26.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

NECC D RUMYU NETTAT D JULYIT 2

               Wami tt-ɣa-ẓareɣ-nniɣ-as : « d ta d Julyit-inu tekkes tasa ». S waẓri-nnes n iniren n ɛemmars wer iẓrin tallest. Aẓri n iẓeryawen immars-dd zzati am tsekkurt dd-iḍwin deg ijenwan n wakud n zic, tiweḍ-dd lexxu ɣer wakud n yiḍa s waẓri amen tt-ijja Wilyam Cikspir.

          Necc wer ssineɣ ! nettat wer tessin ! min illan nessen-it marra yedneɣ netta ɣir ẓriɣ -tt tesseddar tayri-nni innuffaren deg wul-inu. Ɣir teẓra-ayi sseddareɣ tayri-nni innuffaren deg wul-nnes. Tayri wer ittmettin ttuɣa-tt teṭṭes deg wumadaf-nneɣ waxxa ttuɣa-neɣ d iseggusa njars deg wejris.

          Necc tɣil-ayi axmi nni tt-ssneɣ cḥal uya, ttuɣa ẓriɣ-tt waha amec qqaren. Maca necc ɛemmars ma tɣil-ayi nettwajj-dd i wayawya zeg wass amezwaru. Netwajj d afriwen n wejḍiḍ n tayri.

          Teyra-aneɣ d tudart zegga ttuɣa netɣil nemmut ; neffafar d aked wayawya d afriwen n tayri. Maca necc wer ssineɣ ma neddar niɣ nemmut ? Niɣ netteddar netmetta ? Ma din ca n tudart awarni tmettant ? Min ssneɣ netta tayri wer tmetti jar-aneɣ waxxa tzemmar ad temmet jar yinniḍen.

          Nniɣ-as :

          — Necc lexxu wsareɣ xef tayri a Julyit-inu. Mani ttuɣa tennuffared ar llux ? Cḥal xaf-m cuceɣ wer ufiɣ jjurret-nnem ? Cciɣ xef usebbel-nnem arhaj ḥuma akid-m iliɣ di tudart-nniḍen, maca wer cemm ufiɣ din ca, cem tesniɛmiled waha necc ggiɣ-tt s tidet. Wami xarrseɣ ad xzareɣ mammec ɣa ggeɣ ad ɣer-m dewleɣ, cem tenɣid ixef nnem, necc dewleɣ d ɣer tudart, uca amenni neqqim : ijjen itmetta d ijjen iteddar-dd. Ar melmi ɣa neqqim ammu?

          Texzar-dd deg-i axminni teẓẓuyet lxezrat deg wudem-inu, tesḥissef terra-dd xafi :

          — Wah a yul-inu cḥal necc neqqeɣ ixef-inu ? Cḥal necc ssutareɣ zeg iyakucen ḥuma a dayi-dd-rren ɣer tudart akidc msagareɣ ? Maca lebda ntemsixṭa deg webrid ; ijjen ittmetta d, ijjen iteddar d. Ula d necc uḥleɣ, mli ufiɣ ili nemmut ict twala waha uca ad neqqim nemmut, niɣ ad neddar ict twala waha, uca ad nemmet am yewdan marra.

