24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Guantánamo: Afilem n « Amuriṭani » ittekkes tduli x ubniq aɛeffan deg umaḍal

Afilem n « Amuriṭani » zi lexdayem n sini i daneɣ-d-ittsewwaren ifeqqusen i yekkin x ineḥbas i ttuɣa yellan di lqecla tabeḥrit Tamarikanit i d-yusin di Guantanamo di Kuba. Ma afilem-a ad yejj limaret-nnes tameqqrant x uswir-a, mala nesmqudda-t aked iflimawen nniḍen i yxedmen x usentel d ij ? D wa d aseqsi i tesrusa Hanna Flint.

Tala: Alamy

Umi ittren zi baryinti n ufilem Ṭaher Raḥim ad igg taberza n ufilem « Amuriṭani » n umessufeɣ Askutlandi Kevin Macdonald. Lxedmet-a i yessawalen x tḥajit n ijjen uterras d anecruf qqaren-as Muḥemmadu Weld Salaḥi i yekkin 14 iseggusa deg webniq n Guantanamo. Bla ma ad as-wcen ca n ttuhmet. Raḥim ila yessen min ssnen qaɛ midden x webniq-a umi issujden lxedmet-a. Netta ila wwḍen-t lexburat d ineqqisen i yessawalen x umsurruf aɛeffan itteggen iɛessasen di lqecla-ya tabeḥrit Tamarikant i d-yusin di Kuba aked inecraf.  Maca ɛemmers ma ila yettɣil artista-ya Azzayri-fransis belli « ijjen ddewla amecnaw Marikan ad tejj lɛesker-nnes ad msurrufen aked iwdan amecnaw s tebridt-a ».

Zegga ig isinya x kunṭra n ufilem, ig ittbeddan x tektayin n Weld Salaḥi umi igg isem « Tiktayin n Guantanamo », ibda ittbeqqec x ineɣmisen nniḍen, da kulci ibeddel. Deg ijjen wawal yenna-t i BBC, Raḥim yenna : « ɣriɣ asinaryu, ɣriɣ ula d iktayen, ẓriɣ idukumentariyen, ssiwleɣ aked Muḥemmadu (Weld Salaḥi) s ixef-nnes, ssa i yufiɣ belli ixess-ayi ad cerkeɣ deg ufilem. Maca ttuɣa xeyyqeɣ, mmerɣaɣ, minzi ssneɣ ila ta d ijjen tḥajit tuqeɛ s tidet ».

Qbel ma ad yemsar usugi n Cutenbar 2001, ttuɣa afilem yettwassnen x webniq n Guantanamo, netta d afilem n « ca n yergazen isebḥanen » i yettwafsaren deg useggas n 1992. Taberza n ufilem, i yellan d ijjen ddrama d tazerfant tettwaksi-d zi tmezgunt n Aaron Sorkin, yegg-itt Tom Cruise, Demi Moore d Kevin Bacon. Isebkbaren-a iraren tilalt n ibuɣawen d iɛeskariyen ttemḥizwaren jar-asen x ijjen tɣawsa i yellan jer ifassen n tezreft taɛeskrit deg Umarikan. Dag-s tnayen n Marinez wcin-asen ttuhmet belli nɣin ij n umeddukkel-nnsen di lqecla-ya tabeḥrit.

Zeg wami i yerra amɣar n Umarikan George Walker Bush, lqecla-ya d amcan i ɣa isekka iwdan i di cekken ila ggin ifassen-nnsen deg usugi n Cutenbar 2001. Tedwel lqecla-ya ssawalen x-as, ttemherwaḍen x man-t tizemmar i ixess ad ilint jar ifassen n iɛeskriyen Imarikaniyen.

Amxumel n umessenejm Acemlal

Taxxamt mani isseɛda Weld Salaḥi leḥbes-nnes di Guantanamo. Tala: Alamy

Afilem yessawal x min ikkin x « Weld Salaḥi ». Zi tmurt-nnes Muriṭaniya, yettwaṭṭef tnayen n iyuren awerni i usugi n Cutenbar 2001. Nnan-as belli netta ixeddem i Lqaɛida, qbel ma ad immutti ɣer Guantanamo. Deg ufilem-a wa, immal-aneɣ-d ula udmawen n lqadiyat (lqadi) d ayt izerfan deg Umarikan. La yinni iɛawnen argaz-a la inni i das-ibedden deg wudem-nnes. Nettwala tabuɣawt-nnes Nancy Hollander (Jodie Foster) i yettemkabaren bac ad yeksi Weld Salaḥi tilelli-nnes. Mamec nettwala ula akulunil Stuart Couch (Benedict Cumberbatch) i yeggin tizemmar-nnes bac ad iɛdem Weld Salaḥi, ar mani i d-banent timeslayin nniḍen.

Waxxa inni ixedmen afilem-a, mmlin-d tilalt (rôle) tameqqrant n isekbaren icemlalen n telmect. Maca wer dasen-jjin ca n wemkan d ameqqran deg ufilem, wenni iggin ddizayen i ufilem Michael Carlin yenna i BBC « Aṭṭas n isekbaren, ttexsen ad ggen kṭer zi tilalt-nnsen. Maca maci ammu i yuqeɛ deg ufilem-a. Isekbaren wer ggin bu ca n lḥajet maḥend ad ffren tḥajit n Muḥemmadu. Minzi d tḥajit-a i ten-yejjin ad d-asen ɣer ufilem. Maci d ttmenyat i ten-d-iwwin ».

Weld Salḥi, ttuɣa wcin-as ttuhmet belli netta d imsewwef (terroriste). Minzi deg ijjen lweqt ila ittbedda aked Lqaɛida. Umi Isuviyatiyen ṭṭfen Afɣanistan. Zegga ikka aṭṭas n iseggusa d netta tweddaben-t deg webniq n Guantanamo. Tɛawen-it tabuɣawt Hollander ḥuma ad yeṭṭef ijjen lḥukem. Axmi zeɛma netta aqqa-t d anecruf berra i lqanun, zeg uɣezdis Amarikan. Waxxa amenni, iqqim di leḥbes iseggusa nniḍen, ar mani i das-d-rxun deg useggas n 2016. Weld Salaḥi, igga ttiqqet-nnes deg umessufeɣ Macdonald ḥuma ad day-s isseɛda min x-as ikkin d ifeqqusen. D netta i d-issufɣen afilem n « Ajellid ameggaru n Skutland ». I yellan d afilem d utubyugraf, dag-s i yessiwel x tudert n arrayes Awgandi Ɛaydi Amin.

Di min iqqnen ɣer tira n usinaryu, ibedd umessufeɣ x iktayen (les mémoires) n Weld Salaḥi. Ibedd umssufeɣ x unekruf s ixef-nnes. Ameggaru-ya d netta ig iwcin tiwessaf n leḥbes mani ttuɣa ig ittawa di Guantanamo. Issxdem arrimet-nnes ḥuma ad iwwec leɛbar n texxamt-nnes. Min iwcin ijjen uxarres i yenni iggin afilem. Maḥend ad bnan ijjen leḥbes am wenni i yesseɛda di Cap Town deg Yeffus n Tefrikt.

Afilem n Tebnadmit

Afilem n « Amuriṭani » issawal x tḥajit n Muḥemmadi Weld Salaḥi s twiza aked tbuɣawet-nnes

Inni i yeggin afilem ttuɣa wer xsen bu ad sewwren Weld Salaḥi d nitni ssenqasen zi tebnadmit-nnes. Waxxa afilem n « Amuriṭani » ittic-aneɣ-d ij ufuṭu x min yekkin x baryinti-nneɣ di Guantanamo. Maca ɣir ad bdan deg uweddeb-nnes, kamira ttuɣa tetterra-aneɣ ɣer temẓi-nnes qbel ma ad t-ṭṭfen.

Carlin yeqqar belli « ɣir ad tebdid ad tweddbed ḥedd, imeẓran wer ttɣimin ttbeddan akid-s. Wer nxes ca a nesnum ixef-nneɣ d neccin nxezzer deg uweddeb”. S uya, xsen ad d-rren temẓi-nnes di lweqt n uweddeb, minzi ttuɣa xsen zzag-neɣ neccin ad t-nettwala d bnadem.

Rahim, ttuɣa yekka ca n wussan d netta itteddukkul aked Weld Salaḥi, maḥend ad yefhem amezwaru ameggaru. Rahim yeqqar belli ca n twalatin yuca aked yiman-nnes ila netta d afɣul. Alaḥsab ca n markat n iseqsan i x-as issers. Zeɛma maḥend ad t-issen s lallaɣ, x mamec iḍeḥḥek, tebridt n i zi d-itterra x iseqsan. Manaya iɛawen Rahim ḥuma imettel mliḥ.

ɣer ɛawed : Amẓiwen – Monsters: Film n Aksel Rifman

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt