24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Akucen Imaziɣen: Tanit d Amun d amedya

Tura-t: Fatiḥa Ɛissawi

Tanit

Mala nerzu deg umezruy x tussna d tediyanit n Imaziɣen, nettaf mkul Maziɣ minzi tuɣa ittamen, mkul ijjen d wakuc-nnes i yettwala d tidet, itticc-as min issitim d min irezzu.
Aṭṭas n wakucen Imaziɣen ila ɛebden-ten ula d tiɣermiwin nneḍni barra i Tmezɣa zzag-sen “Amun” d “Tanit” .

Tanit

Tanit d Takuct n tayri d tarwa d ujenna, d nettat i yeḥḍan tamdint n Qertaj. Wer telli bu ɣer Imaziɣen waha, illa ɛebden-tt ula d legnus nneḍni am Imasriyen d Igrikiyen.

Azamul n Tanit

Amek i d-yidar Hirudut d Aflaṭun, tettwassen Tanit ɣer Igrikiyen s yisem n “Atina” (x-as itwasemma Tamdint n Atina), ɣer Imasriyen iqdimen s yisem n “Nit”. Imasriyen illa ssemɣaren zi ccan-nnes ḥesben-tt zeg imeqqranen n wakucen. Qqaren ɛawed belli ula d isem n Tunes aqdim (Tanis) itwasemma x-as.

Deg wawal n Irifiyen d Icawiyen, qqaren ijjen wamyag “init” i tamɣart-nni i ɣer yella ddiset uca tettcehha ca n macca, amyag-a qqaren belli yekk-dd zi yisem n takuct “Tanit” i yellan d takuct n tarwa.

Tanit niɣ Atina niɣ Nit, waxxa walli Imaziɣen waha i ttuɣa zzag-s ittamnen, nettaf marra imerzuten tarran aẓwar-nnes ɣer Imaziɣen ḥesben-tt d takuct d Tamaziɣt.

Amun

Aṭṭas illa itɣil-asen Amun d akuc d Amisri, maca awarni cra n trezzutin tirkulujiyin di Libya, ufin belli d Akuc d Amaziɣ, d Imaziɣen i t-yessiwḍen ɣer Misra.

Amcan n Amun di Siwa

Ittwassen Wamun s uzellif n ikerri. Netta (Amun) zeg wakucen imeqqranen di tqiccit n Ifriqya d Lebḥar acemlal amerwasu, d Akuc n tarwa d usemmiḍ d tussna n min yeffaren.

Isem n Amun ɣer imasriyyen qqarent i wnuffar d ubissem d uḥessi, nettaf iydarent aṭṭas imerzuten imasriyyen deg idlisen-nsen belli netta d Akuc d Amisri, amek nettaf semman s yisem-nnes aṭṭas n ifarεunen d igezzanen-nsen.
Maca mala nerzu x yisem n Amun ɣer Imaziɣen nzemmer ad nini yekked zeg “aman” niɣ zi “tamemt”, tammemt i yellan d ddwa i waṭṭas n lehlakat (rehracat) uca semmant zzag-s Imaziɣen εla ḥsab Akuc-nsen ten-isgenfan. Amek yenna Muḥammed Cafiq “Amun d awal d Amaziɣ nerxu “M” niɣ ncedd x-as”.

Amun ittwassen s waccawen d uzellif n ikerri. Mamek nessen ikerri ɣer Imaziɣen ɣer-s ccan yemɣar, netta d amatar n tarwa d uɣemmuy d tazmart (leqsaḥet) .

Amun, s uzellif n ikerri

Nettaf ɣer lexxu Imeɣrabiyyen ṭṭfen di leɛwayed-nsen s min ittwassnen s wurar n Bujlud niɣ Bilmawen niɣ Suna zi sfuglan (teḥtafalen) di Lεid ameqqran xmi yarḍen tahiḍurt n ikarri slessaqen akid-s accawen-nnes, xezzaren manwen ɣa yawyen isem n Bujlud mkul aseggʷas.
Yenna Émile Laoust “Bujlud wer yelli d taqessart waha, wer yelli taḍeḥḥakt waha, Bujlud netta zi leεwayed n Imaziɣen umi tuɣa tamnen s Amun akuc n ikarri”.

Timaynutin

Fser-itt