24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Mamec d Melmi ɣa temmet Tfukt-nneɣ ?

Mamec i ɣa tili tfukt-nneɣ awerni xmi ɣa temmut ? Ssersen imussnawen aṭṭas n lxezrat zi ssa d usawen x mamec i ɣa isala usistim-nneɣ afukan, d melmi ɣa yili uya ? Maca aqqa iwdan wer ttilin ca ḥeḍren ḥuma ad ẓren tameggarut i ɣa tyura tfukt.

Imussnawen n tesṭrunumt ila ttɣilen qbel ila tfukt iggur ad tedwel d ijj n usegnu ittebsissiqen s ugaz d tɛejjajt xmi ɣa temmet. Maca alaḥsab mani iwwḍen imussnawen yiḍ-a nnan-dd ila qa ixess-as ad tili d taqemqamt kṭer bac ad tedwel amenni.

Tufa ijjen tseḍma zeg imussnawen isṭrunumen deg useggas n 2018, ila qa tbambast i ɣa yeqqimen zi tfukt waha, d manaya i yenna ijj n uneqqis i d-tefser Science Alert deg wayyur i yeɛdan.

Lmewt n tfukt d tudert x tmurt

4.6 melyar useggas i ɣer-s ɣa tfukt, imussawen ttwalan ila iggur ad taweḍ a ttɛic ar 10 melyar useggas-nniḍen.

Din timeslayin-nniḍen i ɣa yuqɛen qbel a naweḍ ɣer manaya. Di xemsa melyar useggas, tfukt iggur ad tedwel d ijj n uqemqam d azeggʷaɣ, aɛeqqa-nnes ad imẓi ; maca tizeɣwin-nnes tiberranyin ataf ad awḍent ar Mars. Xenni tisfay-ya n tfukt ad serḍent tammurt, mala tammurt nican iggur a teqqim ar lweqt-nni.

Din ijj n ḥajet ixess-aneɣ a tt-nessdettet, ataf iwdan wer zemmren ad ɛicen. Di tidet, iwdan iqqim-asen yalleh ij n melyar n useggas waha mala wer nufi ca n webrid i zi ɣa neffeɣ zi tmurt; minzi aqqa ṭṭya n tfukt ittmernay kul melyar n useggas s 10%.

Nnumru-ya ittban d ameẓẓyan, maca qa ṭṭya-ya weḥḥd-sen ad salan aked tudert di tmurt, mani lebḥurat iggur ad bexxren; tamurt ad tedwel testextux, wer tzemmer ad dag-s ilin waman, ataf wer ɣer-neɣ la d ijjen ḥajet.

Tameggarut n tfukt

Awerni i uqemqam azeggaɣ n tfukt, wer nessin mliḥ min d ɣa asen awern-as. Tiɣuriwin ufint ila bac ad tili ij n tbambast ittebsissiqen, ixess itri ad yili imɣar mertayen x tfukt. Maca alaḥsab ijjen tɣuri ittwafsaren di Nature Astronomy, ataf tafukt-nneɣ ad tedwel d temẓi, ar ɣa tedwel d tabelquḍaḍt d tacemlalt, senni ad teɛqeb d tbambast.

Amussnaw n tesṭrunumt Albert Zijlstra i yellan d amrezzu di tesdawit n Manchester issawal x manaya d netta yeqqar « Xmi ɣa yemmet ca n yetri, ineṭṭar-d ijjen tsemkta n leɛjaj d ugaz – aya yettwassen s leɣlaf n yetri – deg ujenna, aɣlaf-a n yetri ittakkʷaḍ ɣer wezgen n min iwezzen yetri. S manaya ittban-dd uɛeqqa n yetri i ttɛeqqaben safi immut, ixessi qbel ma ad immet qqaɛ ».

 Zijlstra issawal x manaya iqqar ɛawed : « xenni waha i ɣa ibsisseq weɣlaf-a … ca n ɛecraflaf iseggusa … Ataf nzemmer a nẓer absisseq-a zi laggʷaj, maca itri xenni ad yili yeḍɛec aṭṭas bac a t-nettwala ».

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt