27.1 C
Nador
Jjemɛa 26 Yulyu 2024

«Anewji zeg idurar n Arrif» .. D adlis ittɛawaden tḥajit n ixeddamen Irifiyen deg Uruppa.

Isrusa Xalid Muriɣ (Khalid Mourigh) tḥajit n baba-s ameqqran deg isatalen  imezruyanen d inamunen. Yettɛawad, itterra-dd ca n tmeslayin i yemsarent deg umezruy di Lmuɣrib, Spaniya, Biljik d Hulanda. Ittfekkar-dd la d lḥal i di ttuɣa xeddmen di fabrikat timeqqranin i ttuɣa yellant di Hulanda, lux wer qqiment alaḥal. Mamec i dd-immal mamec ttuɣa txezzer dddewla n Hulanda ɣer imenneɛraq.

Wami i dd-iwweḍ uḥudri Arifi Ɛali ɣer Luik?, tamdint Tabiljikit ismḍen, ajenna-nnes ila yedla x-as ddexxan n ikariyaren n lefḥem i yudsen. Ila alaḥal wer qqiment ttmenyat di jjib. Zegga i yewca n ijen uzgen d ameqqran zi min iɛlem i yij n bu ṭṭaksi i t-id-iwyen zi paraḍa n macina ḥuma ad t-id-tessiweḍ ɣer « Lqessab Muḥemmed ». Mmi-s n tmurt-nnes i tuɣa i das-izwaren ixdem di Biljik.

Ɛali wer yettɣimi ca aṭṭas di Biljik, imezran-nnes a t-awiyen ɣer Hulanda, iggur ad din yaweḍ deg useggas n 1964. Qbel s ca n iseggusa wami ɣa bdan ixeddamen Irifiyen ttakkʷaḍen-dd s waṭṭas ɣer tmurt-a Tawruppawit. Atlaɛ-a min xef tbedd lḥukuma n Hulanda, ḥuma ixeddamen-a ad xedmen di fabrikat, ad ɛawden ad bnan Hulanda i ttuɣa tineddam-nnes reddjent di girra tis tnayen.

Ittɛawad ayyaw n Ɛali, Xalid Muriɣ amari Ahulandi, tiḥuja n baba-s ameqqran deg ij n udlis i dd-yeffɣen yalleh mamec ɛad s Thulandit, yegga-as i yisem « Anewji zeg idurar n Arrif ». Amari-ya ttuɣa izemmem i waṭṭas n iseggusa iktayen n baba-s ameqqran x sintat. Qqiment ɣer-s sintat-nni waxxa baba-s ameqqran yemmut ca n iseggusa zeg wami, ḥuma a ɣer-sent idwel, a x-asent ibna ad zzag-sent yari adlis-a amaynu.

Arrif

Adlis maci ibedda-dd s wawaḍ n Ɛali ɣer Uruppa, maca ittɛawad deg umezwaru tudert deg idurar n Arrif mamec i tella. Mani iwdan ttuɣa ttsufran maḥend ad ɛicen, ddcar mani ilul Ɛali wer dag-s bu ssekwila, lexdayem alaḥal walu, tirja n iḥudriyen Irifiyen ad ksin deg uḍar-nnsen ɣer tneddam niɣ ɣer tmura i dasen-yudsen niɣ i yeggʷjen ḥuma ad din xedmen, ad ɛawnen lwacunat-nnsen.

Ɛali wer yerḍi ca x min das-yunuḍen amenni, d netta mamec i d-ikker ɛad ibda ittxarres ad iffeɣ zi ddcar-nnes, maḥend ad iraḥ ɣer Ledzayer i das-yudsen maḥend a din ixdem. Ssiggʷjen-t-id senni, deg umeggaru n iseggusa n xemsin, ad yexdem aked leɛesker Aspanyu i ttuɣa itteggen appules i Irifiyen.

Waxxa ttuɣa ɣer-s 28 iseggusa, imlec, yuru tnayen n iḥenjiren di ddcar-nnes, maca waxxa amenni Ɛali igga ad iraḥ ad irzu x ij n lxedmet, tarezzut-nnes ad t-tawi ɣer wul n Uuruppa, ad ikemmel ticli-nnes di Hulanda i di ɣa izdeɣ, a ɣer-s dd-yawi lwacun-nnes.

Tamara d ifeqqusen

Uruppa i ttuɣa yellan deg iseggusa n settin n lqern i yeɛdan uridd am Uruppa n yiḍ-a. Ttuɣa yalleh mamec tesgenfa iyezzimen n girra tamaḍlant tis tnayen. Lexdayem ttuɣa wer llint ca s waṭṭas, ẓẓleḍ igga dag-s ḥala.

Adlis issawal x mamec immutti Ɛali zi lexdayem n ufus iqesḥen i yegga deg iseggusa imezwura di tudert-nnes deg Uuruppa. Netta am waṭṭas n imetlaɛ i wer isbiren ca x taqsuḥi deg ikaryaren n lefḥem i ttuɣa yellan s waṭṭas deg Uruppa xenni, jjin ddegg-nni n lexdayem ad rzun x lexdayem nneɣni.

Maci ɣir manayenni, maca aṭṭas n aytbab n fabrikat ttuɣa ttḥeccen x-asen, ula kṭer lami ufin ina wer ssinen ad ssiwlen s ilsawen n Uruppa, uca ttuɣa ttxellasen-ten s ijen manḍa qell zi tenni i tteṭṭfen aytbab n tmurt niɣ Iwruppawiyen i dd-yusin zeg yeffus n Uruppa. Amek nessen aṭṭas n imetlaɛ zi Spaniya d Iṭaliya geɛɛden ɣer iẓẓelmḍ maḥend ad din xedmen.

Adlis issawal x tudert n kul ass n ixeddamen di lweqt-nni tenni. Mamec sufran iwdan s tweḥdanit d leɣrubiyyet. Azgen-nnsen ameqqran ttuɣa wer ssiwilen tutlayin n Uruppa,  imassen n wemsawaḍ ttuɣa wer llin am yiḍ-a. Tamurt manis i dd-usin tuɣa teggʷej-asen s waṭṭas, maḥend ad din rezfen ixess-asen ad xellsen aṭṭas.

Lxedmet n Ɛali ad tebda ad titif cwayt cwayt. Inni min ɣa ixeddmen ad asen-iɛjeb. Ijjen fabrika i di ttuɣa ixdem ad t-tɛawen maḥend ad dd-yawi tamɣart-nnes d tarwa-nnes ḥima akid-s zedɣen di Hulanda. Manaya ttuɣa yudrus aṭṭas, minzi ttuɣa ttrajan zeg ixeddamen ad ɛeqben manis i dd-usin, ca n fabrikat ttuɣa ttqessasen qaɛ biyyiti zi manḍa n ixeddamen, mala ca n yijjen wer yufi minzi i tt ɣa iqess.

Tiɣri deg umezruy

Xalid Muriɣ ixeddem d aselmad n tesnilest di tesdawit n Leiden di Hulanda.

Isrusa Xalid Muriɣ tḥajit n baba-s ameqqran deg isatalen  imezruyanen d inamunen. Yettɛawad, itterra-dd ca n tmeslayin i yemsarent deg umezruy di Lmuɣrib, Spaniya, Biljik d Hulanda. Ittfekkar-dd la lḥal i di ttuɣa xeddmen di fabrikat timeqqranin i ttuɣa yellant di Hulanda, lux wer qqiment alaḥal. Mamec i dd-immal mamec ttuɣa txezzer dddewla n Hulanda ɣer imenneɛraq.

Waxxa Ɛali isafar s ttmenyat-nnes d tzemmar-nnes ɣer Hulanda, iggur ad idwel d ijjen zeg waṭṭas n yenn umi neqqar « sḥab lxarij » deg iseggusa n settin. Imenneɛraq-a ttuɣa xezzren-dd ɣer-sen s tiṭṭ s taneqsit, ddewla n Hulanda wer teggi ca xenni ca n tzemmar maḥend ad rren tudert-nnsen tesbeḥ.

Tamara n lejdud, awal n tarwa

Tamessizwarut n udlis n « anejwi zeg idurar n Arrif » tettrra-aneɣ taynit ɣer mamec i daneɣ-ixess a nefhem amezruy, ad as-nɛawed a t-nɣer maḥend a nefhem yiḍ-a. Ula kṭer di min iqqnen ɣer tarwa n imetlaɛ Irifiyen d wayyawen-nnsen di Hulanda. Ina lebda ssawalen x-asen di 20 iseggusa tameggarut.

Amari, istuɛjub x mamec wer llin ca aṭṭas n idlisen d tɣuriwin i yettɛawaden tiḥuja n imeltaɛ Imeɣrabiyen imezwura ɣer Hulanda. Minzi tiɣuriwin-a ɣa yekksent tduli x tfust n Irifiyen-a i yeggin maḥend ad tili ijen tnukkra d tademsant i tẓerr Hulanda ass-a. Ɛawed ad wcen uddur i yijjen ameknaw Ɛali, aḥudri-nni ixedmen tudert-nnes amen tekmel, igga ijen twacunt d tameqqrant di Hulanda.

Ass-a Xalid Muriɣ ixeddem d aselmad n tesnilest di tesdawit n Leiden di Hulanda. Iɛlem Ph.D di Tmaziɣt n yeɣmiren, mamec ixeddem ula x Tmaziɣt d Teɛrabt n Ihulandiyen i dd-ikkin zi Lmeɣrib. Mamec yura ij n udlis x tjerrumt n Trifit.

Tala: Aljazeera

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt