Yura-t: Khalid Bouyaala
- Min teɛna tzelɣa ad ?
Tazelɣa ad, tettas-dd lebda qbel i wemyagg xmi yettili yessefta deg urmir ( amaknaw di : ad cceɣ, ad sweɣ, ad irareɣ) niɣ deg urmir ussid (amaknaw di : ad ttetteɣ, ad sesseɣ, ad ttirareɣ). Tazelɣa-ya d wurmir, nesxeddam-iten xmi i nxes a nessiwel x yijj n lḥajjet ɛad wer tebdi, tzemmer ad tili, mamec wer tzemmer ad tili ; tezmar ad tili d asitem, d asefhem n mamec i nexs a negg ca n laḥajet……
Imaknawen :
Maḥend ad teswejded seksu :Ad tfetled seksu, a s-tegged xizzu d …… ;
Ruḥeɣ ad sessweɣ iḍennaḍ ufiɣ tarya tuzeɣ ;
Ad raḥeɣ ɣer ssuq n Temsaman tiwecca
- Cḥal i ɣer-s n wudemawen ? melmi i yettili wa ? melmi d wenneɣni ?
Ɣer-s tlata n wudemawen : ad, a d ɣa.
- ad
Tettili d ad xmi wer ittili walu jer-as-dd d wemyagg, kkes ɣer udem amezwaru umagut i yellan ittili d a (uca a nzer mayemmi).
Imedyaten :
| ad + urmir | ad + Urmir ussid | ||
| Amyijjen | Udem 1Udem 2Udem 3 awtemUdem 3 tawtemt | ad awḍeɣad tawḍedad yaweḍad taweḍ | ad ttawḍeɣad tettawḍedad ittaweḍad tettaweḍ |
| Amagut | Udem 1Udem 2 awtemUdem 2 tawtemtUdem 3 awtem Udem 3 tawtemt | a naweḍad tawḍemad tawḍemtad awḍenad awḍent | a nettaweḍad tettawḍemad tettawḍemtad awḍenad awḍent |
Xmi i yettemsagar d n ad akked t tettili tawayt : d+t = [tt] ( t tdeḥḥa tessed) deg udmawen usefti :
- 2 n wemyijjen, am di : ad tawḍed →[attawḍeḍ]
- 3 n tewtemt n wemyijjen, am di : ad taweḍ →[attawed];
- 2 n wewtem umagut, am di : ad tawḍem →[attawḍem] ;
- 2 n tewtemt umagut, am di : ad tawḍemt →[attawḍent].
→ Di tira, nettari ad ikmel d t n wudemawen usefti.
- a
ad, tettili d a waha (bla d) di:
- Xmi i dd-tettas qbel i wemyagg deg udem-nnes usefti umezwaru umagut.
Amaknaw di :
a necc
a nbeddel
a nettafes
a nteqqen
→ Di tira, a tt-nejj mamec i tella, d a waha bla d.
Mayemmi?
- Wer ɣer-neɣ min daneɣ-ɣa-yejjen a tt-nari d ad, minzi di tmaziɣin merra (mani i nesxeddam ad ) d a waha !
- Wer ɣer-neɣ bu min daneɣ-ɣa-yejjen a nefhem illa d tawayt ! (n yettɣima d n wer yessid ca, wer ideḥḥi d nn).
- Mala nura-t d ad (s d), a daneɣ-yegg imxumbal di teɣri ; minzi di lqaleb n ad+amyagg i ibeddan s n (ad+n…. ), d yettwanṭaq.
Amaknaw di :
Ad nɣeɣ [adnɣeɣ]
Ad nedheɣ [adnedheɣ]
ad nyeɣ [adnyeɣ]
- Xmi i dd-tettas tzelɣa usides dd jer ad d wemyagg :
Amaknaw di :
a dd-yas
a dd-nawey
a dd-smunen
→ Di tira, a tt-nejj mamec i tella, d a waha bla d.
Amaknaw di :
a ɣer-s raḥeɣ
a x-as kkeɣ
→ Di tira, a tt-nejj mamec i tella, d a waha bla d.
- Xmi i dd-ittas wezramyagg jer ad d wemyagg:
Amaknaw di :
a din iliɣ
a ssin kkeɣ
→ Di tira, a tt-nejj mamec i tella, d a waha bla d.
- Xmi i dd-ittas wusliɣ udmawan n wemyag jer ad d wemyagg:
Amaknaw di :
- a t-awyeɣ
- a das-tinid
Di (1) wa mala nura-t s ad yekmel, wer nesferriz jer wewtem d tewtemt minzi tettili tawayt jer d d t (d+t = [tt])
Ad t-awyeɣ [attawyeɣ]
a tt-awyeɣ [attawyeɣ]
Di (2), ɛawed xmi i ttemselqan d+d= [dd]
→ Di tira, a tt-nejj mamec i tella, d a waha bla d.
- ɣa
ad, tdeḥḥa d ɣa:
- Xmi i dd-tettas qbel i umaɣun
Amaknaw di :
d netta i ɣa yeccen
Tlayetmas d Tmimunt i ɣa yettɣiman
Amaknaw di :
Melmi ɣa traḥed Miḍar ?
Manis ɣa tekked ?
- Xmi i dd-tettas zzat i tesɣunt:
Amaknaw di :
xmi i dd ɣa yas
mli dd ɣa ttawyen ….
ɣa,tneffeɛ, tettegged zeg-s a smessi (focalisation).
→ Di tira, nettari-tt mamec i tettwanṭaq ɣa.
Wer din min daneɣ ɣa yejjen a tt-nari d ɣar minzi :
1 – S tfunitikt, wer nreẓẓem ca aqemmum xmi i tt-neneṭṭeq amaknaw di tenzeɣt ɣer (= [ɣaa]);
2- Tella ɣer imaziɣen-nneɣni, mani wer ttetten ca r, tettwanṭaq am di tmaziɣt irifiyen (ɣer yayt Mẓab, lebɛeḍ n yeqbayliyen…).