24.1 C
Nador
Jjemɛa 26 Yulyu 2024

Iperita : d afilem issendafen iyezzimen n arrhaj i yewtin x Arrif

Isem: Iperita.
Aseggʷas n wufuɣ: 2017
Asufeɣ d Tira: Mohamed Bouzaggou.  
Afares: Taziri Production  
Rirart: Ḥasan Ajwaw, Btisam Ɛebbasi, Racid Ameɛtug, Benɛisa Lmestiri, Faruq Aznabeṭ, Numidiya, Muḥemmed Suṭana, Ɛebdellah Anas d Fuɛad Aẓerwal.
 

Axarres : Ḥmed Zahid, Tamuzikt : Masin

Akud: 115 min.
Akatiguri: Drama

Beddu n ufilm ibedda-d s ij n legnazet tettemsara di Arrif. Ula kṭer deg Ayt Sɛid. Ijjen umettin-nniḍen ittmernay ɣer inni immuten s uxenzir. Zegga lehlak-a yewwi tamennawt i waṭṭas n yimezdaɣ n ddcar-a. Ssa i d-ibedda ufilm n « Iperita» i d-yessufeɣ Muḥemmed Buzeggu. Afilem-a yettɛawaden x ijjen ddcar di Arrif deg useggas n 1983. Ittsemma zegga teɛda 60 iseggusa alaḥal x wami wtin Ispuniya Arrif s arrhaj deg umenɣi-nnsen kunṭra i yemjahden n Arrif.

Yeksi-d afilem isem-nnes zeg ijjen marka n ijjen arrhaj i zi ttuɣa ccaten Arrif. Yettɛawad x mamec bnadem d tmurt n Arrif sufran s arrhaj-a wa. Tamurt tedwel d amessuki wer tesɣemmay d bnadem i dag-s izeddɣen ittmetta s uxenzir.

« Lmaynet tekkes-as fus i yij n ufellaḥ » ssa i d-ikka uxarres n ufilem.

Axarres n ufilem amek yeqqar umessufeɣ d usinarist Muḥemmed Buzeggu yus-as-d zegga ijjen ufellaḥ n ddcar-nnes teḍḍuqqeẓ-as lmaynet deg uɣembub-nnes, tekkes-as fus. « Axarres issers-it-id umeddukel-inu Amari Ḥmed Zahid, zi senni ibda-d ittlula-d uxarres n ijjen ufilm d Adrami. Yettɛawaden s ij n tebridt d tabidagujit tḥajit n ca n yewdan ttɛicen deg ijjen ddcar d Arifi. Ileqf-it arhaj iwtin Ispuniya, ad yili manaya yebna x ca n trezzutin d tɣuriwin ttwaggent x usentel ».

Deg ufilm-a nettwala dag-s mamec tarwa n ddcar tteggen tizemmar maḥend ad seddren tamurt, ad tt-cerzen. Zegga i tt-yerra arrhaj d amessuki wer tneffeɛ i walu. D manaya i yejjin imezdaɣ n ddcar-a ad ɛicen deg uraji d lehlak. Mamec i nettwala asufrar n ijjen tḥenjirt aked baba-s iquccḥen, ihelken s uxenzir. Ad immet baba-s, zi senni izumal n lehlak ad x-as banen nettat. Beddu n lehlak-nnes ad  d-yass aked twasit n ijjen zeg iɛeskriyen Ispuniya i tessnjem icten zi temɣarin n ddcar tewec-as lmask-nnes i yeɣḍel zegga yewḍa d aneyzum wami ttuɣa i d-ccaten Ispunya Irifiyen s arrhaj.

Aɛeskri-ya aspanyu, yus-d da maḥend ad iɛic ussan-nnes imeggura d netta ittxes ad imsuluḥ aked min ggin ifassen-nnes d tuɛeffna. Uca Yezdeɣ di taddart n tḥenjirt-nni umi qqaren Timuc d netta ixes ad yaf afessay i imexntisen-nnes i das-dd-ittasen x umenɣi-nni. Ad teqqim Timuc tettsufra s lehlak ar ass-nnes ameggaru. Awern-as ad yegg aɛeskri-nni ijjen tinawt (conférence) s twiza n ijjen umerzu di ddusi n arrhaj d ijen uselmad di ddcar deg ijen lweqt ddewla n Lmuɣrib ttuɣa tettagi ad tessiwel x manaya.  

Afilem ad ikemmel zegga ɣa teḍḍuqqez ijjen lmaynet, bac ad yejj anfarar n ufilem innurẓem.

Buzeggu : nxes a nessfhem min yuqɛen

Amari yeqqar : « neccin ttuɣa nexs-it ad yili d ij n ufilem d apidaguji, ad issefhem min ismunan arrhaj aked uxenzir di Arrif. Waxxa wer nessin ca nnumru n imehlak s uxenzir di Arrif aked imukan-nniḍen di Lmuɣrib. Maca ittxessa-aneɣ ɣir a nessen belli di Arrif, axenzir wer yexi ula d ijj n lwacun wer zzag-s hliken ».

Maca afilem-a wer yeksi bu lḥeqq-nnes n taynit i yttexssa a ɣer-s tili, d netta issawal x ijjen uɣezdis x twengimt icerken jer Arrif d Spaniya. Qaɛ wer t-fsiren ca deg ixxamen n sini Imeɣrabiyen. Minzi issawal x ijjen usentel yettɣima ɛad yemxumbel deg umezruy n Snapiya d Lmuɣrib. Yerni yenna uamri n ufilem : « Sekken-d ɣer-neɣ maḥend a nefsar afilem berra i Lmuɣrib, deg Uruppa. Ttwaliɣ mala ẓrint iwdan deg Uruppa ataf d manayenni i nrezzu neccin minzi ad issiweḍ tabrat-nnes, ataɣ manayenni ad yejj ixxamen n sini di Lmuɣrib ad t-fesren ».

Yerni yenna : « Afilem wer izemmer ad igg min x-as ɣir mala cerken iɣezdisa merra deg usussen-nnes. Asussen s min d-ijja arhaj i tessxdem Spanya deg umenɣi-nnes kunṭra i Arrif. Afilem-a izemmer a x-as xedment ula d timemsunin ixeddment deg yiger-a. Ttexsent ad wcent addur i temnaḍt-a ittsufran ɛad zeg umenɣi-ya ».

Spaniya tugi a tetter awadem, d Irifiyen ɛad ttmettan

Salim Belmeẓẓyan ijjen zeg inni irezzun deg yiger aɛeskri. Yenna belli deg useggas n 1921 tsinya Spaniya ijen kunṭra aked Uliman bac ad sennɛen ca n lesnaḥ d akimawi, d lmaynat d lebraqi ɛemmrent s ca n tmeslayin  nneqqent ameknaw afusjin, d klurupikrin, d udifusjin deg ijjen fabrika di Madrid. Waxxa Aliman ttuɣa isnya ijjen kunṭra i yettagin x usenneɛ n ddegg-a n lesnaḥ niɣ azenzi-nnsen.

Asentel n arrhaj ittwasxedmen deg umenɣi n Arrif itteḥdaja maḥend ad immers zzat i tiṭṭawin n Imeɣrabiyen d Ispnuya,  d manaya ig irezzu a ɣer-s yaweḍ ufilm-a n « Iperita» maḥend ad rren taynit i min d-yejja umenɣi-nni x Arrif d Irifiyen d tifeqqaɛ. Ar yiḍ-a aṭṭas n iwdan ig ittmettan di Arrif, axenzir i ten-ittejjan ad mmten.

Iwdan i yettrajan ddewla n Lmuɣrib ad tɛebbeẓ x Spanya maḥend a tetter awadem zi min tegga di Arrif, am wenn ittrajan ad tnewwar tmellaḥt. Beɛda ammu i yettban ccɣel zi lebda, ɣir mala ibeddel lḥal waha zi ssa d usawen.

Amegraḍ yettwaksi-d zi tira n :Mayssa Agzennay Benmusa (Globalvoices)

Γer ɛawed: « Adiós Carmen » d afilem yecnan i yessersen llsas i Sini Tarifit

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt