27.1 C
Nador
Jjemɛa 26 Yulyu 2024

Min nzemmar ad negg s umawal n wawal?

tifray.com

Amezruy n tussna immars x wawal. Marra Tmaziɣt am tenni n zic am tenni n yiḍ-a, ɣar-s amawal n wawal zi Tmaziɣt n Arrif al Imajiɣen n Timbuktu; marra ɣar-sen amawal n wawal ɛad rux iddar. Awal icarc akd yiles maca xmi nettiydar awal war illi amecnaw xmi nettiydar iles; xmi neqqar aqa ca n yijj ikkes-ayi awal, war ixes ca ad yini aqa ikkes-ayi iles! Imucan-nsen deg waddad n tjerrumut msebḍan, axarres-nsen am nneɣni.

Iles war ɣar-s illi iɣes maca awal aqa ɣar-s iɣes, ɣar-s ula d iqaccawen. Iwa mara awal iqqen ɣar yiles ad yili suyenni ay qqaren aqa aydud bla idles amecnaw argaz bla yiles. Maca marra sscanen abrid am wawal am yiles. Da swadday, ad zeryeɣ x uɣezḍis ay isscanen aqa iles war illi amecnaw awal minzi awal ɣar-s aṭṭas n imucan di tutlayt niɣ deg wemsawaḍ, ijj aked wenneɣni. Xmi ca n yijj war das-iɛjib ca wawal nnec uca inna: wa ma d awal? war nzemmar ad nbeddel awal s yiles amecnaw: wa ma d iles?

Awal ittegg drizz amecnaw: ‘sliɣ awal’ war illi ‘sliɣ iles’. Isem n wawal iddukkel aked waṭṭas n ixarrisen, ittwaffez aked wawalen nneɣni amecnaw mammec ɣa ssecneɣ da swadday mani ɣa ssiwleɣ x min nzemmar ad negg s yisem n wawal di tɣawsiwin n Tmaziɣt n Arrif. Asɣun-a ɣa ḍfareɣ qqaren-as s teglanzect: <polysemy> niɣ <multiple meaning>.

Neqqar s Tmaziɣt awal d awal xmi nexs ad nessentem (= bevestigen) tabrat ay nexs ad nessiweḍ. Awal nzemmar ad ten-iwc i ḥedd, xmi ittili deg imucan amecnaw iwc-as awal (= beloofd). Nzemmar ɛawed ad ɣar-s neqqim ɣar wawal amecnaw xmi neqqar iqqim ɣar wawal-nnes (= principe) niɣ iqqim deg wawal- nnes.

Awal izemmar ad iffeɣ ad yadef amecnaw xmi neqqar flan iffeɣ x wawal, (= verraden/verrader). Awal, nzemmar ad zzay-s negg timeslayin tiɛeffanin amecnaw iḥecca (ayi-d) awal (= onteren). Deg imucan nneɣni, nzemmar ad neṭṭef awal niɣ ad ten ncedd amecnaw xmi neqqar imneɛ deg wawal niɣ cedden awal. Xmi ca n yijj issawal aṭṭas niɣ war nzemmar ad negg x wawal-nnes neqqar as s Tmaziɣt aqa day-s awal (= babbelaar). Din tilemmaz mani war din ca n yewdan war teggen ca x wawal ‘n temɣarin’ uca nettesla iwdan qqaren aqa d awal n temɣarin (= geruchten) niɣ d awal waha! Awal tzemmared ad tteksed ad ttared amecnaw xmi qqaren aqa ikkes-as awal (= onderbreken) i ca n yijj niɣ i ca n yict. Awal tzemmared ad ttared mara day-k taɣennant. Neqqar-as itarra yawal (i babas). X ijj n uɣezdis nneɣni, di Tmaziɣt, nzemmar ad negg awal xmi neqqar aqa ggin xafi yawal (= manoeuvre).

Awal tzemmared ad t-tessufɣed niɣ ad t-tesnuffared amecnaw xmi neqqar aqa isnuffara awal niɣ issufuɣ awal. Awal ɣar-s beddu amecnaw mammec ɣar-s aneggar, amecnaw xmi neqqar beddu n wawal, niɣ akemmel n wawal. Tzemmared ad tmenɛed awal ad as-tarxud amencaw xmi neqqar imneɛ-ayi deg wawal. Awal am texfifit, war iddikkʷil ɣar uqemmum. War illi marra iwdan ɣar-sen awal suyenni ay neqqar s Tmaziɣt aqa ɣar-s awal, niɣ war ɣar-s ca yawal. Awal war tzemmared ad t-tmenɛed waha, tzemmared ura ad t-tɣeḍred, amecnaw xmi neqqar aqa iɣḍer-d awal. Awal tzemmared ad t-tezzenzed niɣ ad t-tebḍid, amecnaw xmi neqqar azgen n wawal, niɣ jjin awar d azyen. War ntettu aqa awal ɣar-s tiɣemmura (= posities), amecnaw xmi neqqar bdeɛ awal, sbedd awal, ɣḍel awal, sfareɣ awal. Nzemmar ɛawed ad nweddar awal suyenni neqqar aqa ittweddar awal.

Awal day-s awtem, day-s tawtemt, day-s drus (ijj n wawal) day-s  aṭṭas. Awal aqa ittmewca, neqqar-as aqa wciɣ awal, war das-neqqar aqa ewciɣ awalen. Neqqar-as aqa ɣar-s awal, war das-neqqar ca ɣar-s awalen; ɣar-s awalen neqqar- it i ḥedd mara issen ad issiwel niɣ i wawalen n umedyaz.

Ɛawed awal tzemmared ad t-twezned, din awal ifsusen, din wenni ideqlen s minzi ay das-neqqar aqa ɣar-s awal ifsus niɣ idqel deg wawal. Awal tzemmared ad t-tekkʷared, war illi amecnaw iles, tzemmared ad tinid tfu x wawal, war ssineɣ ma tzemmared ad tinid tfu x yiles! Awal iqqen ɣar welsi (= menselijk), min xseɣ ad iniɣ? Xseɣ ad iniɣ aqa iɣersiwen (= dieren) war sxeddimen awal. Aqzin war issiwil, ittẓu, tafunast war tessiwil, tesmuhrut; aɣyul war issiwil, isḥundrut, uca uyur x-as amenni.

Awal, tzemmared ad t-tesmuned amecnaw imun wawal-nsen. Maca ca n twaratin itnuɣa wawal, amenaw innuɣ-as wawal. Awal day-s  wenni icnan day-s  wenni war icnin. Neqqar-as s Tmaziɣt ɣar-s awal icewwar niɣ ɣar-s awalen areqqen.

Awal day-s  war day-s , day-s  awal n tidett, day-s  awal n zzur ktar xmi tettafed ca n yijj itadeff iteffeɣ deg wawal. Awal tzemmared ad x-as temted sminzi ay das-neqqar aqa itmetta x wawal. Awal, tzemmared ad x-as tarzud, izemmar ɛawed ad ac-iweddar. Awal ɣar-s beddu, ɣar-s qettu, amecnaw xmi neqqar awal amezwaru niɣ awal aneggaru. War ntettu ca aqa awal day-s  wenni yiẓiden day-s  wenni yarezgen amecnaw xmi neqqar: awal miẓid, awal amarzag. Mara itwaxes ad itwasusem ḥedd, neqqar-as bla yawal (= zonder discussie). Mara ijj war issin Tmaziɣt niɣ war issin ad issiwel neqqar as ruḥ ad tlemded awal. S wawal, tzemmared ad tessudsed wi texsed, neqqar as issudes-it s wawal.

Awal tzemmared ad t d-tejjed, neqqar-as aqa ijj-d awal niɣ ijj-d awalen, din ɛawed mani tzemmared ad tbedded x wawal amecnaw beddeɣ x wawal-nnec, niɣ ma ibedd-ac-d wawal inu? Awal tzemmared ad t-texsed, tzemmared ɛawed ad t-tcarhed. Mara awalen-a ay i da uriɣ war dac-ɛjiben, war tegg ca x wawal-inu, egg x wawal-nnec! Awal yiẓiden jj-it, awal yarezgen ttu-t.

Awal aqa ittɣima d awal!

Yura-t : Muḥemmed Ssenusi.

Yettwaksi-dd x Amazigh.nl 

Timaynutin

Fser-itt