          Yuẓa ɣarneɣ wemsagar-nneɣ jer tmettant-nneɣ d tudart-nneɣ ; necc xezzareɣ deg-s tettmetta, nettat txezzar degi tteddareɣ d ; niɣ necc xezzareɣ days tetteddar-dd, nettat txezzar deg-i ttmettiɣ ; lexdenni waha i nzemmar ad nẓar ayawya, a nini ca i wayawya. Zi ssin aɣilin ixess-aneɣ a nsiɣi mkul ijjen xef webrid-nnes ar ameggar, uca ad idwel xef webrid-nnes ad yerzu xef wenniḍen i itxarrisen kifkif. Tuẓa ɣer-neɣ tiraret-a i ntirar sennej i teflewt umezgun mani daneɣ ikref Cikspir. Ixess aneɣ a neqḍew iceddan a nesrew tisarrawin. A nḍew deg ujenna d ilelliyen am tyuya n yedbiren. Maca muxas ruxa ? Ili negga-tt wami ttuɣa-neɣ d Iyakucen wadji lexxu wami nedḥa d isemɣan deg ufus n Wilyam i ixsen ad ittwassen deg umaḍal xef weɛrur n tayri-nneɣ. Maca arramet-nnes temmut cḥal zeggʷami. Iqqim ḥa yisem-nnes iddar akidneɣ. Ixess-as ad yili iddar ḥuma ad tafed nzemmar a zeg-s nettar ad yegg niɣ ad yari tameggarut n tmezgunt-nnes i ittɣil yura-tt. Walu qaɛ beɛda ad issenfel tameggarut n tudart-nneɣ amec nexs neccin ad tili wadji amec yexs netta i daneɣ-yejjin nettsara jer tudart d tmettant i lebda. Ɛemmars a nemsagar di tmettant ula di tudart ḥuma a nessars ifasen xef ifassen a ndarreɛ i wayawya i lebda ɛemmars a nemsebḍa xef wayawya. Wami daneɣ yerra d itsemɣan a daneɣ-ineɣ a daneɣ-yemḍel deg ijjen wemḍel beɛda. Ad qqimen yexsan-nneɣ ṭṭarf iwaṭṭarf ttexsen ayawya waxxa adu ucal d weẓru. Mala Yakuc yexs a daneɣ-yerr buḥber-nneɣ a naff beɛda ayawya ṭṭarf iwaṭarf. Uca ad nalles i tmexsa-nneɣ tamaynut niɣ a nsiɣi xef tenni tamezwarut. Niɣ a daneɣ-yejj neddar nmun i lebda niɣ mala yexs a neddar tudart-nneɣ ar ɣa nemmet. Niɣ mala yegga mliḥ issiggʷej xaf-s tusmin zi tmexsa-nneɣ a daneɣ-yerr tilelli-nneɣ amecnaw amezwar. A nili d Iyakucen a neddar amec nexs mani nexs wadji sennej i teflewt umezgun waha. Netta ad ittwassen ad ittwassen mammec ma daneɣ-yegga. Maca wi t-idd-ɣa-isnekkaren zi tmeḍlin lexxu wami yemmut ? Wi deg-s dd-ɣa-yerren buḥbel zegga zeg-s yeffeɣ ?

          Amnus-a ma ad neqqim neddar-it i lebda ? Amnus a nessen belli wer ɣer-s bu wefsay. Ula d ijjen ma izemmar ad t-idd-yerr ɣer tudart ḥa wenni t-idd-yejjin. Yakuc i t-idd-yejjin wer ssineɣ ad yexs a t-idd-yerr ɣer tudart ula wer ittexs ? Minzi netta yejja-dd tudart : tudart nettat ad tlulid zeg uɛeddis n yemmac, ad teddared min xaf-k yuran n wussan uca ad temted a cekk-meḍlen ḥuma a cekk-ccent tkeccawin niɣ a cekk-skemḍen ḥuma ad tnejmed i tkeccawin. Zi ssin aɣilin d Yakuc ameqqran waha iyessnen ma a daneɣ dd-yerr ɣer tudart-nniḍen niɣ rid amenni. Netta wer ittirar amec zeg-neɣ yirar Cikspir. Netta wami d yejja tudart yejja-dd akid-s aselgen n tudart tt-isegguren. Wac netta ad ireẓ aselgen xef usebel-nneɣ ? Maca min ɣa negg wami nennuɣ jar tmettant ittagin a zeg-neɣ tisi ijjen waha mala wer illi wenniḍen d tudart wer daneɣ-ittexsen ɣir mala nmun ? Ma nettar zi Yakuc ameqqran ad yerr buḥber di arramet n Cikspir ḥuma a daneɣ-yesmun twalat-nniḍen waxxa nessen belli wer ittexs ca ? D wa d aseqsi i sseqsiɣ Julyit ict twala wami kids msagareɣ di txuxxet-nni jar tmettant d tudart wer ssineɣ ttuɣa ttmettiɣ ula tteddreɣ ! maca nettat tenna-ayi-dd di temrarut-nnes :

         — Waxxa wer ittexs, ixes-aneɣ ad zzays nettar ḥadar a das-nezzillez, ad deg-s taɣ tayri nneɣ, ad tafed ad irḍeb wul nnes ! wi yessnen ? Izemmar ad issenfel array-nnes ad yerr buḥbel ɣer arramet yercan n Cikspir ? Wa ad taɣ ad deg-s iqar umarret nneɣ !

— Nzemmar a nezzillez i Yakuc ad yerr Cikspir ɣer tudart, maca Cikspir wer ittexs ad issenfel tameggarut n tmezgunt-nnes, minzi d tenni d tasarrawt n tmezgunt-nnes.

D tidet a Julyit-inu, mala issenfel tameggarut n tmezgunt uca yejja-neɣ a nmun, netta ad ikkar ad ireggʷeḥ ad iẓẓel deg wemḍel-nnes ad immet netta d buḥbel-nnes d yisem-nnes. Akidsen temmet ula tmezgunt-nsen. Mala nmun neccin a Julyit-inu, netta ad ifruri d ifetwizen n yejdi ad iweḍḍar. Ula d ijjen wer t-ittessen ma ttuɣa yella niɣ ttuɣa wer yelli. Julyit-inu xseɣ a d-am-iniɣ belli neccin wer nelli. Niɣ ittɣil-as neccin wer nelli. Neccin ɣir tyafut uxarres-nnes waha. Neccin d ixarriqen waha. Neccin d tiḥuja waha ttallsen-tent yewdan ijjen i yijjen. Ttɣil-as neccin d imeẓẓyanen waha wer nelli d iyakucen, s uyenni zeg-neɣ yirar mammec ixs. Ɛemmars netta ma ttuɣa ittɣil neccin a das-nennufser zeg ufus am tyuya n yedbiren a nḍew deg wumaḍal-nnes ijja awarn-as wami yemmut netta, ijja-neɣ neccin neddar deg-s jar tmettant d tudart. Julyit-inu neccin d isemɣan. Niɣ tɣil-as neccin d isemɣan-nnes netta i daneɣ-dd-yejjin zi tirja-nnes. Uca ittɣil-as d tasɣart-nnes ad zzayneɣ yegg min yexs netta. Ad deg-neɣ yirar mammec yexs. Maca neccin a Julyit-inu d iyakucen n tayri. Niɣ ttuɣa ttɣil-aneɣ neccin d iyakucen, d ilelliyen, nettegg min nexs, netraḥ mani nexs, wer daneɣ-iteṭṭef ucal ula d ajenna. Wer nessin iymiren n tmura ula n wakud. Netteddar deg wass waha. Wer ɣer-neɣ bu tmeddit di nteṭṭes ḥuma a nemsafaḍ aked wayawya. Nettɣima lebda aked wayawya. Maca lexxu yendiy-aneɣ taxceft. Nugur ɣer-s s iḍaren-nneɣ. Nsur nennuɣ deg-s i lebda a Julyit-inu ! lexdenni ɛad i nfaged belli neccin d isemɣan. Niɣ nedḥa d isemɣan n wenni daneɣ-dd-yejjin zi twengimt-nnes waha ! lexxu ɛad i nuka belli tudart i nesseɛdu d ilelliyen d taquḍaḍt s waṭṭas wadji amecnaw ta i nesɛeddu lexxu uḍarebbi wer ɣer-s bu uneggar ! ggʷdeɣ a Julyit-inu a nsiɣi ammu i lebda ! ggʷdeɣ ɛemmars a nmun amec ttuɣa nmun ! ggʷdeɣ wer itbeddi wakud ! …

Marra min dam-nniɣ d tidet a Julyit-inu ! d neccin i buqaren ; cemm tesniɛmired temmuted. Necc ittɣil-ayi s tidet temmuted. S uyenni necc ggiɣ-tt nican nɣiɣ ixef-inu ḥuma akid-m iliɣ i lebda. Maca iffeɣ-aneɣ rid amenni. Netwaymar ansam am yedbiren umi tiwiy tayri taynit, tesbuheliy-iten uca wer ssinen mani ttressan ar ami ufin ixef-nsen adu tefdult.

Mammec ɣa negg lexxu a neddar tudar-a tamarzagt yumsen s tamment ulili? Ma a neqqim nteddar nettmetta ḥuma a neqqim nettexs ayawya ? Niɣ a nemmexs ayawya ḥuma ad tafed wer nettici s wayawya, uca ad temmet tayri deg wulawen-nneɣ ? Tameggarut-nneɣ ad tettwasfeḍ tayri-nneɣ. Ad tili axmi ɛemmars wer telli. Tanfust-nneɣ axmi ɛemmars wer temsar. Minzi wenni itilin d ismeɣ wer izemmar ad yexs min yexs. Wer tzemmar ad tili tayri nican mala wer dinni tilelli. Qa tettwalid mani niweḍ lexxu ! mayemmi tayri-nneɣ mala wer nmun ? Wer nettmun di tudart wer nettmun di tmettant ! mayemmi tayri-nneɣ mala neccin nedḥa d isemɣan n Cikspir ? Ixessa-neɣ a nessekkar tagrawla xef Cikspir ḥuma a dd-narr tilelli-nneɣ! manima texs ad taweḍ, taweḍ ! waxxa ɣa t-neɣḍer ɣer tmurt, ad idwel d walu. I neccin mayemmi ? Maɣar netta ixarres dayneɣ niɣ di tayri-nneɣ ? Ula d neccin wer das netterri taynit-nneɣ ; amec daneɣ yerra d isemɣan, a t-narr ula d neccin d ismeɣ zegga ttuɣa idḥa d yakuc xef weɛrur-nneɣ !

Maca, mala necc ttuɣa txarriseɣ waha tḥuzeɣ wer ma ad ggeɣ ca imsar min wer di ttuɣa ɛemmars wer xarseɣ : Julyit-inu teggi tt nican ; uḍarebbi tufa-ayi qeḍɛeɣ layas, twarẓeɣ ɣer umadaf-inu :

Twalat tameggarut i kid-s msagareɣ jar tudart d laxart, ttuɣa necc tmettiɣ nettat teddar-dd, wer deg-i dd-texzar, tarra-ayi-dd s weɛrur, yucer-ayi wul, lexdenni i ssneɣ belli d tameggarut n tayri-nneɣ.
Necc-nniɣ waha, nettat tegga : a nemmexs ayawya. Wah tegga-tt nican temmexs-ayi nican ; wer ssineɣ mammec temsar iwca-s wul ad tixḍar jar tayri d tlelli ? Mayemmi tixḍar tilelli ? Nettat tessen belli mala tixḍar-itt tneqq s ufus-nnes tayri-nneɣ, tmettiɣ ula d necc akid-s. Mayemmi tsebbel s tayri xef tlelli ? Mayemmi tsebbel zeg-i xef wer ssineɣ umi ? Tuɣa-ayi tyarẓawt wami fagdeɣ i tidet a ineqqen. Mayemmi tenɣa tayri xef usebbel n tlelli? Mayemmi ma wadji d necc i zeg-s tt-ittaren ?! Wah maca necc wer xarrseɣ ad tt-ggeɣ nican ! necc wer xarrseɣ belli Julyit-inu ad texs ca n yijjen-nniḍen ɣir-ayi ! ad-as iwc wul-nnes ad tettu tayri-nneɣ i ttuɣa netɣil ɛemmars ad temmet! lexxu nxezzar deg-s s tiṭṭawin-nneɣ tetmetta neccin wer nzemmar a negg walu ḥuma a das d nerr buḥbel.

Maca tidet-a d necc i tt-itwalan ammu waha, ma Julyit tettwala-tt mammec-nniḍen : a dayi-tneɣ necc ḥuma ad tsiɣi tayri, ad zeg-i tsebbel necc ḥuma wer ttmetti tayri. Tidet a wer ɣer-i dd-teḍri ɣer taynit-inu ɣir wami ufiɣ ixef-inu mmuteɣ ; minzi necc ttuɣa ttuɣ belli ɣir buḥbel n Rumyu i dayi-izedɣen waha. Necc wer lliɣ ca d Rumyu. S uyenni wami dayi-yufa ggʷdeɣ, qeḍɛeɣ layas. Asitem-inu wer iqqim issitim. Ul-inu yeggur ad iḍḍuqqeẓ minzi yuff am uyeccur s tayri n Julyit. Uca reqfen-t tusmin zeg-i. Iggʷed ad-as awyeɣ Julyit uca ixarres a dayi-ineɣ. Maca iggʷed ula zi Julyit mala inɣa-ayi amenni waha, s uyenni inna-s ixef-nnes a zeg-i issufeɣ buḥbel-nnes ḥuma ad t-teḍfar Julyit. Iwa lexxu d aya i imsaren minzi buḥbel n Julyit iḍeffar buḥbel n Rumyu, buḥbel n Rumyu iḍeffar buḥbel n Julyit. Maca necc ttuɣa igga-yi d taddart-nnes waha xwansu ɣa yaff tazeddiɣt-nnes wer deg-s bu wacna amecnaw necc iddeḥḥas akid-s xef Julyit. Izzelz-ayi uyenni uca dewleɣ-dd ɣer yixef-inu n tidet. Wer ufiɣ zzat-i ɣir iɣembab immexsen ixef-nsen mani ɛad ad xsen ca n yijjen-nniḍen.

Omar LMEDDAM, Ṭanja 08 2018.

Timaynutin

Fser-itt