21.1 C
Nador
Letnayen 21 Kṭuber 2024

Min nessen x ugellid Amaziɣ Yugerten?


Ixes ad yini isem Amaziɣ “yugerten” wenni i ten-yeɛdan, wen ten-yujren. Ttuɣa-t d agellid d Anumid deg useggʷas n 160 QTƐ di Sirta, umi neqqar ass-a Qestentina, yemmut di 104 QTƐ di Ruma. Leḥkam-nnes ila yeccur s umseksi aked Irumaniyen, amenɣi-nnes ittwassen s yisem n “Girra n Yugerten” i yekkin ca n sebɛa n iseggusa zi 111 QTƐ ar 105 QTƐ.

Netta d mmi-s n ijjen twacunt d tageldant d tanumidt, ila yella d ayyaw n ugellid Massensen, ijjen umeddukel n Roma deg imenɣiten ifuniken. Baba-s, Mastanabal, ila yella d uma-s n Misipa, agellid n Numidya deg wakud-nni. Iwa, s manaya, ttuɣa izemmer ad yili Ygurerten d agellid; ula kṭer wami mmi-s n Mastanabal, Gawda, ttuɣa yehlek.

Micipsa, ila ixes ad issiggʷej Yugerten zi tmurt uca isekk-it ɣer Hispaniya (Spaniya n yiḍ-a) maḥend ad yemneɣ aked tseḍmiwin i yemdukkulen aked Irumaniyen. Immel-d dag-s, deg imenɣan-nni, Yugerten aṭṭas n tiɣist ula kṭer di ẓẓeyyar i yewtin x Numance di 133 QTƐ, mani lejyuc inumiden d irumaniyen weyyen din imseksiten-nnsen.

Wami i d-idwel ɣer tmurt, ila yegga aṭṭas n imeddukal di Ruma, ula kṭer jar ijiniralen ameknaw Scipion Emilien, mini netta d ijjen bu wergaz i d-immlin xirebbi n tzemmar. Xenni yegga-t Misipa d mmi-s, min das ɣa ireẓmen abrid maḥend ad yili d agellid n Numidya.

Awerni umi yemmut Misipsa, bḍan tagelda-nnes jar tarwa-nnes, aderbal d Hyimpsal akid-sen ula d Yugerten. Beṭṭu-ya n tgelda yewwi-iten ḥuma ad sḍuqqẓen imseksiten jar-asen.

Wami yeẓra Yugerten tamurt n lejdud-nnes bḍan-tt x tlata n tseqqar, wer ixes ca amenni, mezri-nnes ad yettwala tagelda tmun, d manaya i t-yejjin ad iɣewweɣ x Ruma, minzi tameggarut-a ila txes beṭṭu n tmurt.

S uya, yerna Yugerten aṭṭas n imseksiten kunṭra i Ruma, ula kter deg umenɣi n Suthul di 110 QTƐ. Min yejjin Ruma ad tawi ɛad jjehd, ad terni di tzemmer-nnes maḥend ad tessexsi aɣewweɣ-a, waxxa amenni yeqqim umseksi-ya amenni, ittraḥ ittmernay aked uɣezdis-nnes ila din ca n testratijiyin d tidiplumasyin i yemxumblen.

Ɣer umeggaru, yewca Bukkus, i ttuɣa yellan d agellid n Mawritaniya ɛawed di twalat d icten d aḍeggʷal n Yugerten, -yewc-it- i Irumaniyen di 104 QTƐ. Leḥkam n ugellid-a dag-s aṭṭas n targazt deg imseksiten i yegga maḥend ad yesmun igmiren n tmurt-nnes ad ibedd deg wudem n Ruma.

Xelli yemmut, maca yeqqim isem n Yugerten tteydaren-t-id ameknaw mamek i t-id-iydar Salluste deg udlis-nnes, mani i d-immal anict n lhimmet i ɣer-s ɣer ugellid-a Amaziɣ.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt