25.1 C
Nador
Ssebt 7 Cutembir 2024

“Zi lwacun n tmurt”… Uca yeffeɣ-d!

“Zi lwacun n tmurt” d adlis-inu wis rebɛa i dayi d ɣa yeffɣen, awerni tnayen n tsuɣal i ggiɣ i ca n tmezgunin, d wis tnayen s tira n ufus-inu awerni i “Irifiyen ass-a”.

Wer yelli di leɛwayed-inu ad wteɣ wuru i ca zi min uriɣ, wer nnumeɣ tteggeɣ amenni. Minzi melmi beddeɣ x ufuɣ n ca n udlis, ittili din wemnus. Am wemnus n tarwa i yellan ɣer tmeṭṭut d nettat tettraja ad taru mmi-s.

Maca min xseɣ akid-wem cerkeɣ d ca n tmeslayin ggint fcickel, qqnent ɣer udlis-a wa:

Ad iniɣ ila ca n tlata n twalatin ttuɣa-ayi x uqarqeb ad fesreɣ adlis-a; ttuɣa ggint ca n tmesmunin maḥend ad ttkellfent s wufuɣ-nnes, maca, tettas-d ca n ḥajet i das-ittbeddan deg webrid.

Ict twalat qaɛ, ila sserseɣ-d x ufaysbuk aɣlaf-nnes, maca ɣer umeggaru wer d-iffiɣ ca. Uca.. Iktab-as ar aseggʷas-a.

Waxxa, qa adlis-a wa d amezwaru i saliɣ tira-nnes zeg idlisen i yella qaɛ uriɣ, maca ttuɣa wer xseɣ ad dd-yeffeɣ. Itɛin, ggʷdeɣ ad dd-yeffeɣ.

Di 2017, tenna-ayi tmesmunt n Tziri ad ixḍareɣ ca n udlis i wefsar, wciɣ-asen asuɣel i ggiɣ i tmezgunt n “Iḥewwasen”. Ul-inu ila iqqar-ayi xenni “fser adlis n tqessisin-nnec” maca leɛqel-inu yeqqar “ssizwar seg isuɣal i teggid”, uca amenni nnit.

Qbel-nnes, ila lliɣ ɛad d ameḥḍar di llisi, d aḥudri d bu neyyet. Illa turjit-inu, xenni, ad dd-ssufɣeɣ adlis i tqessisin i ttuɣa ttariɣ, maca ila ɣer-i sseɛd wer ggiɣ amenni.

S tidett, tiqessisin-nni ttuɣa-tent d abrid i kkiɣ nec beɛda, maḥend ad mmuttyeɣ zeg umaḍal n “wancuc” ɣer tira, maca wer wwiḍeɣ ad rsiɣ mliḥ di tira, ar mani i tessenḍi mliḥ lxezrat ɣer umaḍal.

Ma wwḍeɣ ad “ariɣ”? Ad x-awem sxarrqeɣ malla nniɣ-awem “wah”. Tiqessisin i d ɣa yettwafsarent, ad ilint d “aqelleb n tira” waha.

Maɛlic.. Ha aqa-t yeffeɣ-d lux.

Wer ssineɣ ma tamamekt i ḍefreɣ di tqessisin-nni inu ma ad ɛejbent i ḥedd ma lla. Maca, ggiɣ mani wwḍent tzemmar maḥend ad rzuɣ x lmeɛna kter zi ca nniḍen.

Beqqceɣ cwayt deg imurfimen idelsanen di kultura-nneɣ, x mamec nxezzer ɣer “tmurt” d mamec teḥḍer di lexyal-nneɣ!

Maca yeɛya ma a nxerres, wer nettari s leɛqel, taqessist nettari-tt s wul, s iyezzimen-nnes, teycatin-nnes, axeyyeq-nnes, isitam-nnes…

Ḥaca, adlis-a, iɛizz, minzi imun akid-i di tudert-inu, zeg wami i dd-faqqeɣ x tseqqar n Tmaziɣt d wemseksi i x-as newwi. Ttuɣa nettemseksi deg wannar aseyasi, nettemzawar, nettemneɣa, maca zeg wakud ɣer wenniḍen, nettaker ca n imumintuten i yexf-nneɣ, uca “nettari”.

Nettari i bnadem-nni i dag-neɣ; i teycit, i wul, i tirja, i usitem, i inedlifen i newḍa, nessendaf iyezzimen, netteḥbaba x wi nettxes, nkerreh ɛawed wi daneɣ-iḍelmen. Di tqessisin, nrekkʷel zi tudert maḥend ad ɣer-s nedwel nizdig kter.

Asitem-inu ad yerẓem udlis-a ca n yebriden nniḍen di tira, xseɣ a nfekkret merra idneɣ : hi mala qellbeɣ uriɣ ammu niɣ amyin? Xseɣ a nerreẓ leqwaleb mani i nemmers, a nessuref igeddimen izeggʷaɣen i yellan di lbal-nneɣ, uca ad d-nekkes tasɣart di tira s tlelli.

Ataɣ; “Zi lwacun n tmurt” ad yejj imeddukal d tmeddukal-nniḍen; ad fesren min yeknan, aqqa-t ɣer-sen innufer; d nnec ssneɣ ila tira i yeknan s Trifiyt, ɛad wer d-ffiɣent d idlisen.

Deg umeggaru, ila nnumeɣ ttariɣ-asen i imeddukal i d-ifesren di tmessizwarin, “ataɣ adlis-a wer ittili ca d ameggaru”. Twalat-a qqareɣ manaya i yexf-inu, ataɣ uma-s n udlis-a ad iẓer tfawt, a nawi abrid merra, xelli abeddel-a i nẓerr di tudert ittekkes-aneɣ-d s bezzez zeg umaḍal n usefru ɣer leḥwayej-nneḍni.

Uca bnadem mala iweḍḍer, ad yeṭṭef acbar. Ha aqqa-aneɣ ɛad da.

D aya.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt