24.1 C
Nador
Ssebt 27 Yulyu 2024

Samuel Biarnay, Afransis-nni i yessnen Tarifiyt di beddu n lqern n 20.

Samuel Léonard Biarnay, ilul di 15 Yennayer 1879, di Saint-Laurent-du-Cros, maca yemmut di 10 Kṭuber 1918 di Arbaṭ, d anessmezzeɣ d Afransis. Igga ca n trezzutin s lhimmet-nnsent x yiles d yidles n Tmaziɣt, la di Dzayer d Lmuɣrib.

Tabyugrafit

Baba-s, Léonard Biarnay, ila yella d aselmad iqqers-dd zi Hautes-Alpes, ssekken-tt maḥend ad iraḥ ad yesslmed di Ddzayer, deg ijjen wemkan umi qqaren Ɛin ṭṭulba. iḍfer isuraf n baba-s, wami izemmem di temzgida n Bouzaréa. Zzag-s i dd-yeffeɣ maḥend ad iraḥ ad isselmed di Lqelɛa n Bni Raced. Zi 1898 ar 1906, ixdem d « aselmad di tmezgidawin n imezdaɣ imezwura di Ddzayer », yeṭṭef ca n tussniwin x Teɛrabt, zi senni d Tmaziɣt, zegga i yekka x jjihet n Mẓab, d teɣzut n Wergla.

Jar Mẓab d Wergla mani i dd-isbeyyen ixef-nnes d ijjen umesniles ɣer-s min ɣa yini. S uyenni din ɣa yegg tiɣuriwin-nnes x Tmaziɣt n Mẓab d Wergla, mamec i ɣa iraḥ ɣer Arzew, mani dinni ɣa yaf Irifiyen imeggura i yeqqimen ssawalen ɛad s Tmaziɣt n Arrif, ad x-as yari ijjen wartikel d azegrar ad ittwafsar di Revue Africaine.

Deg ijjen lweqt, ismeḥ deg uselmed maḥend ad iraḥ ad yezdeɣ di Lmuɣrib, mani ttuɣa ixeddem x ca n tmeslayin-nniḍen : zegga idwel d anemhal x lexdayem tiligrafiyin n lpusṭat di tmurt-a, zeg umeggaru n 1906.

Di Fas, mani izdeɣ netta di baryu n Keddan, ttuɣa imdukkul dinni aked ca n yewdan ameknaw Maurice Tranchant de Lunel d « Kapitan n Ccluḥ » Léopold Justinard.

Danita yeqqar x-as ameddukel-nnes, Christian Houel manaya :  

Ufiɣ di Arbaṭ ijjen umeddukel ssneɣ-t di Tanja. Biarnay, netta i yellan d anessemzzeɣ amezawru di lweqt-nni. Merra yelsawen n tcelḥit ttuɣa yessen-itent. Zi Arrif ar Aṭlas, ila yekka timura n Imaziɣen, yezdeɣ s lechur adu tudrin n ucal maḥend ad issen iles-nnsen mamec yegga. Ttuɣa izeddeɣ tma n tmeḍlin n Leɛlu, deg ijjen taddart d tameɣrabit dag-s ixxamen ḥsaren, d izegraren s leqcuɛ n nnḥas. Ttuɣa issezdaɣ akid-s Timaziɣin, i dd-yusin zeg waṭṭas n iraqqen, d netta iḍeffar tiɣuriwin-nnes x Tmaziɣt.

Deg useggʷas n 1912, awerni umi sinyan kunṭra n uḥeṭṭu x Lmgrib, kkrent ca n tɣuyyawin d tɣewwaɣin di Fas, i ttuɣa ixsen ad ikkes takulunit i yeggin Ifransisen di temdint. Xenni, Samuel Biarnay igga tizemmar-nnes maḥend ad yeḥḍa tiligrafin min xef wtin ẓẓeyyar. Wami i dd-immla ijjen « targazt » deg wussan-nni iqesḥen, wcin-as ijjen ttriyyet n targazt.

Di 1914, s tutra n umarical n Huber Lyautey, idwel x yixef n Lḥubus.

Ittban-dd ila Biarnay iwweḍ ad ismun tussniwin-nnes x Tmaziɣt n Arrif zegga immelqa aked ca n Irifiyen di Tanja, manis kid-sen ixdem x wegraw n tumlayin i yeqqnen ɣer Trifiyt, ad yili ɛawed issen tmaziɣt n Ibeṭṭiwen, zzat i Wehran, mani igga amsawaḍ-nnes amezwaru aked Irifiyen izedɣen iraqqen-nni. Mamec ad yili ɛawed, iẓra niɣ immelqa aked ca n « ineḥbas » niɣ « isebbaben » Irifiyen i yufa di Fas.  

Ad yili yemmut s arrwaḥ Aspanyu di 10 Kṭuber 1918 di Arbaṭ.

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt