26.1 C
Nador
Lexmis 25 Yulyu 2024

Ma s tidett Tmaziɣt ɣer-s taɣemsa-nnes i yuran?

Aṭṭas n midden ssawalen x ijjen tɣemsa d Tmaziɣt i yuran. Maca ma s tidett ɣer-neɣ ijjen tɣemsa d Tmaziɣt tura? Qbel ma ad newwec lxezrat-nneɣ di min iqqnen ɣer usentel-a, d min qqaren imerzuten ikadimiyen deg yiger-a, nxes ad awem-d-nawi ca n tmuɣliwin n yewdan i ixeddmen deg yiger-a.

Ijjen ameknaw Ttijani Buleɛwali yenna belli taɣemsa Tamaziɣt i yuran, qqaren-t i “min igga amussu adelsan amaziɣ d jjurnalat, tisɣunin d tefsarin d tmeslayin-nneḍni. Maḥend ad yemsawaḍ aked umeɣray ameɣrabi s umata d umaziɣ ḥuma ad as-issemlussen tameslayt n Tmaziɣt d min zzag-s i d-yeffɣen d tɣawsiwin d timezruyanin d tisenilsin d tsertitin”.

Taɣemsa n umussu Amaziɣ i yurin s Teɛrabt.

Maca Ḥmed Ɛasid ibeṭṭa jar tlata n yeswiren di min iqqnen ɣer taɣemsa Tamaziɣt i yuran, netta yettwala ila din:

– ijjen tɣemsa d tadelsant, teyma ɣer ijjen yinaw d asertan niɣ d adelsan ittwaseyyes.

– ijjen tɣemsa d tameɣnast kunṭra i seyyasa n ddewla tameɣrabit.

– ijjen tɣemsa i yeggʷjen x ddewla d imulliten isertanen.

Min daneɣ-yecqan kṭer d min tenna Amina Ben Ccix i ibedden x jjurnal n “Amaḍal Amaziɣ”, tenna x tɣemsa Tamaziɣt: “Mamec mma tegga ca n tumayt (contenu) issawalen x Tmaziɣt, s mamec mma yegga yiles-nnes.”

Ɣer umeggaru, ad d-nawi Min inna Leḥsen Bakrim, ameqqran n jjurnal n Anttag n wamun: “Taɣemsa Tmaziɣt i yessawalen x tɣawsiwin timaziɣin mamec mma yegga iles-nnes […] waxxa d Tamaziɣt, Taɛrabt niɣ d Tafransist, d nitenti d ddsas i d-iwwin umi ggin jjurnalat i iḍeffren i imulliten isertanen ameknaw (Lbayan, Lḥaraka, Lmunɛaṭaf…) ar mani niweḍ ɣer ca n ccarikat d tiɣemsanin am (amaḍal Amaziɣ d wanttag n wamun, adlis, agadir ufella, tidiɣin…”.

Min ɛnan iklussay n tɣemsa-ya i yuran?

Mala nekker a nebna x min nnan inni n sennej s merra, ataf a nebḍa jar tlata n markat n tɣemsa “Tamaziɣt” i yurin s Teɛrabt, ad d-neydar jjurnalat i iḍeffren timesmunin timaziɣin, ameknaw jjurnal n “Tasafut” i ttuɣa iḍeffren i Tamaynut.

Dinni taɣemsa n yewdan, am “Twiza” i yeqqnen ɣer Muḥemmed Buddhen.

Mamec i dinni taɣemsa i yeqqnen ɣer imulliten, am jjurnal n “Agraw Amaziɣ” i ttuɣa iḍeffren i Lḥaraka Cceɛbiya.

Aklasi ameggaru, nessawal danita x tmessentay tiɣemsanin ameknaw “Amaḍal Amaziɣ” i d-itteffɣen s yisem n “éditions Amazigh”.

Ma s tidett “Aljazeera” zi tɣemsa Tmaziɣt i yuran?

Merra i inni ittexsen ad wcen ikunsiptuten-nnsen x min txes ad tini “taɣemsa tamaziɣt i yuran” ssiggʷjen ijjen tmeslayt s lhimmet-nnes.

Nessawal da x yiles i zi tettwari, tameslayt-a merra meyyken x-as.

Teqqar Amina Ben Ccix, ila “a neḥseb taɣemsa Tamaziɣt d Tmaziɣt mala tessiwel x Tmaziɣt“. Manaya ittban-d ca n ddegg, minzi nzemmer ad day-s nessidef “Aljazeera” niɣ “Le monde”… Merra jjurnalat-a ssiwlen x Tmaziɣt, ma ad ten-neḥseb zi tɣemsa Tamaziɣt?

Min qqaren Ikadimiyen deg yiger-a ?

Xenni, maḥend a nessen min illan zi tɣemsa Tamaziɣt niɣ lla; nemsawaḍ di Tifray aked Kamal El Ouastani, amerzu i yessewjaden Ph.D nnes di tɣemsa Tamaziɣt. Newc-as ijjen useqsi yefrer; ma ɣer-neɣ ca n tɣemsa Tamaziɣt tura?

Yenna-aneɣ El Ouastani “min ẓriɣ di trezzut-inu ila din ijjen wemsebḍi jer imerzuten deg yiger-a maḥend a nɛerref s tɣemsa Tamaziɣt, ca n imerzuten uguren deg webrid i yeqqaren ila taɣemsa tamaziɣt qqaren-t i merra min yuran x Tmaziɣt la s Teɛrabt niɣ s Tefransist niɣ s tutlayin-nneɣni niɣ ula s Tmaziɣt s ixef-nnes la deg iɣmisen Imaziɣen […] niɣ deg iɣmisen-nniḍen am Lbayan niɣ Lɛalam d waṭṭas i yettarin x Tmaziɣt niɣ s Tmaziɣt.”

El Ouastani, zeg ijjen uɣezdis-nniḍen yenna ila “zeg imerzuten i yeqqaren ɛawed ila taɣemsa tamaziɣt neqqar-it i tɣemsa i yuran s Tmaziɣt mamec mma yegga usentel min xef tessawal.”

tawwurt n Map Amaziɣ

Waxxa tnayen-a n ikunsiptuten, kul ijjen zzag-sen mani abrid i yeṭṭef, iqqar Kamal El Ouastani, ila akunsipt akadimi n tɣemsa yeqqen ɣer yiles minzi tettwari taɣemsa-nni s ixef-nnes, maci ɣer min xef tessawal.

Da ittwekkad El Ouastani “taɣemsa tamaziɣt d tɣemsa-nni i yuran s Tmaziɣt mindi mma, la di siyyasa niɣ seḥḥet niɣ deg yiger n tussniwin mani i di wrin ca n weḍris yeqqen ɣer tɣemsa i yuran“.

D ayenni i teqqar Karima Ouaali, i yellan d taneɣmast d Tarifit i yettarin s Teɛrabt d Tmaziɣt, mani tenna ila “wer nzemmer a neḥseb taɣemsa tamaḍlant d taɣemsa d tamaziɣt minzi tura x Tmaziɣt!”

Ma ɣer-neɣ ca n tɣemsa Tamaziɣt tura?

Lexxu nessen ila “taɣemsa tamaziɣt” neqqar-it i tɣemsa i yuran s Tmaziɣt min xef mma. Manaya ttuɣa jjurnalat n i iḍeffren i umussu Amaziɣ wer zzag-s ggin ca.

Yettwala El Ouastani ila “taɣemsa Tamaziɣt n tidett di tumrt-nneɣ yalleh mamec tkumasa“. Minzi zzat taɣemsa i ila ɣer-neɣ d Taɛrabfunt tessawal x Tmaziɣt.

Waxxa d jjurnalat i yetteggen ca n tafarin s Tmaziɣt, “nettaf min yuran s Tmaziɣt ma d tasekla, tiqessisin… Drus xminni i nettaf ca n weḍris yudes cwayt ɣer wanawen iɣemsanen.” Iqqar lebda El Ouastani.

Din ca n isiten ameknaw Map Amaziɣ (tasnurayt tameɣrabit n tneɣmast), Lerifain (tifray luxa), d yina i yeggin akumasi n tɣemsa Tamaziɣt i yuran di Lmuɣrib.

Zeg wami i d-udfen ca n ineɣmasen i ttuɣa yeɣrin Tmaziɣt aked Amaḍal Amaziɣ (lux wer qqimen ca), ggin artiklen, imsawalen, arripurtaj deg uɣemmis-a s ixef-nnes.

Maca Karima Ouaali tettraḥ tiggʷej, teqqar ila ḥma ad tili ijjen tɣemsa d tamaziɣt “uɣil ad tili ijjen tsentut d taneɣmast tessawal, tettari s Tmaziɣt, ad dag-s ilin isaḥafiyen, ili ssnen-as i Tmaziɣt, ad ssiwlen x merra isental“. Zi senni ɛawed terni tenna “ila iwdan i dag-s ixeddmnen ad ilin tteggen arripurtajat, ad tessidef ttmenyat, maca neccin wer ɣer-neɣ bu manaya“.

Taɣemsa tamaziɣt jar Tifray d Map Amaziɣ

Maḥend ad nessen mani tiweḍ taɣemsa tamaziɣt i yuran di tmurt, nesseqsa Karima Ouaali x tnayen n isiten i yettarin s Tmaziɣt, amezwaru d Map Amaziɣ i iḍeffren i ddewla n Lmuɣrib, tenna-aneɣ x-as ila “wer nzemmer a t-neḥseb ittegg manayenni amek tenna, minzi wer ɣer-s bu isaḥafiyen ttarin, maca tteggen asturjem min ttarin inni n Teɛrabt d tefransist, aked manaya, asekkil n tfinaɣ i zi ttarin ittejja aṭṭas n midden wer zemmren ad ɣren min d-sturjmen amenni“.

Zeg ijjen uɣezdis-nniḍen, nesseqsa-tt x lxedmet n “Tifray”, tenna-aneɣ “ila d ijjen tejriba d tasebḥant, maca ixess-as tizemmar kṭer ḥma ad terni ɣer zzat“. Teqqar ɛawed “Maca meɛlik Isusiyen d imaziɣen-nniḍen zemmren ad ggen ula d nitni isiten-nnsen ad nessemɣer zi tɣemsa-nneɣ“. Maca min days issbeḥ di “Tifray” txelq-d ijjen jjmaɛet n yewdan i ittiqqaren s yiles-nnsen.

Ɣer umeggaru qqaɛ, yenna Kamal El Ouastani ijjen wawal i zi ɣa nesyura: “Taɣemsa Tamaziɣt i yuran, yalleh tkumasa isuraf-nnes imezwura di tmurt-nneɣ n Lmuɣrib iseggusa-ya imeggura.”

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt