24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Ij n lxezrat d tamiriwet x William Shakespeare

Adlis s tira n ufus n Shakespeare

Yettwaḥsab William Shakespeare (1564-1616) zeg imariten imeqqran i yuran amezgun, zeg wudmawen i yejjin aḥadi-nnsen di lweqt n tnukra (renaissance). Minzi azgen ameqqran n lexdayem-nnes ttwassuɣlent ɣer ubarru n yilsawen deg umaḍal. Timezgunin-nnes msebḍant jar tinni tikumidiyin, titrajidiyinn, timezruyanin d tinni n uɣennej (sonnets) d tiqessisin d tizegrarin.

Ilul Shakespeare di temdint n « Stratford » di Nnegliz, iɣra di ssekwila n tjerrumt (Grammar school). Imlek netta x 18 iseggusa, tamɣart-nnes qqaren-as « Anne Hathaway ». Ijj-dd tlata n tarwa-nnes : « Susanna », « Hamnet » d « Judith ». Ibda tikli-nnes d netta d asegbar (acteur), zi senni iraḥ ɣer tira zi 1589 ar 1613. Aṭṭas n twenna ticekespiriyin dewlent luxa d timenna (proverbes) x yilsawen n midden.

Iɣbalen n Shakespeare

Xirebbi n yeɣbalen manis i d-yuyem « Shakespeare » tinfas-nnes ; abarru zi tmezgunin-nnes nitenti d aɛawed n ca n tḥuja i ttuɣa yellan s waṭṭas deg wakud-nnes. Ameknaw tamezgunt n « Hamlet » i d-ittwaksin zi tḥajit n « Amleth » i yura umari Adenmarki Saxo Grammaticus deg udlis-nnes « amezruy n Idenmarikiyen » (Gesta Donarum). Qqaren ɛawed ila Shakespeare walli yuyem-d tḥajit-a nican zeg udlis n « amezruy Idenmarkiyen » nican maca yuyem-itt-idd zi tmezgunt n Ur-Hamlet n Thomas Kyd. Ameggaru-ya netta ibedd x wudem Afransis n tḥajit n « Amleth » i ttwaydaren deg udlis n « amezruy n Idenmarikiyen ».

Ma tamezgunt n “asebbab n Venezia” nettat d aɛawed n waṭṭas n tḥuja, maca yettban-d ila adlis n « Gesta Romanoum ». Netta d adlis minzi i d-yugem Shakespeare tamezgunt-a nnes. Tajemmujt-a n tenfas ttuɣa qqaren-tent di lɛahed n tjellidt Elizabeth tamezwarut, tajellidt min ked iɛic Shakespeare.

Yugem Shakespeare zeg waṭṭas n yeɣbalen ɛawed maḥend ad yari tamezgunt n « ajellid Lear ». Maca nitenti merra tteɛqabent ɣer tḥajit n ujellid Lear. Mala nruḥ ɛawed ɣer tmezgunt n « Antonio d Cléopâtre » nettaf-itt di tira n umezruyan « Plutarch » deg udlis-nnes « tuderiwin » (asg. Tudert) i yesmunen ca n 48 n uṭubyugraf n yimeqqranen n Igrikiyen d Irumaniyen xenni.

Tamezgunt n « Roméo d Juliette » i d-ittwaksin zi tqessist n useklan Aglinzi « Arthur Brook » d ijj n weɣbal d Aglinzi nniḍen i yellan d taqessist n “William Painter”. Snat-a n tqessisin ittwabedden x tḥajit n “Giulietta e Romeo” n Uṭalyan « Mathieu Bandello » merra ina ttwarin deg iɣbalen-a di lqern n xemzṭac.

Imaziɣen di lexdayem n William Shakespeare

Maziɣ i d-yeydar William Shakespeare netta d « Othello » Ameɣrabi-aberkan i ɣa ssinfen deg wamun Awruppi di lweqt-nni. Di tmezgunt-a, yessawal Shakespeare x Maser axmi d ij n tmurt n igezzanen d iɛewwaden i yerrin amendil n « Desdemona» (Tamɣart n Othello) yettwaksi-d zeg ijj n tgezzant d Tamisriyt. X manaya, i d-ittban lxezrat n Iwruppiyen ɣer mamec ttwalan Imaziɣen d Waɛraben. Ttwalan-ten yallah d igezzanen. Ca n midden qqaren belli “Othello” netta wer ittili ɣir d « Ɛebdelwaḥed Ben Mesɛud » amesqad Ameɣrabi di Nnegliz umi ttuɣa tḥekkem tajellidt n « Elizabeth tamezwarut » (1603-1558).

Din ijj n uwrik (personnage) nniḍen qqaren-as « Aaron » i d-ittbanen di tmezgunt n « Titus Andronicus » i yellan netta d Ameɣrabi (Moor). La netta d aberkan, d ameddukel n usegbar di tmezgunt n « Titus ». Awrik n « Prince of Morocco » di tmezgunt n « usebbab n Venezia » yessers-it « Shakespeare » s ijj n lxezrat teccur s lferz, yeccur s uceddi n Iwruppiyen, d mamec i d-ttwalan igduden nneɣni.

Di tmezgunin n « Othello » d « Macbeth » itteydar-d n « Shakespeare » Aɛraben ɛawed xminni issawal x « Arabia » min xef yeqqar ila nettat d tmurt n leɛṭur d tsejjura i zi d-nettekkes ssmeɣ. Mamec i yura Shakespeare x Suriya, di tmezgunt n « Antonio d Cléopâtre ».

William Shakespeare d min ijja x uxarres anefgan

Shakespeare ijja later-nnes d ameqqran x uxarres anefgan, mamec ijja later-nnes ula x yiles Aneglinzi. Qqaren midden belli ɣir netta weḥḥd-s isaqar-d 1700 n wawal d uwenni.

Lhimmet n Shakespeare tettban-d umi i t-ttuɣa netta d tisit i di nettwala axarres n tnukra d tẓuri-nnes i yessiwlen x wul n bnadem d tilalt-nnes d uwettas-nnes di tudert. Shakespeare ɣer-s amkan-nnes di tinmel Tarumantikt Tafransist. S uya Ifransisen rrin-as taynit i usṭurjem-nnes.

Ifilmawen d tmezgunin d wungalen d iseddiyen deg umaḍal amen yekmel uymen-dd zi lxedayem n Shakespeare. Zeg wudmawen imeqqranen i yellan deg umezruy n tnettit (identité) Taglinzit. Tira-nnes dewlent d ij n umiṭuḍ d Akadimi ibedd i yixef-nnes. Wer din bu wawalen i zi ɣa newsef amcan ameqqran i ɣer-s ɣer wezlawi-ya n Nngeliz anamur.

Afuṭu n William Shakespeare

Dinni tlata n ifuṭuten waha n William Shakespeare d tnayen i d-ibanen zegga yemmut, ittsemma wer dji siɣuru belli d nitenti i yellan d ifuṭuten n tidet n Shakespeare. din Afutu n Chandos d ufuṭu n Cobbe. Maca afuṭu i yellan izemmer ad yili d tidet, netta d Afuṭu Droeshout. D wa d afuṭu min xef issiwel umari Aglinzi « Ben Johnson » Ameddukel n tqessist n umari « the reader ».

Cobbe Portrait
Chandos Portrait
Droeshout portrait

ɣer ɛawed : Najat Lhacmi: Tarifiyt ilellcen tasekla takaṭalant

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt