24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Timurganin ttrent asnufsel n Naser Zzefzafi s wemwajeb n wass amaḍlan n yegduden imezwura.

Ttuɣa yezwar i tmurganin i yetterran taynit i tseqqar n wemdan, ttrent deg wass amaḍlan n yegduden imezwura ḥma ad snufsen Naser Zzefzafi d inecraf n Lḥirak. Neccin, di Tifray, nesturjem-d asiweḍ n tmesmunin-a timaḍlanin ɣer Tmaziɣt.

wa d asiweḍ-nnsent:

S wemwajeb n wass amaḍlan n wegduden imezwura, neccin, timurganin n wegdud amadan, nettlaɣa ḥma ad snufeslen bla ca n tfadiwin, Naser Zzefzafi zeg uḥebbes-nnes i das-ggin bla ca n sebbet n tidett di Lmuɣrib.  

Zzefzafi d ijjen ig ittbeddan aked tseqqar n wemsan ig isɛeddan 20 useggʷas n leḥbes umi netta yegga tizemmar-nnes bla ddenf di tuɣensa n wegdud Amaziɣ di jjihet n Arrif ittwassinfen.

Zzefzafi ttuɣa-t d ijjen zeg yemɣaren, zeg wass amezwaru n unhezzi n Lḥirak, i d-iḍḍuqqzen deg useggʷas n 2016 zegga ḥeryen ijjen bu iselman di Lḥusima. Lḥirak ttuɣa-t d aseddi n tmeskanin timeqqranin i teẓra tmurt zeg 2011, ismun-d luluf n imeccercuten. ttren Zzefzafi d imeddukal-nnes ca n tutriwin d tisusyukunumiyin min xef rrin taynit deg uswir anamur d ugraɣlan, i inegzen x ibeṭṭuten jar iklussay, bla ma ad yili ca n ddenf. Sbedden Zefzafi deg wass n 29 may 2017. Weddben-t ipulisen, ggin akid-s ijjen umsurruf d aɛeffan, zi senni ẓlin-t weḥḥed-s ca n useggʷas amen yekmel, jer Cutembir 2017 ar tɣuct n 2018.

Deg ijjen tebrat ittwassqaden i uberlaman awuruppi deg 2018, umi t ttuɣa d ameggaru n tsemɣrut n Sakharov, immel-d Zzefzafi ijjen wadaf di min iqqnen ɣer unhezzi bla ddenf d ḥma ad tili tezreft zzat i ijjen useddi n tuɛffna ittwaggen kunṭra i wegdud-nnes, amek inna s wawalen-nnes, issitim « ijjen wass ad ifaqq … deg ijjen umaal [bla lesnaḥ] », aked uɣezdis n wegdud ittexsen ad idder « di tefra x tmurt-a tazegzawt iknin ».

Tummeɣra n Zzefzafi ttuɣa-tt d tameqqrant i unhezzi n Lḥirak waxxa ttuɣa ittwaḥebbes. Deg 2017 ijjen ubidyu i d-inselten deg internet yemmel-it-id d aneḥbus, s ca n tiyyita i d-ibanen mliḥ x arrimet-nnes, iqqar uya ila ttuɣa wtin-t, sxedmen akid-s tuɛefna. Abidyu-a wa i d-iffɣen isḍuqqez-d ijjen tesfift-nniḍen n tmeskanin deg waṭṭas n tneddam – ɣer daxel d berra i Arrif – i yettlaɣan ḥma ad as-snufeslen.

Immal-d waddad n Zzefzafi anict n ddenf d ttaɛeddu ittemsaren x tseqqar n wemdan di Lmuɣrib. Netta d waṭṭas n imeɣnas-nniḍen n tmurt ttwaḥebbsen, ḍefren-ten, weddben-ten. Aked ca n isuḥufiyen iḥeṭṭan, tthuddan x-asen minzi ggin ca n arripurtajen ttwalan-ten axmi zeɛma ttekritikan agellid Muḥemmed wis setta niɣ tnafutin n tɣellist (services de sécurité). Di Nufember 2022, Muḥemmed Ziyyan, ijjen ubuɣaw d ameqqran iwwḍen 80 iseggusa i ttuɣa ittbeddan aked Zzefzafi, ula d netta sbedden-t, sekken-t ɣer leḥbes, iban ila rrin zzag-s lḥarr wami ittbeddan aked tseqqar n wemdan.  

ɛla ḥsab ca n isuyam i das-yudsen, qqaren ila seḥḥet n Zefzafi ɣir min trenni tettehtuta di leḥbes mani adabu ittagi ad t-yejj ad as-iwwec isufar-nnes iqaden. Deg iger-a tenna Margaux Ewen, tameqqrant n tsentayt n ineḥbas isertanen n Freedom House « ɛad aqqa-t ttemsurrufen akid-s s tuɛefna deg useggʷas-nnes wis xemsa di tmerrut-nnes tazegrart, aqqa-aneɣ aked icriken-nneɣ nettetter asnufsel bla ccruṭ i Zzefzafi ».

Tamurt n Lmuɣrib tettegg istayen zi twalat ɣer tenniḍen i uberlaman niɣ i usgur n tneddam, deg weɛdal i yeggin di 2011 errin cwayt n wenbaḍ zeg ufus n ujellid ɣer unezzarfu anamur. Maca agellid d ixeddamen n leqser-nnes ɛad ɛelmen ijjen jjehd yemɣer la x ddewla la x wamun. Aṭṭas n tlelliyin tiɣermanin wer qqiment bezzaf. Deg uneqqis (rapport) i tegga Freedom In the World 2023 n Freedom House, ittwasettef Lmuɣrib axmi d azgen ilelli, mani iwweḍ ɣer 37 zi 100. Di min iqqnen ɣer izefran isertanen, Lmuɣrib iksi 13 x 40, mani di tlelliyin tiɣermanin, iwweḍ 24 x 60.

Llista n tmurganin isiniyan

Amnesty International

Centre pour les victimes de la torture

Freedom House

Human Rights Watch

Project on Middle East Democracy (POMED)

Immeksi-d uya zeg : HRW

Timaynutin

Fser-itt