin mamec ɣa ggen a t-ssefrun.

Wer jjin min wer nnin deg Iburɣwaṭiyen, maca din wi ttuɣa i kid-sen ittbeddan, minzi ddin-nnsen ila ggin-t d tadyulujit i zi ɣa nnufslen zeg iḥewwasen iberraniyen.

Ben Xeldun d netta issawal x Saleḥ mmi-s n Ṭarif d netta yeqqar « Iffeɣ zi tsuratin n Rebbi, igga ixef-nnes d nnbi, yura-sen ijjen tdeyyant min xef ttuɣa llan inni i d-yusin awern-as. Aqqa manaya yettwassen ɣer idlisen n inmezruyen. Mamec i dasen-yenna aqqa ihwa-dd x-as Lquran ttuɣa ittcerra-dd x-asen tisuratin zzag-s. Ittsemma zzag-s, tasurat n ugaẓiḍ, tasurat n welɣem, tasurat n yilew, tasurat n Adam, Tasurat n Nuḥ d waṭṭas n inabiyen, tasurat n Harut d Marut d Iblis d tsurat n leɣrayeb n dduniyt i di tella tussna taqemqamt, amek qqaren nitni ».

Saleḥ mmi-s n Ṭarif ttuɣa ifessar tabridt-nnes d netta ibedd x  l’aya i yeqqaren « Wer dd-nessek bu ca n arrasul, mɣir s yiles n wi illan-nnes : wa: ma: arsalna: min raso:li:n illa: bi li:san qawmihi: ».

S uya, Saleḥ netta d nnbi n Imaziɣen. Manaya yegga amkan-nnes di buḥbel n Imaziɣen, uca udfen di tebridt-nnes ar mani i dasen-yenna qa netta illan d Lmehdi i yettrajan.

Ɛebdellah Lɛerwi, yenna aqqa iburɣwaṭiyen bedden x cciɛa, ula kṭer di lɛahed n Yunes Ben Ilyas (842-884) min xef qqaren ila netta ig isbedden tabridt Taburɣwaṭet.

Zeg ijj n uɣezdis-nniḍen, din wi yettwalan ila tabridt n Iburɣwaṭiyen tugem-dd zi lislam. Amecnaw tabridt tabarrant (Lxawarij) Maca sseccen-t s ca n lxezrat n Iciɛiyen ameknaw xmi ssawalen x Lmehdi i yettrajan.

Maca d yina d cwayt n tefras n min ttuɣa tteggen Iburɣwaṭiyen :

Tameslayt n tẓallit

Iburɣwaṭiyen ttuɣa wer tteddnen ca. Da yeqqar Ben Ɛudara « Wer tteddnen wer ttqimin tẓallit, maca ttessnen lweqt n tẓallit xminni sqaqan iyaẓiḍen ».

Tiẓallitin-nnsen ttuɣa ttakkʷaḍent ar ɛecra, xemsa s wass d xemsa s llilet, ca zi tẓallitin-nnsen wer dag-sent tteggen ca ssujud, ca zzag-sen amek ttẓallan imselmen-nniḍen […] qqaren ca n wawalen ameknaw « Rebbi s-nnej nneɣ ».

Ula d Luḍu n iburɣwaṭiyen ttuɣa yemsebḍa. Mamec wer ssiriden ca zi ca ljanaba, illa mala d lḥaram.

Tameslayt n uẓummi

Tiḥuja i dd-weyyen x Iburɣwaṭiyen qqarent ila aẓummi n iburɣwaṭiyen ittemsebḍa x wenni n imselmen. Lbekri iqqar « ttẓumman Rajeb tetten remḍan ».

Minzi manaya, azgen ameqqran n wegduden, ila ttqeddsen Rajab, minzi dag-s i iwqɛent lmuɛjizar timeqqranin di lɛahed n Nuḥ.

Ttuɣa ttẓumman ula d ass n jjemɛa.

Aya yettban-dd dag-s aṭṭas n tayyut, minzi ixbarjiyen ad yili sxarrqen. Ijen umarzzu yeqqar aqqa Iburɣwaṭiyen ttuɣa ttẓumman Remḍan, rennin x-as Rajeb.

Tameslayt n Lḥijj

Aṭṭas n iwdan ttɛawaden ila iburɣwaṭiyen ttuɣa wer ssinen umi qqaren Lḥijj. Minzi Lḥijj ɛemmers ma ila yettwassen ɣer Imaziɣen zi lebda.

Uca zeɛma axmi ɣeḍlent, wer nɛimen ila Mekka d ijjen temdint d timqeddest. Ttuɣa ttwalan ila lḥijj wer ɣer-s bu ca n lhimmet d tameqqrant.

Maca min nzemmer a nini, ila Iburɣwaṭiyen x-asen waxxa amenni ɛad aṭṭas n tayyut. Maɣer ? Minzi ixbarjiyen i x-asen issiwlen wer din ɛicen ca. Ma inni i dinni iɛicen, qqaɛ wer dd-nnin manaya.

Aked manaya, wer nzemmer a nettu ila Iburɣwaṭiyen ttuɣa xsen ad jjen Imaziɣen ad ḥḍan iles-nnsen d tussna-nnsen. Ad ssiggʷjen ixef-nnsen x waɛɛraben.

Maca, lux, mala tennid i ḥedd zi Tamessna, i idewlen s kulci ssawalen s Teɛrabt, ila qa « kenniw d Imaziɣen ». Ad ggernzen x manaya.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt