28.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Arrif: ma iggur Irifiyen wer ttifen min ɣa swen deg iseggusa i d-igguren?

Unesco tenna belli 700 melyun n yewdan deg umaḍal ila wer zemmren ad awḍen ɣer waman n tsessi isebḥen deg useggas n 2016.

Amek nessen tamurt dag-s 70% n waman, zzag-sen aman imiẓiḍen i ittakkʷaḍen 2.5% waha, zzag-sen ḥa 0.7% i ittakkwaḍen ɣer bnadem.

Aɣbal-a n waman iqillten di tmurt, waxxa amenni wer yebḍi ca mliḥ jar yewdan merra. 85% zeg imezdaɣ n dduniyt zeddɣen deg imukan qesḥen di tmurt.

Asxedem n waman ula netta isḍuqqeẓ-d aṭṭas n wemherwaḍ, minzi 70% n waman ttraḥen ɣer tfellaḥt, nnumru-ya izemmer ad yaweḍ ar 90% di tmura iggamen ɛad.

Kul tminut, xemsa n midden ttmettan deg umaḍal minzi wer zemmren ad awḍen ɣer waman n tsessi.

AMM (Tamurgant n tmura imunen) tettwala ila zi ssa ar 2030, tutra n waman a teɛda x 40% n ufras qqaɛ.

Ureɣ-a aḥmaymi (zeɛma aman) iggur ad yili d amsaras (enjeu) n twennaḍt ameqqran, ula kṭer di tmura n wafrika adu sseḥra, d tmura n ẓelmeḍ n Wafrika.

Di min iqqnen ɣer Lmuɣrib, imerzuten ttrajan ila Lmuɣrib ad yexser ca n 80 zeg iɣbalen (les resources) n waman di 25 iseggusa i d-igguren.

Lmuɣrib aqqa-t di kabisa tamezwarut

World Resources Institute (asinag amaḍlan n yeɣbalen) immel-d ila Lmuɣrib iggur ad yaweḍ ijjen ẓeyyar x wamand ameqqran zi ssa d 2040. Ẓeyyar-a x waman nxes a zzag-s nini xmi imezdaɣ ttɣasṭaren aman kṭer zeg waman illan di jjihet mani zeddɣen.  

A neḥseb kul jjihet ila tecca aɛmud zeg waman, xminni kul amzdaɣ ittili ɣer-s lḥeqq di qell zi 1000 n imitrawen amekkuẓ n waman imiẓiḍen i useggas.

Tḥesseb AMM (Tamurgant n tmura imunen) belli Lmuɣrib ittɛic ẓeyyar n waman, aked 500 n imiṭrawen imekkuẓen i umezdaɣ, mani di 1960 ila kul amezduɣ ɣer-s 2500 n imitrawen imekkuzen.

Ahekku-ya nzemmer a t-nefhem alaḥsab ijjen useggas ttuɣa dag-s inuẓar udrusen di 2015-2016, aked tzawa d lazaɣ i yellan di ca n jjwayeh di Lmuɣrib.

Mala nzemmer a nessnjem ijemmuɛen n tneddam imeqqranen am Kaza niɣ Merrakec, maca yeffus n Lmuɣrib ɛawed i ɣa yeccen aɛmud zi lazaɣ-a.

Jjihet n Dra-Tafilalt, ula kṭer tandint n Zagura, tettɛic ijjen wemxumbel n usugur n waman, imezdaɣ hekkʷan-d x lmexzen i wer itteggen tizemmar-nnes din.

Ttwaggent timeskanin (des manifestations) s lbidawat n waman deg ifassen, maḥend ad rren imezdaɣ taynit s nnaqes n waman. Imezdaɣ n Zagura, ig ittakkʷaḍen ca n 34000 umezduɣ, ttuɣa wer zemmren ad afen aman i ca n wussan mseḍfaren, niɣ ttasen-d ɣer-sen ca n tminutin d timeẓẓyanin deg wass. Aman-a ma wer llin ca d imezdiga niɣ maci n tsessi.

Deg useggas n 2012, tawzirt n twennaḍt Tameɣrabit tenna ila nnaqes yus-d minzi drus n wenẓar i yellan. Anẓar-a i yudrusen yus-d ɛawed s ubeddel n uklima d usxdem aɛeffan i waman, d manaya i yeggin nnaqes n waman di jjihet n Dra-Tafilalt, Arrif d Rrḥamna.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt