20.1 C
Nador
Lḥed 23 Yunyu 2024

Min iɛna wass amaḍlan n tmurt?

Kul aseggʷas, ttnejmaɛen imelyunen n yewdan zeg umaḍal deg wass n tmurt ḥuma ad ssmeɣren s umussu n twennaḍt.

Tebda tmejra-ya deg useggʷas n 1970 deg umarikan, maca lux tteggen ficta-ya deg umaḍal amen yekmel.

Min iɛna wass n tmurt, melmi i yettili?

Ass n tmurt d ict tmejra d tamaḍlant tettili ḥma ad sserɣen tfawt x lhimmet n uḥeṭṭu n twennaḍt, ittili kul ass n 22 zi abril.

Bdan tteggen ficta-ya zeg useggʷas n 1970, Gaylord Nelson i ttuɣa yellan d asinatur d amarkiani d Denis Hayes i ttuɣa yellan d ameḥḍar di tesdawit n Harvard d nitni i das-yeggin isem-a zegga ẓrin anict i tenḍerr tikulujit s unesses n upitrul di Santa Barbara di twilayt n California tamarikant deg useggʷas n 1969, aya issaru-d tiggʷdi xef usḍarri s twennaḍt deg umarikan.

Ttuɣa axarres, ad jjen agdud ad yecrek di tɣawsiwin tiwennaḍin, ad ɛernen tiɣawsiwin-a ɣer wajunda anamur.

Ffɣen ca n 20 melyun n yewdan deg wass n tmurt amezwaru di tneddam timirikaniyin.

Deg useggʷas n 1990, yedwel wass n tmurt d ijjen temsart d tamaḍlant, cerrken dag-s ca melyun n midden zeg iklussay n lɛumur merra, ttwabḍan x 200 n tmura, amek qqaren imurganen.

Teqqar tanessixeft n tmurgant n wass n tmurt Kathleen Rogers : “ficta s wass n tmurt d tenni d lxedmet tikulujit tamezwarut i tteggen aṭṭas n yewdan”.

Min xef issreɣ wass n tmurt deg useggʷas n 2024?

Asentel n useggʷas n 2024 s uzwel “aplanit qibalt i uplastik” maḥend ad renyen s usfaqqi s unḍerri n tmerkit aplastik x seḥḥet n bnadem d uplanit.

aplastik yedwel mani mma deg uplanit-nneɣ

Iwdan ig ixeddmen x wass n tmurt iydaren-d aṭṭas n tɣawsiwin tiwennaḍin, zeg ubeddel n twennaḍt d yinirji amezdag ar uḥeṭṭu n yiliten i yeddren d taẓẓut n lecjur.

Aseggʷas-a sserɣen tfawt x uplastik qbel ma ad ggen ijjen tmaɣunt d tagraɣlant ḥuma ad kksen qaɛ timerkit n uplastik, imken iggur ad tt-ggen deg umeggaru n 2024.

Kter zi 50 n tmura, zzag-sent Briṭaniya, sinyant ḥuma ad kksen timerkit n uplastik deg useggʷas n 2040.

Maca inni i yellan ɣer deffer i wass n tmurt xsen ad raḥen ggʷjen, xsen ad ssehwan zeg ufares n uplastik s 60% ar aseggʷas n 2040.

Min iweḍ ad yegg wass n tmurt?

Awerni ca n iseggusa zi ficta tamezwarut i yeggin s wass n tmurt deg useggʷas n 1970, ggin ijjen tesnurayt n uḥeṭṭu n twennaḍt tamarikant, mamec i d-ssufɣen aṭṭas n izerfan, am wezref n waḍu amezdag.

Imeɣnas rezzun ad ẓẓun imelyunen n tcejjura, ad ɛawnen ifellaḥen ḥuma ad tili ijjen taẓẓut tsiɣa i lebda, ad kksen taqubbanit x uklima deg umaḍal amen yekmel.

Aṭṭas n imeḥḍayen ttwalan belli ass n tmurt iwweḍ ad iɛren s tɣawsiwin n twennaḍt ɣer wajundat inamuren d igraɣlanen.

Deg useggʷas n 2016, ixḍaren ass n tmurt ḥuma ad sinyan x umsetfaq n Paris amezruyan n uklima deg umeggaru n 2015.

D ta d twalat tamezwarut mani msetfaqent timura n umaḍal ḥuma sbeddent zeg usiḥmi n tmurt.

Maca mayen qqaren ca n yewdan-nniḍen x wass n tmurt?

Tenna Greta Thunberg deg useggʷas n 2022: “ass n tmurt yedwel ɣer yewdan i yeṭṭfen leḥkam ḥuma ad inin belli qa nitni ttexsen tamurt, maca di twalat d icten a tt-rdlen ɛawed deɣya”.

Ḥaca tenna Kathleen Rogers tanessixeft n tmurgant n wass n tmurt i BBC : “nessen merra idneɣ ila aslili azegza ad aneɣ-isɛesseb merra”.

Terni : “amxumbel maci d neccin i t-yeggin, maca neccin nessen ila aṭṭas n ccarikat sxeddament ass n tmurt ḥuma ad t-ceyynent, ixess x lḥukumat ad beddent deg wudem n ccarikat-a ḥuma wer sxerriqent x yewdan”.

Aya ittemsar d leḥmu ɛad ittgeɛɛad di tmurt, d waṭṭas n imudar bdan ttneqaḍan, xelli ttwaggent tizemmar maci wer ggint walu ḥuma ad sbeddent zeg ubeddel n ukilma.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt