23.1 C
Nador
Lexmis 19 Cutembir 2024

Min iɛna ṭṭya n “annjuzbaybi” d mamec nzemmer ad zzag-s neḥḍa iman-nneɣ?

Itteffeɣ-d ṭṭya n unnjuzbaybi zi tfukt, icellex ṭṭya-ya deg uɣlaf n ujenna n tmurt.

Ca n marka n ṭṭya n unnjuzbaybi uɣil zzag-s i seḥḥet-nneɣ, mamec ṭṭya n tfukt ittic-aneɣ leḥmu d tfawt.

Maca amyas netta d tasarut – mala neqqim sadu ṭṭya n annjuzbaybi i waṭṭas n lweqt, izemmer ad iḍeyyeɛ tilemt.

Ma ṭṭya n unnjuzbaybi d aɛeffan?

Teqqar taprufisurt Dorothy Bennett, zi tesdawit n St George di Lundun, ila ixess-aneɣ neccin a nesteḥkem deg ixef-nneɣ xmi dag-neɣ teccat tfukt.

Ṭṭya n unnjuzbaybi issbeḥ minzi ittejja tilemt-nneɣ ad d-yessufeɣ abiṭamin D.

Abiṭamin D ɣer-s ijjen lhimmet d tameqqrant i yexsan-nneɣ d teɣrasin n idammen d uparaṭu n tiqqilt-nneɣ.

Maca terni ila “ṭṭya n unnjuzbaybi d aɛeffan cḥal mma nella sadu tfukt, ula kter mani tella ikemmuḍen n tfukt, cḥal mma irenni lxaṭar ad dag-neɣ yili axenzir n yilem ittmernay”.

Dorothy, trenni teqqar ila “axenzir n yilem (milanumi) i yellan d ijjen zeg ixenziren n iɛeffanen n yilem, lextu d wis xemsa zeg ixenziren i yellan s waṭṭas di Briṭaniya, ddegg-a n ugeɛɛed di lehlakat-a minzi iwdan ttuɣa teccat dag-sen tfukt, d aya umi neqqar “lḥemmamat n tfukt”.

Ṭṭya n unnjuzbaybi ittegg axenzir n tilemt minzi ittreddaj ADN di teɣrasin n tilemt.

Mamec yeqqen s waṭṭas ɣer imxumbal n tiṭṭ n berra zzag-sen asulles n tlintit n tiṭṭ.

Din aṭṭas n wanẓaten i yettmernayen, qqaren belli ṭṭya n unnjuzbaybi issudrus tizemmar n arrimet maḥend ad iḥama x ixef-nnes kuntra i ca n lehlakat.

Min ɛnan inemmalen n ṭṭya n unnjuzbaybi ?

Msebḍan iswiren n ṭṭya n unnjuzbaybi deg uzil.

Ttzemmamen iswiren i yuɛlan n ṭṭta n unnjuzbaybi di rebɛa n sswayeɛ n wezgen n nnhar deg wakud n ḍḍhur. Ittsemma xminni i tettili tfukt di tneqqiḍt-nnes i yuɛlan deg ujenna – manaya ittili deg wakud jer wakud n ssbeḥ d ḍḍhur.

Yettwaḥsab anemmal n unnjuzbaybi niɣ (UVA) d tamesɣalt tamaḍlant i zi ɛebbren ṭṭya n unnjuzbaybi.

Izemmer unemmal-nni ad yebda zi ziru ad yaweḍ ar s nnej i 10.

Cḥal mma immerni wazal n unemmal, ittmerni lxaṭar ad nḍerren waṭṭawen d tilemt – ittudrus akid-s wakud i yettekk maḥend ad yili uḍerri-ya.

Ttafent timura i yudsen i lxeṭṭ n ikwatur ca n iswiren uɛlan aṭṭas zi ṭṭya n unnjuzbaybi deg uzgen n nnhar aseggʷas amen yekmel.

Teqqar tamurgant n seḥḥet tamaḍlant ila Nayrubi di Kiniya dag-s ca n iswiren uɛlan, ttakkʷaḍen kter zi 10 deg useggʷas amen yekmel.

Malla nraḥ ɣer Mayyurka di Spaniya, a naf di cher n setta d sebɛa, ittakkʷaḍ uswir-nni ɣer 9.

Di Tegzirin n Falkland deg yeffus n lebḥer atlantik wer tɛeddi xemsa n tfesniwin di Dujembir d yennayer, xminni ittili unebdu deg wezgen nniḍen n tmurt.

Amek teqqar tmurgant n seḥḥet tamaḍlant, ila ixess ad yili uḥeṭṭu nniḍen zi ṭṭya n tfukt xmi tilin iswiren-a:

  • kter zi 11 (yuɛla aṭṭas aṭṭas)
    • yuɛla qbala (8-11)

Ḥeṭṭu ittili xmi ttakkʷaḍen iswiren-a:

  • yuɛla (6-7)
  • anammas (5-3)

Wer nettḥwiji a neḥḍa ixef-nneɣ xmi ttilin iswiren-a:

  • zi (1-2) yehwa

Min teɛna tabridt tasebḥant i zi dac ɣa tewwet tfukt?

Teqqar tnafut n seḥḥet tanamurt di Briṭaniya (NHS) ila wer din bu ca n tebridt i di yella laman maḥend ad ɣer-k tili ijjen tilemt d tademdamt malla tewta dag-k tfukt aṭṭas.

Iqqar dduktur Bav Shergill zi tmesmunt tabriṭanit n yeḍbiben n leḥlakat n tilemt, ila “xmi tettbeddaled akulur n tilemt-nnec ɣer udemdam, waxxa s usexdem n iparatuten, da issenhezza ṭṭya n unnjuzbaybi tiɣrasin n tilemt maḥend ad d-issufeɣ ijjen ssebɣet i zi ɣa yeḥḍa ADN n teɣrasin n tilemt, maca ḥeṭṭu-nni ittili yemẓi”. Maca manaya izemmer ad yegg ikemmuḍen x tilemt, i d-yenna.

Ma aḍerri izemmer ad yili xelli yeqqen lḥal s usegnu?

Teqqar Helen Willettes, tamsqadt n BBC n lḥal n ujenna ila “tzemmer ad tekmeḍ tilemt-nnec xelli yewweḍ leḥmu n ujenna 30°C niɣ 20 °C”.

“Wer terra taynit i ussan i di yella usegnu, minzi ṭṭya n unnjuzbaybi iggur ad yeclex asegnu azdad- waxxa tettɣiled ila tfukt wer telli, xelli amenni tilemt-nnec mazal tzemmer ad tekmeḍ”. I d-terni.

Teqqar Dr. Michaela Higlin, zi ddiwan n lḥal n ujenna iḍeffren i tesdawit n Reading di Briṭaniya, ila azal n ṭṭya n unnjuzbaybi i yettakkʷaḍen ɣer tilemt-nnek wer yeqqin ɣer leḥmu n kul ass.

Terni tenna “iswiren n ṭṭya n unnjuzbaybi deg ijjen wass issummer d asemmaḍ deg umeggaru n wabril di Briṭanya yegga ameknaw aswir i ɣa naf deg ijjen wass i di tella tfukt, yeḥma di tɣuct”.

Min ɣa nini x tewser n tilemt?

Mala teccat dag-k tfukt aṭṭas, manaya ixes ad yini ila tilemt tzemmer ad tewser – minzi manaya ittawi ɣer treẓẓit n uzzuyen n ukulajin d ilastin di tilemt iseḥḥen.

Ɛawed manaya ittegg icebriqen, isekmummec tilemt.

Ṭṭya ula d netta issazaɣ ilem, ittejja-t yexcen itteɛqab am yilem n zzwayel.

Mamec ɣa negg a nanef i uḍerri n ṭṭya n unnjuzbaybi ?

Tina d tifawin i tettic NHS, zzag-sen:

  • Sseɛda akud di tili xmi i tettili tfukt deg wemkan-nnes i yuɛlan.
  • Ḥḍat iman-nnwem zi tfukt maḥend wer kenniw tkemmeḍ
  • Yireḍ arruḍ-nnec, wer tettu nnwaḍer n tfukt.
  • Ksi fumaḍa n tfukt i yettraḥen aked leḥmu n 30 °C.
  • Sexdem fumaḍa n tfukt kul tnayen n sswayeɛ.
  • Err taynit mliḥ i iḥenjiren.

Dr. Shergill iwekked-d ila tarezzut tamaḍlant temmal-d ila azgen ameqqran n midden tettun wer srusin fumaḍa n tfukt x ca n imukan di arrimet-nnsen”.

“Iwdan tettun ad ssersen fumaḍa n tfukt x uɣezdis n wanzaren – d wa d amkan i ileqqef axenzir n yilem aṭṭas”.

Imukan nniḍen i ifukk ad tent-tdel fumaḍa, nettaf iɣezdisen n wanzaren, igelluɣen, snnej i umeẓẓuɣ d uzgen n nnej n yedmaren. Ma imeqqranen ittif-asen ad ggen jer setta d tmenya n tɣenjayin n fumaḍa maḥend ad dlen arrimet-nnsen tekmel.

Ma ixess-ayi ad ksiɣ s wemnus malla ɣer-i ijjen ubeqqiḍ d aqehwi?

Iqqar dduktur: “wah”.

Inna Dr. Shergill manaya : “ẓriɣ, iwdan zeg yeffus n wasya yuɣ-iten uxenzir n yilem, ẓriɣ iwdan kul ijjen manis lwalidin-nnes, ula d nitni dag-sen axenzir-a”.

Irni inna “Izemmer ad iban ilem iqqen, maca ixess wer ittili ca amenni mala ixess-aneɣ a neḥda – minzi din tijinatin kter zi mamec nettxarres.

Bla min iqqnen ɣer tilemt d ukulur-nnes, qa din lxaṭar n uḍerri n tiṭṭ d lxaṭar x uparaṭu n tiqqilt lebda yella ɛawed.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt