Txoria txori (txori ixes ad yini s tuskart « ajḍiḍ » : Txoria txori ixes ad yini « Ajḍiḍ d ajḍiḍ »), niɣ amek i das-ttlaɣan aṭṭas Hegoak (lmeɛna-nnes « afriwen ») d ijjen tqessist i yura Joxean Artze, iɣennej-itt artista Mikel Laboa i ttuɣa yellan d agmam di tseḍma n EZ Dok Amairu.
Yura Joxean Artze taqessist-a di beddu n iseggusa n settin, yenna x tḥajit n uɣennij-a manawya:
“ila ɣer-i jer 24-25 wami i tt-uriɣ. Yettban-d usentel n ujḍiḍ s waṭṭas deg iɣennijen iqdimen. Ittawi-ayi-d rebbi ila axmi nzemmer ad t-nejj yerwes di tteswirt n tlelli. Da ittmeḍhar-d wemxumbel n tlelli n bnadem i yella iggur ad t-neɛlem […] Tkerrfed bnadem-nni, tɛellmed-t ameknaw ijjen wejḍiḍ di leqfez, niɣ tettexsed bnadem-nni amek yella, uca mala ixes ad yugur, ejj-it ad yugur”.
Ttuɣa Mikel Laboa, yessen Artze, minzi xeddmen merra x ca n iɣennijen ameknaw Zilbor-hesteak (« asɣun innuffren »), maca wer t-issin ca ila netta d bu yezlan.
Di 1986, ttuɣa Laboa ittmunsiw aked temɣart-nnes deg ijjen arristu di Saint-Sébastien, uca yufa taqessist-a teḍbeɛ x ijjen sirbyita.
Aya, ttuɣa tteggen-t ibaskuten ḥuma ad bedden kuntra i ddenf n Franku i ttuɣa ittagin x usexdem n tuskirt. Teɣra tamɣart n Laboa taqessist-nni, tɛejb-as aṭṭas, xenni Laboa yerr-itt d aɣennij s tazzla.
Ɣennjen aɣennij-nni di twalat tamezwarut deg umezgun n Astoria n Saint-Sébastien.
Iwalen-nnes
| iwalen s tuskirt | asutrjem |
| Txoria txori Hegoak ebaki banizkio Nerea izango zen Ez zuen aldegingo. Bainan horrela Ez zen gehiago txoria izango. Eta nik, Txoria nuen maite. | Ajḍiḍ Mli i das-qesseɣ afriwen Ili idwel-inu Ili qaɛ wer yeṭṭiw Maca ɛawed ataf, Ili wer ittɣimi ci d ajḍiḍ, Ḥaca nec, D ajḍiḍ i xseɣ. |
Min xsen ad inin iwalen-nni?
Immeksi wejḍiḍ axmi d zamul n tlelli, xenni iwalen n uɣennij-a mmalen-d amxumbel n ca n ijjen xmi i t-nettxes ad yili yeqqen ɣer-neɣ, ad yili-nneɣ waha, wer das-nettejji ad yerr nnefs maḥend ad yegg min ixes: Xmi i t-nkerref niɣ netteqqen-it am ca n wejḍiḍ di leqfez, niɣ din abrid-nniḍen : nettexs-it amek illa, uca mala ixes ad yugur, ad t-nejj ad yegg min ixes.
Wer nzemmer ad d-nekkes aɣennij-a zeg usatal asertan i di yettwaɣennej, mani Franku ila ittegg timegga-nnes tiɛeffanin kuntra i wegdud abaskiw, d ijjen uɣennij d aɣewwaɣ di lallaɣ-nnes.
Jjehd n uɣennij-a wami netta d aquḍaḍ, yefrer, nzemmer ad as-nɛawed s tazzla, xenni aɣennij idwel yettwassen jer midden s Hegoak (afriwen).
Niɣ yettwassen ɛawed s wawal amezwaru i zi ibedda uɣennij-a “Nerea izango zen” (ili idwel-inu).
Tastratijit-a n umitafur, xedmen zzag-s aṭṭas n inaẓuren ula di Arrif, am Lwalid Mimun d Ḥasan Tidrin i iɣennjen ijjen uɣennij irwes di wa (ejj-ayi ad ruɣ). Merra manaya maḥend ad rewlen zi ddenf n uḥeṭṭu n ijjen usistim i ttuɣa wer ineɛɛmen qaɛ s Tmaziɣt.