21.1 C
Nador
Letnayen 24 Yunyu 2024

Awal n Lhani x Lmeḥdali: “Dder gi twengimt-nneɣ d amɣar a Ssi Jamal”

Tedwel-dd tmettant-nni taεeffant, i twala-nneɣni εawed, ad aneɣ-teksi ijjen zeg yergazen imeqqranen mig necrek cwit zi teẓyuḍi d terẓugi n yimunas i t-izedɣen min ikka idder..

tedwel dd tmettant-a ad aneɣ teksi ijj uterras d asebḥan deg yijj n wass amasɣan d asebḥan (tameddit n 27 n aremḍan) ssitimen Yimaziɣen isebḥanen ad ten-teksi dag-s tmettant, minzi ttnurẓument dag-s tiwwura n jjennet x yewdan isebḥanen ig ijjin tazaɣart tekna amux qqaren yizerfan-nneɣ imasɣanen imensayen, uxa ad yili usitem-nneɣ ad zedɣen yexsan-ines i lebda gi jjennet n tmurt d ujenna s tnayen.

Argaz-a asebḥan ameqqran ila illa d aselmad-nneɣ Jamal Lmeḥdali.. aselmad n tsutiwin i dd-isfuffin d iɣezran n tezdugi d tegrawla x tilawt n Arif, isseɣr-itent tasuta x tenneɣni, iẓẓu deg-sent inaruzen n yimal asebḥan ig issitim ad idder qbel ma ad ssa yugur d anewjiw ɣar umaḍal-nneɣni mani t-ttṛajan yemɣaren-nneɣ imezgura ad xaf-sen dd irzef.

Ila illa zi tcuni n tira n ujenna ad iliɣ d ameḥḍar n tnayen n yimeddukal n uterras-a asebḥan ig illan d iselmaden inu n tfilusuft g Usinan Asmuttag Mulay Ɛli Crif gi Lḥusima: aselmad Ɛebdelwafi Lmesnawi (ila ittari deg uɣmis n Tifraz n Arif) d uselmad Saεid Lɣezwani (ila illa d amɣar n ugraw n uɣmis n Tifraz n Arif), minzi s tmusni-nneɣ i tnayen-a n yiselmaden i ɣa nessen necnin imeḥḍaren belli illa ɣur-neɣ, gi Lḥusima, yijj uɣmis i ɣa iqqimen d aɣerbaz-nneɣ arifi wis tnayen mani ɣa nessijj zi temẓi x tefraz n umezruy-nneɣ d tdelsa-nneɣ d tsekla-nneɣ d kulci min iqqnen ɣar tefraz-nneɣ: Tifraz n Arif.

G uɣmis-a wanitin i ɣa ssneɣ aselmad Jamal Lmeḥdali maknaw d amara d anemɣas d amessuɣel, waxxa ila tarwa n Lḥusima d Arif d Lmeɣrib ssnen-t qbel zg-i d ameɣnas ig iwerden qqaε tudert-ines i tɣawsiwin n Tetrara d Tdimukraṭit d Yizerfan n Ufgan, g umezgaru-nsent Taɣawsa Tamaziɣt.

Gi termit-a n uɣmis n Tifraz n Arif, ila illa uselmad Jamal Lmeḥdali, ag uɣezdis n yiselmaden Munεim Azegza d Farid Lḥemdiwi d yenneɣni, d ijj zi tarwa n Lḥusima imezgura ig ikkin ɣar tira s Tmaziɣt n Arif, ijja tikermin-as aṭṭas n yeḍṛisen imaziɣen i war ttjiwineɣ xmi ttallɣeɣ gi tmuffirin n wawalen-nsen, ila ittari s yict tmamekt d tafilusuft d tanaẓurt tulleɣ aṭṭas, ila lebda ssawaleɣ kides x tmeslayt n uxezzer gi mux das ɣa igg ad ismun tira-ines gi ci n udlis i ɣa iqqimen i lebda qqaren-t yimeɣran n Tmaziɣt Tamirayt n Arif.

Deg yiseggʷusa-inu n usinan asmuttag, qqimeɣ ssneɣ amɣar Jamal Lmeḥdali s yisem waha bla ma ad t-ssneɣ deg wudem, waxxa εawed ila ttesliɣ zeg yimeddukal-inu ig itteggen taẓuri tamaziɣt belli isɣura-asen tafilusuft g Usinan Asmuttag n Lbadisi gi Lḥusima mani ila illa d aselmad ig issfaqen aṭṭasn tarwa n Lḥusima ɣar tɣawsiwin tifulsufiyin – tixerrasin ig isceɣlen tawengimt tanefgant.

G useggʷas amaziɣ amaynu n 2970 (2010), giɣ kul tizemmar ḥuma ad qenεeɣ imeddukal-inu gi Lḥusima ad negg aseggʷas amaynu gi kulci timersal tisegmanin n temdint n Lḥusima, ila neksi amnus-a necc d Muḥemmed Ḥdiduc d Muḥemmed Lberkani d Musa Afeqqir d yict tḥenjirt d tameɣnast zi Lḥusima qqarn-as Salwa (ila tettɣennaj deg wussan-nni ag tseḍma n Rif Ikespiryuns). Wami dd-nxecc ad nessiwel x mux das ɣa negg ad negg tamensiwt n useggʷas amaynu gi Lbadisi, nnan-ay yimeddukal-inu Muḥemmed Ḥmiduc d Muḥemmed Lberkani: ur illi d amnus, ad nessiwel ag yiselmaden-nneɣ Munεim Azegza d Jamal Lmeḥdali, ad aneɣ-ḍemmnen i tmehla n tmerselt!

D aya ig imsaren g useggʷas-nni wami ɣa ssiwlen ag yiselmaden-a d unemhal n Usinan Asmuttag x tmeslayt n tigi n tmensiwt n useggʷas amaziɣ amaynu g Usinan Asmuttag n Lbadisi, εeqleɣ cerkeɣ s 3 n tqessisin tiseḍsayin giɣ-tent x teɣri d ulmad, εeqleɣ εawed uriɣ ict tmezgunt d taseḍsayt x teɣri, ssersen-tt, x udukan n Usinan Asmuttag, yimeddukal-inu M. Afeqqir d M. Ḥdiduc d M. Lberkani d yinelmaden nneɣni, nuwi-dd εawed imeddukal-nneɣ imeɣnaj n Lḥusima ḥuma ad kid-neɣ gen tfust-nsen, nga ict tmensiwt d tasebḥant deg wass-nni, tεejb-asen i kulci iselmaden n Lbadisi i dd-iḥeḍren ass-nni, zeg-sen amɣar Jamal Lmeḥdali i dd-yusin ɣur-neɣ tikermin i unfalal n tmensiwt, iga xaf-neɣ ijj n sslam d abeldi, iẓeyyer-aneɣ x ufus s sslam, inna-aneɣ: min tgim amya imɣar bezzaf, sigit gi min tetteggem amya, qa ittxessa-aneɣ ad nẓer imeḥḍaren-nneɣ tteggen iklaṣiten-a n tilal.
Sseqsiɣ imeddukal-inu x min ɣa yili iεna uselmad-a, nnan-ay: d aselmad-nneɣ Jamal Lmeḥdali, isɣura-aneɣ tafilusuft!

Da i ɣa ssneɣ amɣar Jamal Lmeḥdali s wudem gi twala tamezgarut.. da i t-ssneɣ d aselmad ig iksin amnus n tilal timaziɣin ula gi mani ixeddem, maci berra waha, ittbedda ag yimeḥḍaren-ines mindeg ittwala tifawt.

Ad rnuɣ ad qqimeɣ ẓerreɣ aselmad Jamal Lmeḥdali gi leqhawi yudsen i Usinan Asmuttag n Lbadisi, zi ssinni ad qqimeɣ ẓerreɣ-t ula wami dd ɣa iban Umussu n 20 Febrayer gi 2011 mindeg ɣa ksiɣ amnus n Tegrawt n Tɣemsa ɣar dixel n umussu-ya, minzi ad qqimeɣ ttwaliɣ-t iḥeṭṭer deg wufuɣen-nni ila nettegg gi Lḥusima. Maca gi tefrekt-a ad ssneɣ x Jamal min ila ur xaf-s ssineɣ qbel, ad ssneɣ, ag yimeɣnas n Tmesmunt n Timmuzɣa n Lḥusima, belli netta d ijj zeg yinekraf n Ugraw n Sini gi Lḥusima, ad ssneɣ kid-sen εawed belli netta d ameɣnas x tɣawsiwin timeqqranin n ufgan s umata, d umaziɣ s wuslig, ila ttweqqaren-t aṭṭas, azgen ameqqran n yimeɣnas-a ɣrin ɣur-s g Usinan Asmuttag n Lbadisi, ila ssnen-t mliḥ min iεna ɣar dixel-ines.

G useggʷas n 2014, ggiɣ ijj umsagar gi Lqehwa n Yimeddukal (L’Aṣdiqae) ag uselmad Ḥasan Ljermuni bab n uɣmis n Tifraz n Arif; aterras-a d ijjen zeg yimedlasen n Lḥusima ig iksin amnus i tɣawsiwin tirifiyin, uxa ila illa umsagar-a d tamelda i ujbad n waṭṭas n tɣawsiwin iqqnen ɣar yiger aneɣmas ayliketruni, minzi ila issn-ay belli giɣ asit n “Riftimes. com” d “Newrif. com”, nniɣ-as: maɣar ur tettegged ijj usit d amaddud i uɣmis n Tifraz n Arif, ad yili d araq mani ttedwalen yimerzuten ad ɣren arcif n uɣmis n Tifraz n Arif amux das-iga uselmad Muḥemmed Buddhen i uɣmis n Tawiza?! Inna-ay qa amnus-a izedɣ-it zi melmi, maca ur yufi ci εad wi xafes ɣa isneqsen amnus n uqabel n usit, ijbed dd zi jjib ijj n USB, issiɣ-ay-tt-id, inna-ay: rẓem USB-a gi pc-inek ad teẓred min ila xseɣ ad geɣ! Reẓmeɣ USB-nni, nxelεeɣ wami ẓriɣ belli iskana kulci uṭṭunen n uɣmis n Tifraz n Arif d ci n yedlisen nneɣni ttwaggen x Arif d Tmaziɣt, ila εad ur dd-binen s pdf deg yisiten n yedlisen iyliketruniyen. Nniɣ-as: i min das-tettrajid i lxedmet-a ikemlen?! Inna-ay: ttrajiɣ wenn ɣa iqablen asit waha! Nniɣ-as: d necc i t ɣa iqablen wami lxedmet tewjed!
Ssehwiɣ-dd ɣar pc-inu qqaε min dages gi USB-nni, nniɣ-as: lux kulci ssehwiɣ-t-id ɣar pc-inu, cekk rizirva asit, necc ad dd-swejdeɣ amedya n usit mindeg ɣa nessers manaya!
Wami dewleɣ ɣar taddart, ibedd-ay ucewwaf s udwal-inu ɣar warcif n uɣmis Tifraz n Arif, minzi dages i ɣa ẓreɣ zeg umaynu min gin yimedlasen n Arif, zeg-sen min iga uselmad Jamal Lmeḥdali n lxedmet i ɣa iqqimen idder zg-s i lebda gi twengimt tarifit, atiɣ ur ijji ci n uɣezdis deg yiɣezdisen n yisental n ugdud arifi bla ma ad dag-s dd -awi ci n lḥajet teqqen ɣur-s, ijja imsawalen d yimagraden d usneflul d usuɣel d kulci.

Ɛeqleɣ msagareɣ ag uselmad Ḥasan Ljermuni, ilaɣa-ay-dd ad ay-iwc umlan n wadaf ɣar tmehla n usit n “Tifraznarif.net” ḥuma ad nessenta lxedmet ɣar dixel n usit, iseqsa-ay x mani uwḍeɣ, nniɣ-as s usfirnen: “jar-ay akid-k qa swejdeɣ ‘template’ d ‘database’, maca gi lḥeqq n Rebbi qa simana-ya wtiɣ-t tekmel maknaw d ameḥḍar i termit-a n Tifraz n Arif i war ittεiwid εemmars umezruy n Lḥusima”! Ɛad ɣur-i asfirnen-nni miz dag-i dd-ixzer uselmad Ḥasan Ljermuni, maca qa nniɣ-as tidett, maci cettḥeɣ xaf-s!

D amya iɣa iliɣ ssneɣ mliḥ min iεna uselmad Jamal Lmeḥdali, d yiselmaden nneɣni ig ijjin ag Ḥasan Ljermuni tarmit-a tasebḥant mindeg neẓra gi tisit-ines min εnant nican tefraz-nneɣ tirifiyin timatrarin i kid-neɣ nkessi assa mani ma nruḥ.

Neḍleq i usit n uɣmis n Tifraz n Arif ad ixdem gi 1 yennayer 2015, uxa zi lweqt-a ad dewleɣ ttwaliɣ gi Jamal Lmeḥdali amɣar waha xmi dd iεedda zdati niɣ xmi t-ttafeɣ iqqim gi ci n lqehwa gi Lḥusima, ula d nic xmi t-ttwaliɣ, sfirnineɣ-as deg wudem s uweqqer, itterra-ay dd asfirnen d ijj xmi d ay dd ɣa yini i necc i war issin mliḥ: mliḥ?! Qqareɣ-as: mliḥ ay aselmad-inu, i cekk mux tgid! Ad iksi fus ɣar wul-ines, ad yini s uweqqer d usfirnen: mliḥ a tawmat- inu! Uxa ad iεda ɣar missa-ines mani ila kid-s ttafeɣ gi ci n twalatin ameddukel-ines aselmad Munεim Azegza!

Aselmad Jamal d Lḥirak

Gi 2016, ad qqimeɣ εawed ttwaliɣ amɣar Jamal Lmeḥdali itteffeɣ gi Lḥirak n Arif maknaw d ameɣnas ig igin tizemmar d timeqqranin ḥuma ad issili iri n tegrawla-ya tarifit i dd-yusin ad tini uhu i kulci tiεeffanin n Lmexzen ig ijja g Arif, ila ḍeffreɣ tameẓẓyant d tmeqqrant zi min ittari g ufayesbuk-ines, ila itteεjib-ay ad as-ɣreɣ min ittari, minzi ila ittwala min ur ttwilin tarwa n tsuta-inu.

Qqaε min nniɣ iεda x umɣar Jamal Lmeḥdali, ittɣima d awal x min dag-s dd ẓriɣ s berra waha, maca dixel n Jamal Lmeḥdali ur t-ttessneɣ mliḥ armi zi tmeddit n 17 Yunyu 2017 (tikermin i wass x ukerref i das-imsaren i wuma ameqqran Muḥemmed gi Tegrawla Tarifit Taneggarut [Lḥirak]) ar wass-ines aneggaru.

Tteεqaleɣ, tikermin i wass x ukerref i das-imsaren i Muḥemmed-nneɣ, ila d ussan ineggura n aremḍan am lux, laɣan-ay dd yimeddukal-inu Farid Lḥemdiwi (aselmad-inu n temẓi) d Muḥemmed Aḥemjiq (uma-s n umeddukel-inu Nabil Aḥemjiq), inna-ay dd Farid g utilifun s usfixex ixemmel ɣar dixel-ines ijj n warub imɣar: mreḥba zg-k ad tecced kid-neɣ cwit n yiseqqilen ula d cekk!

Farid ittwassen ɣur-neɣ necnin tarwa n Bariyu Briru s teḍsa taberkant deg waddaden am yina, fehmeɣ min ixes ad ay-dd-issiweḍ!
Nniɣ-as s tḍeḥḥakt: mani tellid ay amcum?!
Inna-ay: ali-dd ɣar taddart n UMT, aqa-aneɣ da necc d Muḥemmed Aḥemjiq d uselmad Jamal Lmeḥdali d umastan Ṛacid Belleεli.

Ɛeqleɣ iga-ay uselmad Jamal Lmeḥdali ijj n sslam d abeldi s uẓeyyer x ufus d uderreε s jjehd ɣar wul-ines, iqqim iṭṭf-ay fus s ufus-ines afusi, issers fus-ines aẓelmaḍ x uεrur-inu, inna-ay dd: ittxessa manaya ur cekk iṣeddem ci, manaya nennim-it zi Lmexzen i yugin ad iεdel ixef-ines!
Nniɣ-as: aqa-aneɣ gi fila! Manaya ur t-ngi d leεyart ay aselmad-inu!
Inna-asen i F. Lḥemdiwi d M. Aḥemjiq s usfirnen: amcum-a itteεna-aneɣ-dd ziɣenta!
Inna-as uselmad Farid Lḥemdiwi: i min dak-ittɣil a Ssi Jamal, qa wa yuli-dd akid-i gi Bariyu Briru d Dar Ccabab zi temẓi! Ur xaf-s ttiggʷed!
Zi ssinni isigi uselmad Jamal Lmeḥdali g wawal-ines: manaya issefraḥ bezzaf xmi nettwala iḥudriyen-nneɣ faqen, necc beεda ur day-dd-tettis ssedma mala smunen cekk ag wuma-k ɣar lḥebs, maca qa necnin ur daneɣ-ittxessi ci ad cekk ksin! Lxedmet-inek ag Lḥirak lux i ɣa tessenta waxxa ila tellid gi Fas [ila nnan-as qa tteggeɣ masṭer n Tmaziɣ gi Fas], lux inekraf n Lḥirak ttxezzaren-dd ɣar yenni i deg-neɣ iɣrin ḥuma ad ten-dd-ssufɣen zi lḥebs s tɣensa n leεqel!

Nniɣ-as: lux aqa-aneɣ da i manaya ay aselmad-inu! Ad nesmun tizemmar-nneɣ, ad nexzer min daneɣ-ittrajan n lxedmet!
Ɛeqleɣ newta tameddit-nni tekmel εlayen deg wawal x min imsaren d min ittemsaren d min ɣa izemren ad imsar εad, minzi ila kul tasaεet nettesla qa ṭṭfen Flan d Flan, uxa nugur ɣar tudrin-nneɣ ad nseḥḥer wami dd-tudes tsaεet n lefjer, nemsebḍa wami nga ad neqqim nettemẓar kul ass zi leεca tsawent gi taddart n UMT.
Zeg wass-nni, ad qqimeɣ ttwaliɣ kid-neɣ aselmad Jamal Lmeḥdali εlayen kul ass, ur iggur ɣir xmi ɣur-neɣ ttilin imsagaren n twacunin n yinekraf jar-aneɣ, iggur xmi daneɣ ɣa yini: aklasi-ya n yiɣimiyen-nkum ittxessa ur ittessen ḥedd min deg-sen tetteggem, zgi ujbed! Minzi iɣimiyen-a netnin nkum kenniw, maci nneɣ necnin i kid-kum ittbeddan waha! Necnin ttijjam-aneɣ i lweqt n tteḥsiret waha, necnin nettaqa gi tzemmar-nkum!
Qqaε iɣimiyen i giɣ ag uselmad Jamal Lmeḥdali ila llan d timsirin i war ittkemmilen, lemdeɣ kid-s min ur d ay-ittɣil ad lemdeɣ qbel ma ad t-ssneɣ! Yuweḍ deg yijj n wakud d ameẓẓyan ad ay-ikkes lḥamas n tesdawit, ila xmi day ɣa yaf ttzeεεadeɣ gi lfihem ag Lmexzen, iqqar-ay: qa tennid-ay a Sifaw belli cekk d mmi-s n Tsaɣult Tagraɣlant n Yizerfan n Ufgan niɣ lla?! Maca qa tagrawla n tsaɣult-a nettat d tagrawla n tɣensa s leεqel, urid d tagrawla ig ittreẓẓan kulci bla ma ad tebna walu!

Amɣar Jamal Lmeḥdali ila ixemmel ict tɣufi temɣar zeg uwanek amensay n Lmexzen, maca ila issbana-aneɣ-dd ɣir inaruzen imeqqranen, itteẓẓu deg-neɣ timexsa i tudecca i ɣa yilin d tasebḥant i Yirifiyen waxxa ila ttiqet-ines g uwanek tettban tehwa tewḍa.
Ad mmernint tzemmar-nneɣ ad mɣarent xmi dd ɣa immerni umeddukel-inu ameɣnas Bubker Ljawhari d uselmad-inu Karim Amsiru i ɣa iggen tizemmar d timeqqranin netnin d uselmad Jamal Lmeḥdali ag twacunin n yinekraf n Lḥirak illan gi lḥebs n Lḥusima d yenni zg-s issekken ɣar leḥbusat nneɣni. Ila nemsefham jar-aneɣ ad nebḍa tizemmar-nneɣ x tnayen, Farid Lḥemdiwi d Muḥemmed Aḥemjiq d necc d yenneɣni ad neṭṭef llejna n twacunin n yinekraf-nneɣ illan gi Kaẓa, maca iselmaden Jamal Lmeḥdali d Karim Amsiru d Bubker Ljawhari ad ṭṭfen llejna n twacunin n yinekraf-nneɣ illan gi lḥebs n Lḥusima d yinekraf ittsekkan zi lḥebs-a ɣar leḥbusat n berra.

Abeṭṭi n tzemmar-a isegged tizemmar-nneɣ mliḥ deg wussan-nni, minzi ila nemsefham ad nebḍa tizemmar-a εla mixef iɣa nesmun tizemmar ɣar dixel n ci tmesmunt d tazerfant i ɣa negg s yisem n twacunin n yinekraf n Lḥirak ḥuma ad ɣur-neɣ tili tmesmunt tazerfant miz ɣa neqqim nessawal ag umaḍal d yegrawen igraɣlanen ig iḥeṭṭan izerfan d tseqqar n yewdan d yegduden. S uya i ɣa yili Jamal Lmeḥdali, ag uɣezdis n umeɣnas B. Ljawhari, d ijjen iɣa iqqimen iksi lebda amnus n tira n lbayanat n yinekraf, issewjad-dd amedya n lbayan x min imessaren gi lḥebs n Lḥusima d yinekraf i zg-s issekken ɣar leḥbusat nneɣni, lebda ittlaɣa netta d B. Ljawhari d K. Amsiru i twacunin n yinekraf ḥuma ad izemmem mliḥ min ila dasen-ittemsaren gi kumisarya d leḥbusat ḥuma ad isbedd tiqqest n unεeddi n Lmexzen x yinekraf.

Wami ila nettazzel ad negg Tamesmunt n Tafra n Yinekraf n Twacunin n Yinekraf n Lḥirak, ila Jamal Lmeḥdali ur itteṭṭes s umnus-a, lebda iksi amnus netta d umeddukel Bubker Ljawhari x mux das ɣa negg ad negg tamesmunt-nneɣ bla imxumbal-nni ila i daneɣ-tteggen Yirifiyen-nneɣ i war ittefhimen timeslayin-a mliḥ. Iqqim iṭṭef kid-neɣ acbar armi d ass-nni mindi ɣa negg agraw n usersi n usira amessugar (lmekteb lmuseyyir).

Ɛeqleɣ wami ila nesrusa ismawen i ɣa yilin g usira amessugar, kulci idneɣ neṭṭef g uselmad Jamal Lmeḥdali ḥuma ad kid-neɣ yili waxxa netta ila iqqar-aneɣ qa ur ɣur-i ḥedd zi twacunt inu tameẓẓyant gi lḥebs, maca kenniw kulci idkum d tawacunt-inu. Zi ssinni inna-aneɣ wami xafes nẓeyyer: “mala Sufyan iṭṭef lkatib lεam, qa necc ad iliɣ d nnayeb-ines, ad nettkellef kulci idneɣ s tira n min ɣa d aneɣ irajan n tira”!

Gi marra tafrekt-a ẓriɣ Jamal Lmeḥdali d argaz, s unamek d uremmus n tergazt, lebda d amezgaru ig ittazzlen ɣar lxedmet, lebda d netta i dd-ittseqsan s umnus, yuweḍ ad ismeḥ gi cceɣl n taddart-ines d twacunt-ines, ad isemmeḥ gi lxedmet-ines gi ci n twalatin xmi nettili neḥdajji-t, ittseṛṛaf zi jjib ines kulci min netteḥdajja gi tazzliwin-nneɣ, uxa d amya i ɣa iliɣ ssneɣ Jamal Lmeḥdali maknaw d ameɣnas i war izeggur ḥedd ɣar tɣensa.

Zemmreɣ ad iniɣ qa mala dinni ci n ḥedd zi berra n twacunin n yinekraf ig iqqimen s umnus zi lweqt nni ar wassa, qa d aselmad Jamal Lmeḥdali. Aterras-a amɣar icca zi kulci lweqt- ines d tzemmar-ines ḥuma ad iqqim lebda ibedd kid-neɣ, iṭṭef deg-neɣ waxxa gi ci n wussan mindeg ila nεejjen ar ṭṭerf g uẓeyyer-nneɣ i nettegg x Lmexzen, ila ittekk ittekk issfaqa-aneɣ ɣar lebεaḍ n tezgal i nettegg, maca εemmars ma inna-aneɣ “ggem amya, ur tteggem amya”.

Ɛawed wami ila ṭṭfeɣ tamasit n uzemmem n min qqaren yinekraf d ibuɣawen-nsen gi Tnefrut n Kaẓa, ila ittseqsa-dd xaf-i lebda, ittseqsa-ay x tmeẓẓyant d tmeqqrant n min ittemsaren, necc ɣir ad kid-s kemleɣ awal, ad afeɣ yura-dd ci n ujertil n tira x min das-nniɣ. Ila xmi dd weṭṭiɣ umpan gi Kaẓa, uxa qqarɣ-as ad dd-hwiɣ ad skutiɣ cwit gi Lḥusima, iqqar-ay “ittxessa ad dinni teqqimed ḥuma ur dak-tεeddi ci n lḥajet niɣ ci n wawal i ɣa izemren ad xaf-s tebnid ci n uxerres n twacunin deg yimal”, zi ssinni ad ay-dd-yini “dippana nnhar-a s min illan, assa [niɣ tiwecca] ittali dd Flan [zi twacunt n yinekraf niɣ zeg yimeddukal-nneɣ] ad ak-dd-ssekkeɣ kid-s ijj n lbaṛaka qebl-itt xafi”, uxa xmi ɣa dd yali ci n ḥedd ad t-afeɣ issekk-ay-dd ci n 800 DH niɣ 1000 Dh, xmi das ɣa iniɣ “mimmi tettkellafed x yixf-inek actuya ay aselmad-inu, qa bezzaf manaya”, iqqar-ay ugellin “qa ittawi-aneɣ-tent ugirru d yimezran waha, beεda haqa-tent neffεent gi lmeεqul”!

Amsagar inu aneggaru i giɣ ag umɣar Jamal Lmeḥdali, ila illa azzɣat gi Dujambir 2022, msagareɣ kid-s wami dd-yusa ad issuger tinawt ig iga Umussu Adelsan Amaziɣ -araq n Selwan-, ferḥeɣ bezzaf wami ẓriɣ isem-ines g usneɣmes n Umussu, inna-ay-dd s tḍeḥḥakt: “εad ur cekk-ssiḥḥlent tazzliwin da d dih a puvri-inu?!”, nniɣ-as “wenn mindeg illa ci, aqa-t dag-s waha ay aselmad-inu”! Iddez-ay s ufus afusi g uεrur, inna-asen i yimeɣnas n Umussu: “ṭṭfet g umcum-a, ad kenniw infeε bezzaf”!
Amsagar-a aneggaru, ufiɣ dag-s udem n uselmad-inu Jamal Lmeḥdali ibeddel bezzaf xaf-i, ila banent-as x wudem tzaɣarin n tewsar, ula d awal-ines ila ijebbed ɣar tmunit d uwessi x wuḍuf-nneɣ deg yifassen n wayawya, uxa ad ay-dd-iban maknaw yusa-dd i twala-ya ɣar Selwan d agerram ujar zi min dd-yusa d amedlas ameɣnas i ssneɣ.

Yudef uselmad Jamal Lmeḥdali ɣar mani ila t-ttrajan yimeɣnas d yimeḥḍaṛen ad as-slan, ila arreffaḍ (lmudeṛrraj) iccur. Ɛeqleɣ iga dd dagi gana ad kid-s mrariɣ wami dd-ijbed ci n yisental ssnen-ten drus n yimeɣnas waha, mseqsiɣ kid-s x ci n yiɣezdis n Lḥirak i xseɣ ad ssnen yimeɣnas d yimeḥḍaren min deg-sen imsaren, uxa ula d netta inna tasɣart-ines g uɣezdis-a zeggi iwekked x min nniɣ!

Wami dd iffeɣ, necrek kid-s necc d yimeɣnas Ayyub Azegza d Ɛubayda Burmaq aṭṭaṣ n wawal ɣar berra n Tɣiwant mani isbedd ṭṭumubin-ines, uxa rid d necnin nejjiwen kid-s awal, rid d netta ijjiwen kid-neɣ awal, wami dd-yudes lmeɣreb, ittr-aneɣ awadem, inna-aneɣ “qa tanedhawt n tmeddit tedwel tettegg-ay bukeffuf x tiṭawin”! Iderrε-aneɣ aderreε d abeldi s uẓeyyer n wulawen, inna-as i mmi-s n ddcar-ines Ɛubayda: tawala nneɣni qa ad dd-tdewled ɣar ddcar bla Sifaw, qeddem dd kidek amcum-a ɣar Tmasint ad isseεda kid-neɣ ijj n simana ad xaf-s neεqel!

Nniɣ-as: ad tt xedmeɣ ay aselmad-inu, billah ila ẓẓuyteɣ tiɣimiyin-inek tisebḥanin!
Maca ur ɣur-s ruḥeɣ ci ɣar ddcaṛ, minzi ula d Ɛubayda mmi-s n ddcar-ines ur day-iẓri wami semḥeɣ g umasṭer s ci n yemxumbal ufiɣ-ten dag-s!
Aseggʷas-a ikdab-ay ad cerkeɣ axxam wis 69 gi Tuddurt Tamesdawt n Selwan ag yimeddukal-inu Ɛubayda Burmaq mmis n ddcar-ines d Ḥmed Ayt Mḥend zi Tmasint, sseqsiɣ-t x uselmad Jamal Lmeḥdali, inna-y: aqa-t mliḥ gi Tmasint, teffɣ-as mliḥ s udwal- ines aneggaru i dd-igga ɣar ddcar.

Ila nga ad xafes nessijj ɣar Tmasint necc d Ɛubayda Burmaq d Ḥmed Ayt Mḥend g unebdu-ya, maca..
Maca ih x tazzliwin n wussan d tmettant taεeffant i war daneɣ-ittijjin ad nẓer imɣaren-nneɣ i xafneɣ i εizzen, tettakr-aneɣ-ten zeg ufus qbel ma ad ɣursen naweḍ ad kidsen nekkes imezran n wawal asebḥan i war iqeṭṭin.

G uneggaru n wawal-inu x uselmad-inu, ad iniɣ s yiri d azegrar qa Amɣar Jamal Lmeḥdali ad iqqim d Tasanayt Tarifit (Encyclopédie Rifaine) i war ijjin aɣezdis deg yiɣezdisen n yixf- nneɣ arifi bla ma ad dages irzu, bla ma ad dag-s dd yawi min innuffren n umezruy n kulci x tsuta-nneɣ. Ɣur-s i neɣra mux das-ittegg uterras ittedder d ameɣnas s yimenzayen n ufgan amaziɣ ig iṭṭḍen tilelli zeg yitigen n Timmuzɣa mig dd ittali ufgan d ilelli zeg yijj uɣezdis, d asebḥan zeg uɣezdis nneɣni. Amɣar Jamal Lmeḥdali ad iqqim d tiggezt teɣzi gi twengimt n tsuta-nneɣ, uxa ad yili ittraja-aneɣ ad t nesseɣzi d tiggezt gi twengimin n tsutiwin i xaf-neɣ dd-yusin d tinni dd ɣa yasen εad.

Skuta ay aselmad-inu, qa ur ttmettin yergazen am cekk i deg-neɣ iẓẓun tafilusuft, uxa teɣmi-d tagrawla x tmawin n yebriden-nneɣ manis tekkid d amezgaru, ibriden i tsefḍed zeg yisennanen n umezruy d tiqqest d uwedder, tejjid-aneɣ-ten ad deg-sen nugur gi Lḥirak s tnewwacin d tcumεatin waxxa nɣin-aneɣ Muḥsin Fikri!
Dder gi twengimt nneɣ d amɣar i lebda ay amɣar.

Sufyan Lhani
Tameddit n 07 d 08 Abril 2024

Timaynutin

Fser-itt