24.1 C
Nador
Lḥed 7 Yulyu 2024

« Ha mamec nettmetta ».. Ijen umari d Aliman iqqaz deg wudmawen n lmewt

Din aṭṭas n iseqsan ttɣiman uylen x lmewt, wer ttifen tiwarritin, d aya i yejjin Roland Schulz ḥuma ad yari ijen udlis x lmewt. Issawal dag-s x teycatin n yenni i yegguren ad mmten d teycatin n nnhel-nnsen s ij n tebridt tjebbed ameɣri.

Lmewt d ijjen tmeslayt wer nzemmer a zzag-s nerwel cḥal ma nekka, maca iyduden n yiḍ-a tteggen axmi ttrakkʷalen zzag-s, wer tt-itteydaren, kṭer zi manaya ssanafen-tt (ignoring it).

D aya iɛernen aneɣmas Aliman Roland Schulz deg udlis-nnes « Ha mamec nettmetta : ‘so sterben wir’» bac ad issiwel x ijjen tmeslayt drus i s-itticen taynit. Imsurruf Schulz aked lmewt zeg waṭṭas n iɣezdisa; deg udlis-nnes ittic-asen awal i yeḍbiben d imeqqazen n imeḍlan d inni ittɛezzan ula d inni i yettexden, ḥuma ad ssiwlen x min ttacan d teycatin.

Xmi rrimet i yeddren tettɛeqqab d lxecbet 

Deg umezwaru, issawal Schulz x min ittizzaren i lmewt ; xminni idammen wer ttikkʷiḍen ɣer iḍuḍan niɣ tfednin « danita ttɛeqqaben idammen ixess uɣil ad ilin deg ij n wemkan-nniḍen, ittsemma deg uzellif, di rrimet-nnec, mani tella tarut, wul d tsa ».

Iḍaren tteddakkʷalen d isemmaḍen, twarrit n nnefs tettɛeqqab tedqel, tesyafutin (les sens) ttmekkasent : « rrimet tbedda tettemsafaḍ aked tudert ».

Inni d tinni ittexden, ca n twalatin tili ttestrisan zeg inni iseḥḥen ; minzi imeggura-ya ttwalan ila wenni ittexden qa ɛad nzemmer a t-nesgenfa mala ttwaggent tizemmar. Manaya yettwala-t Schulz axmi d « asinef n lmewt ».

Yeqqar ila « afinumin-a yegga ca n ddegg, minzi lmewt teḥḍer akid-neɣ manimma, neqqar-itt deg ijurnalen, nxezzer dag-s di ttlibizyu, deg wantirnit, maca wer tt-nettwili di tudert-nneɣ takuyast (our daily life) ».

Schulz, iqqar ila ca n yewdan wer ttwilin ca n lxecbet (dead body) di tudert-nnsen ar ɣa awḍen 50 niɣ 60 iseggusa. Iḍbiben qqaren ila ixess a nemsurruf aked inni ittexden s uweqqer, maca azgen ameqqran n midden qqaɛ wer tteggen amenni.

Maca wenni ittexden izemmer ad ikkes zeg uzellif-nnes manaya : « aqqa min ittuqiɛen lux ad yuqeɛ i twalat tameggarut ; twalat tameggarut zzat i lebḥer, twalat tameggarut deg idurar, di lxedmet, deg wendah n ṭṭumubinat, twalat tameggarut i di ɣa iṭṭes aked wenni i yettxes, d twalat tameggarut i di ɣa ixelles ca n uḥemmas ».

Lmewt temmal-d aẓli n tudert

Adlis n umari

Schulz ittseqsa : Man-tt amkan i di teggur tiṭṭ n wenn igguren ad immet – mala nmeyyek x min ittegg- nettaf belli lmewt teddal x merra timegga-nnes « d netta ixezzer ɣer waẓli n tudert ».

Xenni amaḍal n wenni ittexden ittraḥ ittenḥruṭṭuf, imeggayen-nnes (his actions) ttɛeqqaben meẓyen, d iwdan ttemlaggʷajen x-as, « cekk tettemsafaḍed aked imukan, aked iwdan, awern-as, tettemsafaḍed aked ixef-nnec ».

Amari iqqar : « ca zeg inni ittexden rezzun x ad sebbaren ixef-nnsen deg ijjen uxarres ila nitni maci weḥḥed-sen i ɣa yemmten waha ; nitni ttmettan am mamec mmuten ibabaten-nnsen, d lejdud n lejdud-nnsen, uca raḥ x-as amenni ».

Iqqar ɛawed belli amezruy n yewdan ittɛeqqab ar 8000 n tsalalt (generations), ca zeg imussnawen, nnan belli inni immuten ttakkʷaḍen ar 200 melyar n bnadem ».

Schulz deg yiger-a issawal x rrimet n bnadem axmi d ijjen macina temxumbel; qa dag-s kṭer zi 200 n ixsan, d 600 n teysumin, d wul ineddu 100 n tecti di tminut, d ijjen tarut tetterra nnefs luluf n twalatin kul ass, d ijjen walli iwezzen tlata n ireṭṭalen ; «  … Qa cek wer tellid ca d ijjen macina waha, maca d ijjen ssistim ittwagg bac ad yexsar ijjen wass, qa yemxumbel kṭer zeg ijjen lmayna d taqemqamt ».

Maca waxxa amenni, lmewt teqqseḥ !

Wenni ittexden izemmer ad isḥissef x ca n tmeslayin ttuɣa wer issin anict i isekkʷant, ad isḥissef ila wer yewwiḍ ɣer turjatin-nni i wer iggi, kṭer zi manaya, ad yaf ila netta wer idder qqaɛ amen tenna. Maca drus xminni ittaggʷed zeg iwezwizen (grief) « aqqa iwezwizen d ayenni i yessnen inni ittexsen zi merra iɣezdisa n lmewt».

Schulz ittwala ila « lmewt wer teḥḥli.. Qa zi min iqqesḥen a t-iẓer bnadem di tudert-nnes, teqqseḥ, tetteqqes, maca waxxa amenni nettat d azgen zi tudert… Iqqseḥ a nenɛem s manaya, waxxa la zeg inni ittexden la zeg inni iseḥḥen ».

Aked uɣezdis n manaya, amari issawal x mamec ɣa negg a nsreyyeḥ zi teycit-nni n twarrit n nnefs iqesḥen, iqqar ila qa ixess wer nettegg bu waṭṭas n ddwa xmi nettaca s fad, iqqar ɛawed ila nezemmer a negg ca n watay ijerrsen x yiles, ula d tizeyyatin ittruccan s waman, s lɛasir d binu, alaḥsab kul ijjen min ittxes.

Schulz inna deg umeggaru « Ssitmeɣ mli tili ssilweɣ kṭer x wudmawen ixeyyeqen zi tudert-nneɣ, kṭer zi manaya… Ca n twalatin, ttwaliɣ ila adlis-a wa, d ddrafat kṭer zi lḥal i di ttmetta bnadem, ineṭṭel dag-s ».

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt