24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Amxumbel n llɣa Arifi, d tilawt n unaẓur d tira.

Wami ilul ufgan lulen akid-s ijḍiḍen ttekksen x-s leqneḍ s llɣa-ines ag tfawin, d imesli agaman ig ittmsebḍan jar n usemmiḍ d wenẓar d wajjaj d iɣezran i ittazzlen, iksi zzeg-s ufgan marra min ɣa t-yejjen ad isakar ula d netta min ɣa t-isfurrjen, rid ittxemmam ɣar-s adji, izemmar zg-s ad imxubbec ag ixef-ines, ag ugama ura d netta, uxa yufa aɣezdis-a g tsekla ijjen uraq d tudert n Arif, issen-it umeẓẓyan d umeqqran :

“Ay ya ralla buya” : d ijjen usastel (lmizan) d Amaziɣ teṭṭfen zg-s asastel n iɣennijen, leqmen  zg-s asefru d tseddart d tmeɣruṭ, uxa tucc-as ijn tewlaft zi tewlafin isfurrujen ɣar tudert Umaziɣ Arifi, zi melmi ɣar-s ijjen uraq ur zmmaren akid-s msebḍan, ura g tmeɣriwn, ura g uraren ittmsebḍan zi wa ɣar wa. Uxa ittɣima aɣennij s ijjen tabridt nniden d ufuɣ x ubrid n llɣa d abeddir i tmagit . “Ay ya ralla buya” d tmeslayt ɣar-s ccan, d ijjen unezwi g ddcar zeg usenqar ar tagut.

KHALID BENHMAN – « asuɣel zi Teɛrabt a Tmaziɣt » Abdurraḥim Dadi Ttassuli.

Izlan n “Lalla buya” netnin smunan jar usefru ittwaɣennjen d ccdiḥ, ssnent-as temɣarin s waṭṭas, da a nbedd ɣar ijjen wawal inna-t Beethoven « min iknan tmijjawin, d min yiziḍen g iɣennijen, ur ten-ittɣennaj ɣir ul n tyemmat », uxa d manaya ɣa naf g ijjen wakud a temɣart Tarifit.

Amedya :

A lalla tamzyida am hedmeɣ taɣmmart *** Mala wyeɣ mami-inu am tt-bniɣ s nnuqert

Ɣar-kent arrayes am arrays umutur *** ggent-as iseɣwan qnent a ɣar uzemmur

A taqmijjat n mangaw u das yari bu reqfur *** Ur-dn bu zzin n ci i ɣa y-adfn g-ur (tnayen-a izlan zi ddcar n uduz).   

Yekka umxumbel x tsekla-ya d asehqar d assenqes d acencel zeg Iwehhabiyen, ila yella umedyaz ur ɣar-s yelli ccan, ruglen zg-s iwdan, ur tteḥsiben lwacun-ines, ur t-qebblen ttazzlen x-s qqaɛ zi taddart, uxa nettxemmam ɣer wawal n “Emil Cioran” “ur ittexsen llɣa ɣa wenni itteftittizen g tudart”, maca nettaf xmi ittili ci n lfurjet niɣ ci n tmeɣra… ittiri d netta d muxyus, minzi isfarruj iwdan!

Ittwassen iger n llɣa g arif s isuraf msebḍan ; g umezgaru din ccḍiḥ, netta d ijjn ccḍiḥ d afulkluri. Asurif wis 2 melmi iṭṭef Lmaɣrib tasimant, tettwarẓm tawwurt ad adfen imassen «des instrument » g llɣa d amaynu zg-s “lbanju, guitar, violon – …” maca teqqim g tmagit waxxa tettbeddal g uklasi n yimis « instrument ».

Asurif wis 3 yudef llɣa g Arif g ijn uklasi nneḍḍen i yelsqen a wawal, qqarn-as aɣennij yezdigen (la chanson engagée), zeg imeɣnaj i iggan isem-nsen g wakud-a nettaf “Ɛallal Cileḥ, Walid Mimun, Mustafa Ayned, Xalid Izri, Itran, Ḥafid tifridjas, Mimun Paku, Sullit, Qusmit ….”.

Tikli wis 4 ucan g-s imeɣnaj lbal-nsen aṭṭas i llɣa, imiss “l’instrument”, maca awal ur das-ucin tasɣart-ines, tudef g-s aṭṭas iklasyyin n tutlayin (amzaray asniles – Divergence linguistique) “aɣennij wer yeḍbiɛen “.

Zi manaya qqaɛ ikesi-aneɣ umnus ɣar waraq n unaẓur gi llɣa jar n ass-a d iḍennaḍ, melmi nxezzar a tmsrayt-a “isemmeḍ leɛjeb g ufus”, nettaf wenni i ileqqan “receveur” itterra aɣennij a wenni t-ittɣennajen g « théâtre », ur din ittiii uxezzar qa din ij umari yuri awaren-a ur xes mmarsent tifawin, maca a nini tidet, tamsrayt-a ad tt-nerr a tseḍma imeɣnaj i ur yerrin tayntt i isem n unaẓur, ura d ij umaru isem-ines nettaf-it g tzemmimin n tnixt, niɣ temɣnaj i twalfin, maca mermi nettrah a tutlayin nniḍen d tasekla n umaḍal nettaf ci nneɣni, ntaf anaẓur  ssarayen-as g ccan-ines netta d umeɣnuj, marra manaya netterta-t ɣar waṭṭas n tmentilin :

1- Azlawi ur t-yecqi isem-ines g walbum uɣennij.

2- Ur das-ucin i ism n wezrawi taynit, uxa ufant d ijjen tmeslayt ur tecqi.

3- Azrawi ittiri yarseq ɣar tsedma, uxa ur t-kessin g lbal, uxa tterran-t tizemmar d ict.

4- Ur ttiwen g tzemmar uzrawi, uxa tterran aɣennij d imiss «instrument », d netta d tizemmar mix idja kulci, maca amux nniḍen ig illan d tidett, x manaya a rami d iffeɣ aɣennij yeḍbɛen “Musique fluide”. Uxa wami iweddar wawar n tmaziɣt jar n iwdan, uxa dfarn aceyyar, abeddel ilsawen g llɣa n Arif.

Da ad arreɣ taynit a ijn ufsar g “facebook” ifsar-it uselmad “Jamal Abarnus”

G iseggusa imeggura rxezrat a uzrawi tettdwim tehruri, uxa idwer umeɣnuj itari nnit, ittɣennaj nnit, wa d ij uɣezdis ad yawi s uɣennij a ijn ubrid yifruri…  mara ifaqq unazur adelsan, rid aɣennij g umezwaru d tabrat, mgal min ittmsaren g usarag n tzuri ass-a, uxa tdwer trezzut x “lbuz” araq ma ad tiri trazzut x umnus d imxumbal n waydud n tidett, uxa idwel llɣa ur yeḍbiɛen g tzuri d tutlayt, u d inni ttwalan awara ci n ddiq, uxa twaran aɣennij n ruxa d tarut n wakud-a tusa-d akid-s, atiɣ wami tfanya tudart n iwdan wami rugrn zeg ixef d yiman-nnsen, da maci netxiyyaq x llɣa marra, rid ntaf din tesḍma g igar n lɣa, d tzemmar ihudriyyen “imeqsan band – agraf – rif expirience – ilyass ahudri –  …” trazzu x ixf-ines, teg mix tzemmar zi lallaɣ n taysu.

Nettat taẓuri mux ma tegga tamagit ines ixssa ad yiri ag uɣezdis n waydud g umezgaru, rid d netta d ttufit u zg-s i tiri tudert, ma taẓuri  i das-ittweddaren yiman-ines jar n uɛecci d tiwcca ur iggur a dat, ur izmmmar ad ibedd aṭṭas, adwar a taysi d ixf d tmagit d taẓɣurt n tidett, uxa asirem lebda ittemɣur maḥend ɛad aqqa-aneɣ neddar, mara din tizmmar n umari iṭṭfeng uzwar, i d-ɣemyin zi rajjaɣ unulif.

ABDURRAHIM  DADI  TTASULI

10-04-2020

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt