24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Amsawal Aked Saɛid Rifmax

Yemsawal akid‑s: Ḥalim Lmadani

Saεid Rifmax niɣ Saεid Benεmar, aterras i yxeddmen tameslayt s useɣdi; ittegg ifidyuten, isedditen maca wer t-nettif ca itemεuccub aked ḥedd. Saεid bab n tbadut RifMAX yewḍen ɣar 49,700 n imeḍfarn, mkul taεeddut n yijj n wass ttraḥen imeḍfan ttmernin. Bab n useddi INNA AYI JEDDI yettwassnen aṭṭas ɣar imeẓẓyanen d imeqqranen d iwessura, ɣar tḥennatin d tyemmatin…

Tala n Fuṭu: Youtube: RIFMAX

Saεid Rifmax nzemmar ad nini aqqa ixeddem taɣawsa n tmaziɣt. da, ad d idareɣ ijj n tmeslayt yegga-tt deg wussan n kuruna umi ttuɣa attribizyun Ameɣrabi istextux s teεεrabt, netta ttuɣa iksi amnus i yewdan yessawalen ɣir tmaziɣt, igga-asen-dd ifidyuten s Tmaziɣt, itwessa, isskan…

Awern i aseddi n INNA-AYI JEDDI nettaf ijj n useddi nneḍni umi yegga TIFAWIN, deg umeggaru-ya igga ijj n useddi nneɣni d amaynu qqaren-as: AMƔAR.

Saεid Rifmax d anaẓur, minzi deg useggʷas n 2007 igga ijj n ufilem x weεraq, amen tuɣa ittirar εawed ula deg umezgun, nettaf εawed ittari ula d asefru. Di texraẓin n INNA‑AYI JEDDI nettaf iwalen isrusa-ten-dd d izlan ififen. S ijj n wawal nneɣni d ameggar, Saεid Rifmax d bu tzemmar timeqqranin zeg waṭṭas n iɣezsisa.

Assa s yisem n Lerifain, ad kid‑s nemsawal, ataf ad kenniw nessades ɣer‑s kṭar, ad tesnem Saɛid Rifmax, manis yebda, mani yiweḍ, d min itteg.

-Azul tawmat saεid. cḥal necc thuddiɣ ad xaf‑k ariɣ ca n umegrad (article) . Minzi cek d ij n uterras testahelled ad xaf‑k yari bnadem, tettegged tizemmar d timeqqranin. Amegrad‑a uḍarebbi ad as-ictab ad yili d amsawal jar‑ayi‑dd akid-c. Ad ittwafsar x yij n usit qqaren as lerifain, qqareɣ ak anzuf ɣer lerifain.

Azul tawmat Ḥalim. D amezwar tqadiɣ‑c aṭṭas x lweqt‑nnec d lweqt i daneɣ-tewcid, amen ttqadiɣ asit n lerifain d tzemmar dag-s tteggen, d ijt n lḥajjet tesferraḥ s waṭṭas al ami nufa asit issawal s yiles Arifi, yettari s yiles Arifi, amecnaw isiten nneɣni yettarin s yilsawen nneɣni. Ttqadiɣ‑c tawmat ḥalim x tzemmar i ttegged ataf ad tesgeεεded Tmaziɣt‑nneɣ n Arif. Ttqadiɣ‑c x marra min ttarid, d min tssewjaded di tɣawsa‑ya tanita.

-Sides aneɣ ɣer yexf-nnek ujar, min iεna Saεid Rifmax?

Isem-inu nican, qqaren-ayi: Saεid BENƐMAR. Maca minzi dag-i ssnen yewdan aṭṭas: Saεid Rifmax. Xelqeɣ di Benṭeyyeb, walli di benṭeyyeb nican, barra cwayt, di Mhajar deg yij n ddcar qqaren‑as: Taẓrut. Xelqeɣ 9 zi 5 zeg useggʷas n 1988. Zi ssenni umi ɣer‑i ttuɣa setta n iseggʷusa nugur neffeɣ zi ddcar-nni neεdu ɣer benṭeyyeb. Din i ɣriɣ tɣuri tamenzut d llisi, ar ami ksiɣ tabakalurit deg 2010. Ttuɣa ɣriɣ di tesdawit n Selwan di tzuni n izerfan (ccuεba n lqanun) aseggʷas amezwaru.

Awern-as hajareɣ ffɣeɣ tammurt s kulci ɣer Uruppa, nican ɣer Biljik. Din i fekkreɣ ad reẓmeɣ ijj n lqanat tessawal s yiles Arifi. X umezwar ttuɣa qqaren-as: Rifhop. Cwayt cwayt ttuɣa tteggeɣ ca n ividyuten tticcen layas, ttcejjaεen iwdan ḥuma ad ssilyen, ad sbeyynen tizemmar-nsen. Ssanita i dd‑ɣa‑tebda Rifmax zegga tt‑ttuɣa d Rifhop. Men beεd ssenni mamec dak‑nniɣ nettegg tizemmar-nneɣ bac ad ncejjeε iwdan, ad kkren zeg ufcal-nsen, zi laḥarett i ten‑ileḥḥfen. Ad kkren ad ssurrfen isuraf ɣer zzat, ɣer tcuni, ɣer min isebḥen… bac ad awḍen ɣer min rezzun.

Necc di tidett iteεjib-ayi arezzuɣ, xebbceɣ, iteεjib-ayi ad ssneɣ min wer ssineɣ. Xmi ttafeɣ tamrarut, qqareɣ-as mayemmi wer tt-ticceɣ.

Tamrarut-a s yiles Arifi s yijjt n tebridt tecna, ataf iwdan ad fehmen min fhmeɣ necc. Ssanita i day‑i dd‑yeḍra uxarres ad ggeɣ ijj n useddi qqaren-as: Inna-ayi jeddi, awern as usin‑dd ixarrisen nneḍni amecnaw aseddi n Tifawin. Ssenni yebda usenti n tidett n Rifmax.

-Min yexs ad yini Rifmax? d mayemmi tixḍared isem‑a wanita?

X umezwar umi ttuɣa ggiɣ isem n Rifhope, Hope s Teglinzit, yexs ad yini: Layas. Maca waxxa amenni wer dag-i yeεjib ca aṭṭas. Ttuɣa ttfekkreɣ lebda xmi nxeddem ca n ḥajjet s Tmaziɣt nrezzu iles Arifi ad igeεεed, ad yili yuεεla, ad yili yiweḍ, ad yili d can ḥaja tejhed.

Lmeεna tejhed niɣ ca n lḥajjet tuεεla. Xmi tettafed ca n ḥaja Electronique lebda ttafed dag-s minimum/maximum. S uyenni maximum-nni ca n ḥaja tejhed, min ijehden qeεεa, s uyenni das ggiɣ Rifmax, ittsemma Rif ijehden.

‑Inna‑ayi jeddi d ij n useddi yiweḍ ɣer umeẓẓyan d umeqqran, d uwessar, yudef aṭṭas n tudrin n Irifiyen. Aseddi-ya wanita tettegged day-s ismigilen (les conseilles), Xmi das-tteslan yewdan ittbana d manayenni nnec d cek i t- yennan, minzi yecna mamec i t‑idd‑teqqared.
Siwel-aneɣ cwayt x useddi ya man tala zi dd‑taymed iwalen-nni?, D mani yiweḍ useddi-nni? D mani texsed ad tawḍed?

Aseddi n Inna-ayi jeddi, mamec tennid d tidett, yiweḍ aṭṭas ɣer yewdan, la d ameẓẓyan la d ameqqran, tamɣart, argaz… Zzag-s i bdiɣ lxedmet tamezwarut, awerni i lami ttuɣa tteggeɣ ibidyuten‑nni bac a ncejjeε iwdan mamec dac-nniɣ. D tenni d lxedmet zi ssnen yewdan RIFMAX aṭṭas, s useddi n Inna‑yi jeddi.

Mamec dag-i dd-yusa uxarres-a wanita n Inna‑ayi jeddi. X umezwaru ttuɣa xmi qqareɣ ca n wedlis niɣ ttfurrujeɣ di ca n ufilem untim (wata’iqi) niɣ ca n ufilem mamec mma yegga, niɣ ca n lmeεluma kessiɣ-tt-id zi ca n wedlis niɣ zeg umsawaḍ anamun ttafeɣ teεjeb-ayi s waṭṭas. Xmi ttafeɣ ca n tmeslayt tetteεjeb-ayi, ttfekkreɣ deg yinni wer ɣer yiwiḍ ca wawal nni, ssitimeɣ meεlik zemmareɣ ad tt-ssiwḍeɣ s yijjt tebridt tessbeḥ. Ad as-sḥessen yewdan, a zzag-s stenfεen. S uyenni tusa-ayi-dd lfikraya ad tt‑iniɣ s yiles Arifi, ad tt‑iniɣ s tebridt-inu necc, s yijt n tebridt ɣa yejjen bnadem ad isel ɣer ismigilen-nni, ad ɣer-sen isel, di lweqt d ijjt ad icejjeε ad zzag-s ixdem.

X umezwaru ttuɣa xseɣ ad ggeɣ manaya mbla Inna‑yi jeddi, ad tent-iniɣ ammu waha. Maca tfekkreɣ necc d ameẓẓyan. Abidyu-nni a dag-s iffurrej ijjen yemɣer xaf-i, ijj ad isḥess i tniɣt‑inu bayen illa d ameẓẓyan iticc ayi nnasiḥa i necc, yudrus wi tt‑zzag-i ɣa iqeblen. S uyenni qqareɣ-as weḥdi weḥdi meεlik ca n yijj innumɣer, bayen xaf-s ɣer-s lḥikma, a ɣer‑s tesḥessed xmi kid-c ɣa yessiwel. Wer dag-i yeεdil ca ad d awyeɣ ca n yij yennumɣer a das-iniɣ ha min ɣa tinid bac ad tt‑yegg, minzi yeqqseḥ. Bac ad tt‑yessiweḍ s tebridt zi xseɣ ad tt‑ssiwḍeɣ.

S uyenni tusa-ayi-dd lfikra ad tt‑iniɣ s inna‑yi jeddi, ha min dag-i iεawed jeddi! Jeddi-nni necc wesfeɣ‑t‑idd am-yijj ittsemma d lḥikma, wer yelli labudd ad yili d jeddi d baba-s n yemma niɣ n baba. Lḥikma tettili ɣer bnadem innumɣer, idder ijt n tudert temɣer,  dag-s aṭṭas n ttajarib d tmeslayin… S uyenni t-id-fessleɣ belli d jeddi dag-i yennan lmeεlumat-a tina. D manayenni ttuɣa yellan, aṭṭas n yewdan umi ɣer-s sḥessen, reyyḥen ɣer-s.

Tesseqsid-ayi x tala manis i dd-kessiɣ? Amen dak-nniɣ zeg yedlisen niɣ zeg wantirnit, maca wer dd‑kessiɣ ca srusiɣ‑t‑idd amenni nican, a das ggeɣ asuɣel amenni nican mamec tella, minzi amenni ataf wer dag-s bu ca n taẓyuḍi, s uyenni lebda yettili dag-s uḥadi-inu, ca n lḥajjet zzag-i arenniɣ‑as‑tt‑idd necc. Ca n lḥajjet tettejja awal-nni ad yili yiẓiḍ i wenni das ɣa yesḥessen, ataf waxxa iεawed-as εecra εicrin n imuren wer t‑ittmelli ca.

-Neẓra inna‑yi jeddi din aṭṭas n texrazin. cḥal d tawyed n lweqt deg yijjt n texraẓt jer wesmuni n yiwalen d tira d usejjel al ɣa ikemmel ufidyu?

Lweqt i teḥdajiɣ ḥuma ad ggeɣ afidyu s weεdal-nnes d tira-nnes, bac ad tjemεed manayenni marra, ad tent-id-teswejded, ad asent-rniɣ ca n tmeslayin ḥuma ad d-yas manayenni yiẓiḍ. Ca n twalatin teqqared awalen am xmi d teqqared izlan niɣ taqessist ittas‑dd manayenni d lmizan, d cek tessned a tawmat ḥalim manaya d iger nnek. S lmunasaba xseɣ ad ak-iniɣ min tegged ijj n ḥaja tessbeḥ. Necc s yixef-inu aṭṭas n wawalen i d zzay-k lemdeɣ.

Inna‑ayi jeddi, mara tteggeɣ tizemmar-inu ḥuma ad d-yas di lmizan, manayenni marra mamec nniɣ, din aḍris (texte) awern‑as tsejjleɣ awal (audio). Awerni i wudyu nni εeddleɣ‑t mala ca n wawal wer t‑idd‑nniɣ ca mliḥ, εeddleɣ tniɣt ixess ad d-teffeɣ d tenni nettat. Men beεd ittas‑dd lmuntaj,  tessned ayi teggeɣ Inna‑ayi jeddi s ttsawar. Mkul awessi niɣ asmigel (conseille) ttixḍareɣ‑as‑dd tateswirt teggur aked lmeεna nni x ssawaleɣ, wanita ittawi εawed lweqt bezzaf. Awerni i manaya xmi slessaqeɣ ttsawar aked wudyu d lεedlan nneɣni… Manaya marra, ca takkʷaḍeɣ 5 n wussan ddeg yijj n ufidyu, ca n twalatin ttakkʷaḍ simana.

-Qeε lxedmet-a, tettegged‑tt weḥḥdec niɣ din ḥedd ittεawan-ic?

Di tseεεet-a tteggeɣ kulci weḥḥdi, s tira d lmuntaj d kulci… waxxa ittas-d manayenni yeqqseḥ aked lxedmet xeddmeɣ. Maca xmi nettaf iwdan itteεjib‑asen manayenni, xmi tεeṭṭareɣ wer ggiɣ abidyu, ttafeɣ iwdan ttseqsan. Uca beddiɣ tteggeɣ tizemmar ḥuma ad ggeɣ abidyu nneɣni.

-Ẓriɣ ula d ca n tqessisin, ma tettarid asefru?

D tidet, dinni lebεaḍ n tqessisin x Rifmax, ijjt tettwassen aṭṭas ɣer yewdan, aṭṭas umi teεjeb. Ggiɣ‑tt x yewdan ihajaren tammurt-nsen, maca rid d nitni yexsen, niɣ iεjeb‑asen ad hajaren, maca dag-s resbab yejjin iḥudriyen ad hajaren, ad semḥen deg yimarawen-nsen d tmurt‑nsen, ad ffɣen ɣer tmura n midden a din weḍḍren. Tanita d taqessist ggiɣ‑tt necc, uriɣ‑tt zi ɣer-i, lami ẓriɣ imeddukal inu deg 2015, ttuɣa ssneɣ‑ten, ffɣen uguren,  d manaya dag-i yejjin uriɣ taqessist-nni.

Ɛawed mamec tessned, din tinneɣni-nnec, d cek i tent-yuran, Ḥalim Lmadani. Ɛejbent‑ayi s waṭṭas. Ttqadiɣ-c x wedlis dag-i teggid d awardi, aṭṭas n twalatin necc qqareɣ dag-s, εad ssewjadeɣ mala yectab ad sejjleɣ lebεaḍ, dag-s iwalen d imiẓiḍen wer tzemmared ad zzag-sen tejjawned deɣya. Qa xmi ttafeɣ ca n lḥajjet teεjeb‑ayi wer zemmareɣ ad qqimeɣ wer tfessareɣ ca i yewdan nneɣni. Ssitimeɣ-ak ula i cek isuraf ɣer zzat.

-Ɛawd ẓriɣ ijj n ufilem teggid-t x weεraq, ttuɣa-cek d ameẓẓyan. Itsemma-cek txeddmed taẓuri zi temẓi. Ɛawed-aneɣ cwayt x ufilem-nni.

Ttuɣa negga ij n ufilem, wer lli ɣer ijj, ca n tlata. Maca wenni idd‑ibanen aṭṭas, wenn i nessufeɣ, qqaren as: Ttaman n ẓekku.  Negga-t deg 2007, Ttuɣa qqareɣ di liεdadi, εlaḥal ttuɣa negga-t d taḍeḥḥact jer-aneɣ waha. negga-t s imassen d imudrusen, wer lli bu ca n kamira tejhed niɣ ca n ssinarist yura-aneɣ, kulci negga-t jer-aneɣ waha, tinεacin tuɣa walu, bnadem ttuɣa-t εad d ameḥḍar. Maca  ɣer umeggar nufa CD nni negga jer-aneɣ ittmenza di ssuq. Nufa nessen tizemmar i negga ad raḥent amenni waha, nedwel nezzenz-it s wezref (lqanun) i ccarika n DISCO NADOR di nnaḍur abeεda.

Ssenni itwassen aṭṭas di Arif deg wakud-nni. Necc qqbel ma ad ggeɣ afilem nni ttuɣa ɣer-i aked umezgun (théâtre). Ttuɣa netteg-it di liεdadi aked yijj n uselmad d netta d-aneɣ icejjεen, ttuɣa nxeddem akid-s ijj n tmezgunt temɣer, ttuɣa nrezzu ad zzag-s necrek deg umihrajan anamur n umezgun, ca n εamayen neccin nxeddem dag-s. Ttuɣa teggur mliḥ, maca wer yectib ca ad zzag-s neffeɣ, ttuɣa din ca n yemxumbal sbedden-aneɣ wer ntikkʷiḍ ca.

Afilem-nni ad ɣer-s εeqbeɣ, ttuɣa issawal x yijj n wemxumbel, netta d: bnadem yeɣra mliḥ, ɣer-s turagt‑nnes (licence) , d amussnaw… ɣer umeggar umi ikemmel yufa ixef‑nnes d abiṭali, lxedmet walu. Imarawen nnes ttεayanen ɣer-s ad ten issufeɣ zi ẓẓleḍ. lḥell i ttuɣa ɣer-s d ameggaru ad ihajar, ad yeffeɣ di tɣarrabut. Amsaḍaf, necc s yexf-inu umi εdun iseggusa x ufilem-nni, ufiɣ ixef-inu di lwest n lebḥer, ffɣeɣ-d zi Lmeɣrib di tɣarrabut. Amecnaw axarres n ufilem-nni, d necc ttuɣa yiraren d anebraz n ufilem (lbaṭal); D necc i yeggin ameḥḍar i yhajaren zi tmurt nnes di tɣarrabut. Umi iwḍeɣ ɣer lwest n lebḥer, fekkreɣ-d afilem nni, ttuɣa yella d afilem waha, iffeɣ ddreɣ-t nican.

-Amen ssneɣ, umi tugured truḥed ɣer biljik. Min xaf-s ɣa tinid x biljik?

Ttwalid xmi itili ca n yijj iwḍa di lebḥer uca itteg aṭṭas n tzemmar bac ad isalbar ixef-nnes. Men beεd ɣer umeggaru qeεε, ijemmeε-dd, ijebbed-dd ixef nnes cwaycwayt al ɣa yaf ixef-nnes x yejdi. Ijdi‑nni niɣ tammurt‑nni x ibedd, amenni dag-i dd‑tettbana necc Biljik. Biljik d tenni d tammurt i dag-i isalbaren, wer lli qqareɣ-ak d tammurt n turjiwin-inu, maca d tenni d tammurt x sserseɣ iḍaren-inu awern i umi ttuɣa ggureɣ ad ɣerqeɣ.

-Hi mala nniɣ-ak Arif?

Arif, d wenni d aẓwar, d wenni d kulci. D tayemmat, mani mma truḥed lebda aqqa-c teqqned ɣer-s. Arif min mma nenna, ittɣima εad ixess-aneɣ ad nini…

Ɣer ɛawed: Muḥemmed Inɛisa i LeRifain: Ufiɣ ixf-inu di tira kter zi tmuzikt

Timaynutin

Fser-itt