24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Aseggʷas n 1945 di Arrif.. Jar buheyyuf i yenɣin d wetlaɛ i yexlan

Futu zi Arrif wer yeqqil ca aked Buheyyuf

Aṭṭas n trezzutin deg yiger n umezruy i yessiwlent x useggʷas n Buheyyuf di Arrif. Nzemmer a ɣer-s naf ismawen nniḍen am « ɛam jjuɛ, aseggʷas n qernuc, ɛam lbun.. ». Ijjen tzawa d lazaɣ yelqef tammurt n Arrif mayen yejjin aseggʷas n tfellaḥt ad yefcel. Uca aya yejj-d ijjen buheyyuf d ameqqran jar imezdaɣ.

Ispunya ufin belli manaya s tidet yeqqseḥ aṭṭas. Iwessura n Arrif deg useggʷas-nni ɛemmers ma ɛeqlen i ca n buheyyuf am wenni yekka x Arrif. Xminni neqqar Arrif, nessawal da kṭer x jjihet n Kert d Arrif. Niɣ jjihet n Nnaḍur d Lḥusima. Tiqebbal n Arrif bdant ttcacant s manaya. Imken da ad d-nfekker twacunt n umari Arifi Muḥemmed Cukri ig inɛerqen ɣer Ṭanja. Aṭṭas n tqebbal di Arrif yemsar-asent am lwacun n Cukri ig inɛerqen ɣer Ṭanja, Zerhun, Ɛin Tawjḍaḍt, Lezzayer… Ijjen tewriqt d taspanyut tessawal x manaya teqqar « Lxezrat-nneɣ aqqa-yent x yebriden n Arrif.. Mayen nẓerr luxa am tinni min xef issawal tturah x ibuheyyufen i yellan di lɛahed aqdim ».

Di lweqt-nni, ttuɣa igran d tbeḥḥar i yuẓɣen, d iɣezran iffuden, wulli jafen di taryiwin. Di Mayyu n 1945 nɛerqen ca n 18579 n yiwdan zi jjihet n Arrif (Lḥusima luxa d jjwayeh-nnes) d 4440 zi Kert (Nnaḍur yiḍ-a d jjwayeh-nnes)… Ḥaca di Kṭuber 7871 n midden hajren zi Arrif, ɛawed d 8582 zi Kerṭ. Ɛawed aɛraq di Arrif (Lusima) ibda ihekkʷa zi Abril n 1946 ar ca n 1285. Maca di Kerṭ tgeɛɛed ar 16321 n midden ig itelɛen.

Aṭṭas n tḥuja i ttɛawaden midden x lɛahed-nni, nettaf umi qqaren « ɛam n qernuc ». Ittsemma ttuɣa tetten ijjen marka n arrbiɛ qqaren-as « qernuc » niɣ « iyerni ». Arrbiɛ-a ttuɣa dag-s ssem, d aṭṭas n yiwdan i yenɣan. Zi tḥuja i yellan ɛawed ila midden ttuɣa tteggen aɣrun s leɣbar n lmal aked ubelluḍ. Mamec din wi yexsen ad bellɛen xef tudrin-nnsen, ad nɣen ixef-nnsen minzi wer ufin min ɣa ccen merra. Maca s tidet ɛawed tettafed belli midden aṭṭas i ttuɣa ittmettan minzi wer ufin min ɣa ccen.

Lḥajet tamezwarut i yeggin Ispuniya zzat i weɛraq-a wa n Irifiyen, ad bedden deg wudem-nnes. Ad xezren mamec ɣa ggen ad afen lxedmet i imezdaɣ. Nettaf ɛawed, ila di jjwayeh n Waccawen, Jjbala d Llukus ad snewjun lwacunat zi jjwayeh nniḍen n Arrif. Ispunya xedmen x manaya mliḥ, wwḍen imezdaɣ-nni ig iruḥen ɣer ledcur-nni ɣer ca n 19810 zi 27115 n midden ig ihajren. Zi mayen ggin Ispunya zeɛma maḥend ad bedden deg wudem n manaya. Ad sbedden azenzi n tmurt jar midden. Minzi ijjen uzgen d ameqqran zeg imezdaɣ ttuɣa znuzan timura-nnsen maḥend ad raḥen ad zedɣen di tneddam, niɣ deg imucam mani tella tfellaḥt mliḥ.

Cukri ijjen zeg inni ihajren deg useggʷas n Buheyyuf

Ispunya nnan ɛawed ila ixess-asen ad ggen ca n fabrikat i di ɣa sxedmen iwdan di Biyya. Ad bnan ca n ugguyen d imeẓẓyanen i ɣa iḥḍan aman maḥend wer ittemsar waya n tzawa. Xelli amenni, din wi ɣa yella ijjen rray nniḍen yeqqar belli Ispunya wer ggin ca min x-asen maḥend ad sbedden lmujet-nni n Irifiyen ig inɛarqen ɣer tmura nniḍen.

S tidet ijjen uzgen n Irifiyen dewlen-d ɣer Arrif zegga teɛda tzawa. Maca ɛawed din ijjen uzgen d ameqqran nniḍen n Irifiyen i yexḍaren ad qqimen di tmura mani ruḥen. La ɣer Lezzayer min ixef i d-yuzzel deg useggʷas n 1975. Alaḥsab amxumbel apulitik i ttuɣa yellan jar Lmuɣrib d Lezzayer. Mamec di Zerhun ɛawed Irifiyen ggin din ledcur-nnsen, maca tarwa-nnsen yiḍ-a ttwaɛarben, drus wi iqqimen ssawalen Tmaziɣt.

Tnayen n imariten i nzemmer ad neydar, nejmen-d zi Buheyyuf-a. Ijjen d Muḥemmed Cukri ig izedɣen di Ṭanja. D Muḥemmed Lacɛari, awzir n tussna i yezwaren, i ttuɣa baba-s netta zi Buḍileb (Jer Temsaman d Ayt Tuzin).

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt