24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Aseggʷas Amaziɣ: d “afellaḥ” niɣ d “ameɣrabi”?

Zegga yedwel nnayer d “ass n uzgenfi” i tegga ddewla tameɣrabit, awerni i waṭṭas n iseggusa n weɣnas d uɛebbeẓ zɣer umussu Amaziɣ, ffɣen-d xirebbi n “ibaɣliwen” ḥuma ad wten deg ijjen wass ittegg izza i lebɛaḍ.

Zi lebda, ila tteffɣen-d inni umi wer itteɛjib bu lḥal x mamec ficta-ya tedwel tella mani mma. Uca aṭṭas zzag-sen wer jjin min wer nnin, ina nettaf-iten d Iɛurubiyen, ameknaw Malika Lɛasmi, Tastiqlalit i yetteḥsaben x ixef-nnes d “tazlawit”. Bla ma nettu isalafiyen ameknaw Lkettani d inniḍen.

Xelli yemsar usugi-ya x ijjen ɛada tewta iẓewran-nnes di tmurt, tessemɣara zzag-s, tettic-as wuddur-nnes, tettejja bnadem yeqqen ɣer-s, idder zzag-s, maca waxxa din inaw-a n lekruhhiyet qqimen yewdan tteggen ficta, ceṭṭḥen.

Iwa aqqa di tidett, Iran, Suriya d Turkiya wer jjin min wer ggint ḥima ad kksent ficta n Nuwruz, maca ufint ixef-nnsent zzat i imelyunen n midden i zzag-s i tteggen ficta, kṭer zi manaya, ayenni wwḍen ttmernayen.

Amenni nnit i yemsaren di tmurt n Imaziɣen, bdan drus n midden ssemɣaran s “tewwurt n useggʷas”, uca cwayt cwayt yedwel d ass d unsib di Dzayer, yeḍfar-it-id Lmuɣrib aseggʷas-a.

Ḥaca, aseggʷas-a wa, ffɣen-d ca n marka n midden-nneɣni qqaren ixess ad as-nsemma “aseggʷas ameɣrabi”. Ddegg-a itteḥsaben ixef-nnsen d “isusyulujiyen” ittegg-asen izza isem n “Amaziɣ”. Uca ttexsen ad t-kksen, ad ggen deg wemkan-nnes “ameɣrabi”.

Ammu ataf a ɣer-neɣ yili aseggʷas Adzayri di Dzayer, aseggʷas Alibi di Libiya uca raḥ x-as amenni. Am ddegg-a n midden ttagin ad neɛmen belli TMAZIƔT, nettat d ddsas min xef munen wegduden n Tmazɣa.

Nitni ɣer-sen nurmal ad ssiwlen x “umaḍal Aɛrab” zi lebḥer ɣer lebḥer, Amaḍal-a nnsen i isekfen kulturat s ccan-nnsent, ilsawen s iẓewran-nnsen, ttexsen ad asen-ssirḍen ajellab n “Aɛrab” s uɣil.

Ina, i d-yeḍharen iseggusa imeggura ssawalen s yisem n “Tameɣrabit”, akunsipt-a ittexsen ad yegg ijjen “tmagit” tettemsex. Minzi bnadem wer izemmer ad yili d “Aɛibri, Aɛrab d Amaziɣ” deg ijjen twalat, niɣ ad ḥesben tanettit ameknaw ijjen mulinikes ad dag-s xellṭen min wer ittxelliṭen.

Ixess a neksi ḥadur-nneɣ zi “Tameɣrabit” min ɣer hrubbzen aṭṭas n “midden”imeɣnas”, maci ḥa d ijjen ukunsipt min umi irewwej lmexzen qbala ḥuma ad yebna “tanettit-nnes tanamurt”, maca qa ttexsen ad zzag-s wten Tmaziɣt d jjwayeh min ɣer yella ijjen umezruy ameknaw Arrif.

Irifiyen xmi ssawalen x Arrif, kessin bandu, ssawalen x iles n Arrif, merra manaya issekɛa ca zeg inni itteḥkamen, wer ttexsen bu ad slen i manaya. Iwa uca saqaren-d “Tameɣrabit-a” ittexsen ad aneɣ-tessefsi.

Ad nerni ɣer uklasi-ya, inni i yeqqaren qa d “aseggʷas d afellaḥ”, zeɛma axmi Imaziɣen maci d ifellaḥen? Nec zeg uɣezdis-inu, ttwaliɣ wer din bu amxumbel ad as-nsemma aseggʷas afellaḥ. Ḥaca ina i das-ittlaɣan ammu tteggen-t d “lḥeqq, ttexsen zzag-s lbaṭel” amek qqaren beɛda.

Wah, wenni d aseggʷas d afellaḥ d Amaziɣ. Nnayer, ila d ass i zi ssemɣaran s weɣẓaẓ, s min d-ileqḥen deg useggʷas i yeɛdan, d asitem i yimal.

Wah netta d Afellaḥ, minzi Imaziɣen d ifellaḥen, d tarwa n tmurt, zzag-s, ḥessben aseggʷas, ttessnen mani d melmi llan.

Nnayer, ixess-as ad yili d aḥebbi n ttrid min xef i d ɣa munen tawmat di Tmazɣa, ad yili d ass i di ɣa nxarres di mamec awmaten ad kksen leɛdawet-nni jar-asen, ad bnan ijjen tmurt d tmiriwt i merra tarwa-nnes.

Ma inni ikerhen iman-nnsen, itif-asen ad swen zeg waman n lebḥer.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt