26.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Tayduda n Arrif : Ha mamec sbedden Irifiyen Tayduda (3/4)

Umi ɛdan 99 iseggusa zeg wami sbedden Irifiyen tayduda-nnsen. Lerifain ad idwel s isuraf ɣer deffer. Ad dd-newwec i imeɣareyn-nneɣ, ijjen rebɛa n iseddan. Nessawal dag-sen x mamec tebna tayduda d mayen yemsaren ar mani tuḍa.

Min xef tbedd tayduda

Tarennawt n wenwar tejja Mulay Muḥend ad isqad ɣar imeɣaren n tqebbar. Ḥuma ad ggen ca useqqim i ɣa issarsen ddustur n teyduda Tarifect. Mani aɣetas amezwaru i d-iffɣen zeg ugraw-nni ad semman aseqqim amatu. Adu isem n Tmesmunt tanamurt. Tanya arrin ass n 18 Cutenbir d ass uzarug n tayduda Tarifiyt.

Irifiyen kessin bandu ittwarem s ufus

Aɣtas amezwru n tmesmunt tanamurt (association nationale) d afsar uzarug anamur. Ad ggen Mulay Muḥend d amɣar n teyduda Tarifect. Ddustur Arifi yuym-d wur-nnes weg izerfan idja zi gguren Irifiyen d imaziɣen. Surif nneɣni netta d rɛahed anamur i ɣa  isscnen i wmaḍal tasertit i ɣa yeḍfar Mulay Muḥend:

  1. Tayduda tarifect wer tneɛɛem ca uḥewwes Afransis.
  2. Ufuɣ n Ispunya zi Arrif.
  3. Ad tewwc Spanya ttmenyat xef uḥewwes n 11 issegusa i tegga i Arrif. Ad tarxu incraf irifiyen i ɣar-s.
  4. Spanya ad tenɛem s uzarug n Irifiyyen.
  5. Ad ilint timeqqanin ak marra timura umaḍal.
  6. Tettar tayduda ad tiri deg ugraw n tmura imunen.

Igmamen n lḥukuma n Arrif

Xef wi yedjan di tenbaḍt msebḍan aṭṭas imarezzuten jar Ispunya d Ifransisen d Imarrak maca msetfaqen x manaya :

Aselway amezwru : Mulay Muḥend.

Amawas n tmesrayyin n barra : Mḥemmed Azerqan.

Amawas n tmesrayyin ugensu : Mḥemmed lxeṭṭabi.

Amawas n tademsa : Ɛebdslam Lxeṭṭabi

Ljic Arifi

Tanbaḍt a tegga tizemmar-nnes xef tnayen n iswiren. Aswir ugensu d wenni n barra. Di min iqqnen ɣar tmesrayin n ugensu: Idja yemsar asrusi n ijjen ddewla d jjdid x uyenni itwarzem umsawad ak marra tiqebbar di Arrif. Maḥend ad ggen aserdas (ljic) Arifi. Zeg ismawen ira yedjan deg undah amatu n Irifiyen nettaff: Xiriru, Cɛayyeb n Mmuh, Ḥeddu Umḥend Amezyan, Muḥmed Ḥimmic d Lqayed Buḥut. Marra ismawen-a tuɣa-ten xef uzedjif userdas arifi. Mac yiweḍ nnumuru n iryazen ira yedjan deg userdas ɣar 130.000 n ijj.

Maca min yedjan yesbeḥ di tayduda Tarifect nettaff taqbict amenni i tt-jjin. Wer tbeddren ca iqqim rqayed ittegg rxedmet-nnes am zzat. Rnin-as min yedjan d amaynu am uzemmem n inni i d-ittruren di yenni ittmettan d tmesrayin n remracat. Iyarru ddaribat maca wer ikessi ujar zi min tenna tanbaḍt.

Tadiplumasit Tarifit

bandu deg ussan n lhirak

Deg ussegwas n 1923 issek Mulay Muḥend aṭṭas ireqqasen ɣar timura n Uruppa. Maḥend ad sfehmen mayemmi ɣer-sen amenɣi aked Spanya. Bac ad zay-sen kksen ca wawar zi ɣa ṭṭfen amcan i tyaduda Tarifect deg wegraw n tmura imunen di Juniv.

Ireqqasen Arrif kkin-d Lundun, Paris, Tlemsan… Maca xelli ura d ict tmurt ɣar mani raḥen wer tenɛim s teyduda di tilit-ines. Maca aṭṭas n iryazen n tsertit ira aqqa-ayen akids di tesɣart nes am: Kurdun Kaning di Lundun, Walter Harris aneɣmas n uɣemmis n Times d Pwaritu tcabbarita bab n wgra abaski d uzermad afransis Brutun…

Mammec aṭṭas n temsmunin deg Umrika n yeffus sekkent-id tibratin ɣar Mulay Muḥend. Snewjwent-id ɣar-sen, arrin-t amux Simun Bulibar amerdas ittwassnen di Amrika talatint. Tagrawla tarifect tesrur-d amharwaḍ imɣar di uruppa d asya d Amrika …

S uya nzemmar ad nini belli tadiblumasect tarifect x uzedjif-ines Mḥemmed Lxeṭṭabi. Tegga tizemmar d timeqranin deg ufsar n tɣawsa tarifect deg umaḍal. Maca Imperyaliyen ira tbeddan deg udem-ines lebda.

ɣer ɛawed : Tayduda n Arrif: Anwar.. abrid ɣar trelli (2/4).
ɣer ɛawed : Tayduda n Arrif : Min iɛna Mulay Muḥend ? (1/4)
 

Timaynutin

Fser-itt