24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Mayemmi febrayer n useggʷas-a immerni s ijjen wass?

Iggur ad immerni cher n febrayer n useggʷas-a s ijjen wass d zzyada, manaya ixes ad yini ila iggur a nadef aseggʷas asinwissḍis (bissextil), ittkenna dag-s 366 n wass maci 365 n wass.

Cher aquḍaḍ deg useggʷas a ɣer-s immerni ijjen wass, ttlaɣan-as i wass wis 29 n febrayer ass asinwissḍis, i yeqqnen ɣer tnamitin tidelsanin d tɣilitin (des croyances) i yuɣbant.

S umata, ttuqiɛen iseggusa isinwissḍisen kul rebɛa n iseggusa. Twalat tameggarut ttuɣa-tt deg useggʷas n 2020, tenn i d-yusin ad tili aseggʷas n 2028.

Maca qa din isliden (exceptions) i lqaɛida-ya, manaya uca ad t-nessplika, aked uɣezdis n tnamitin imsebḍan xef umaḍal.

Mayemmi i ɣer-neɣ iseggusa isinwissḍisen?

Tettakkʷaḍ tuzeggertt n useggʷas iseggmen ɣer 365 n wass, minzi wa d akud i tekkal tmurt ḥuma ad tunuḍ ijjen twalat x tfukt, maca nnumru-nni n 365 d ijjen nnumru x-as awal!.

Di tidett, tekkal tmurt ca n 365.242190 n wass ḥuma ad tsala tadewwirt. D aya umi neqqar aseggʷas astrunum.

Aseggʷas astrunum izeggert cwayt x useggʷas iseggmen, s uya ixess a nekkes cwayt n tseɛɛatin d tminutin d isigunden immernyen.

S uya, ittmernay ijjen wass zi twalat ɣer tenniḍen, mani ɛeddlen iseggusa iseggmen ḥuma ad qqimen msasan aked imiren (saisons).

Min ɛnant leɛwayed n useggʷas asinwissḍis?

Din aṭṭas n leɛwayed d tnamitin i yeqqnen ɣer useggʷas asinwissḍis?

Zi leɛwayed-a, nettaf ass n “tɛezriyt”, ittwassen ca n twalatin s yisem n “abaɣur n lallat” i yellan d ijjen ɛada d Tayralndit ittejjan tamɣart ad texḍeb argaz deg wass n usinwissḍis.

Amek tessnem, yiḍ-a tzemmer tamɣart ad tawi argaz melmimma txes deg useggʷas. Maca tnamit-a i yettedwalen ɣer lqern wis xemsa, tettsennad ɣer umyey n Sts Brigid d Patrick.

Qqaren ila Brigid traḥ ɣer Patrick ḥuma ad as-teccetka ila timɣarin ttrajant aṭṭas ḥuma ad melkent. Minzi irgazen ila deqlen aṭṭas di lemlak, uca tenna-as ad ismeh i temɣarin ad ttrent irgazen i lemlak.

Xenni, mala yugi wergaz, ataf ixess-as ad iseɣ i temɣart-nni iglubuten-nnes niɣ ibistiduten-nnes.

Maca di ca n kulurat-nneɣni, tteḥsaben ass asinwissḍis d ass d amcum.

Deg ugrik, qqaren itif bnadem wer imellek deg useggʷas asinwissḍis, ula kṭer deg wass asinwissḍis. Ttɛawaden zeɛma inni imellken deg useggʷas asinwissḍis deɣya deɣya ttellfen.

Di Skutland, iwdan ttɣilen belli ass asinwissḍis netta d ass i di ttmunent tɛewwadin ḥuma ad ḍerrent ḥedd. Ɛad llan ca n iskutlandiyen ttɣilen ila mala bnadem mala ilul deg wass n 29 febrayer ataf d ccwarti d aɛeffan.

S unemgal, ca n kulturat ttwalant belli wenn ilulen deg wass asinwissḍis ataf ɣer-s sseɛd. Ca n imussnawen istrunumiyen ttɣilen ila mala bnadem ilul deg wass asinwissḍis ataf ad yili yiɣis.

Mayemmi i yella “wass asinwissḍis” di Febrayer?

Qqaren aqqa umi renyen ass asinwissḍis di febrayer, manaya itteɛqab ɣer weɛdal i yegga Jules César di Ruma taqdimt. Yufa César akalender ayulyani, mindi illa ijjen useggʷas asinwissḍis ḥuma ad imqudda useggʷas iseggmen aked useggʷas n tfukt.

Zegga yegma ukalender ayulyani ɣer ukalender agriguri deg useggʷas n 1582, qqimen rennyen ijjen wass asinwissḍis di febrayer.

Hi mala wer ɣer-neɣ bu ca n useggʷas d asinwissḍis?

Mli wer ɣer-neɣ bu ca n useggʷas d asinwissḍis, wer neḥsib akud immerniyen jer ikalendriyen, ataf imiren wer ttɣimin deg wemkan-nnsen.

Xmi i ɣa teɛda 700 n useggʷas, ataf anebdu deg uzgen n sennej n tmurt ad yebda di Dujembir maci di yunyu.

Mecḥal min xef yettɛawad useggʷas asinwissḍis?

Aṭṭas n midden ttɣilen belli aseggʷas asinwissḍis ittemɛawad ict twalat kul rebɛa n iseggusa maca manaya maci nican.

Minzi din beṭṭu jar aseggʷas astrunum (nnumru uzdid n wussan, tiseɛɛatin, timinutin d isigunden) d useggʷas iseggmen x rebɛa n iseggusa maci x 24 n tseɛɛatin. Mani ittakkʷaḍ ɣer 23.262222 n tseɛɛat.

S uya ixess-aneɣ a neḥseb beṭṭu-ya ula d netta.

Lqaɛida teqqar ila aseggʷas nettaḥsab-it d asinwissḍis mala nzemmer a t-nebḍa x rebɛa maḥend ad aneɣ-d-iwwec nnumru nican.

Maca qa din ijjen uslid, nitni d iseggusa i yella nzemmer a ten-nebḍa x 100, wer ttwiḥsiben ca d iseggusa d isinwissḍisen.

Xelli amenni, mala yewwc-aneɣ-d useggʷas ijjen numru nican xmi i t ɣa nebḍa x 400, ataf xenni a ten-neḥseb d aseggʷas d asinwissḍis.

Ittban imxumbel lḥal yak? Awi-d a nemmel manaya kṭer s imeknawen-a:

Aseggʷas n 2000 ttuɣa-t d aseggʷas d asinwissḍis, minzi nzemmer a nebḍa nnumru x 4 d 400.

Maca iseggusa n 1700 d 1800 d 1900 nzemmer a ten-nebḍa x 4 maca walli x 400, s uya wer ten-ttuɣi ca d iseggusa d isinwissḍisen.

Di twalat-nniḍen, ataf nzemmer a nessuref aseggʷas asinwissḍis di 2100.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt