20.1 C
Nador
Lḥed 23 Yunyu 2024

Salman Rushdie: “tiṭṭ-inu i dayi-iraḥen, tbeddel tudert-inu”

Iɛawed Salman Rushdie i BBC s waṭṭas n tefruray i ssaggʷadent min xef yeɛqel zeg usugi-nni i x-as ggin ca n tnayen iseggusa zi mani, wami i t-imekken ijjen deg icten zi tinawin-nnes.

Yenna bu tsemɣurt n Booker ila tiṭṭ-nnes teqqim tugel x wudem-nnes “am ijjen tmellalt tesleq” wami i das-traḥ tiṭṭ-nnes yuca axmi “tbeddel tudert-nnes kul ass”.

“Ɛeqleɣ belli fekkreɣ ila aqqa ggureɣ ad mmteɣ”, i d-idiklara. “Ɣer-i sseɛd wami ila xḍiɣ di lefkar-inu.”

Yenna-d Rushdie ila isxeddam adlis-nnes amaynu, Knife : Meditations After an Attempted Murder am ijjen webrid i zi ittemseksi aked merra min das-imsaren amenni.

Asugi-ya, yejra deg ijjen tmerselt n uselmed deg yeẓẓlmeḍ n New York di tɣuct n 2022, wami ttuɣa iggur umari-ya anegli-marikan s iẓuran ihindawiyen ad yessiwel deg ijjen tinawt.

Issmekti-d Rushdie mamec imɛeddi-nni “yuli-d aked ddruj amen ittazzel” uca yehwa-d x-as s 12 n teyyita ɣer yiri d uɛeddis, yekka usugi-nni ca n 27 n isigunden.

“Ila wer zemmreɣ ad kid-s mseksiɣ”, i d-yenna umari. “Ɛawed ila wer zemmreɣ ad as-rewleɣ.”

NOUVELLES LOCALES X/TMX/REUTERS

Iɛawed Rushdie mamec i yewḍa x tmurt awern-as, mani i d-ɛeddmen “abarru n idammen” ṭṭerf-nnes.

Ksin-t di hilikuptir ɣer ijjen spitar, mani i yesseɛda setta n simanat di lbluk.

Ilul di Lhend, amari-a angli-marikan bu 76 n iseggusa, yettwaḥsab d ijjen zeg inni ibeddlen di tsekla n yiḍa. Asugi-nni i x-as yegga wenni, iydaren-tt-id di marra jjurnalat n umaḍal.

Yekka Rushdie aṭṭas n iseggusa di tnuffra zegga i yefser deg useggʷas n 1988 adlis-nnes “tayatin n cciṭan” awern-as ttuɣa tthuddan x-as s lmewt.

Yenɛem umari-ya belli ifekker ila izemmer ca n nnhar ca n ijjen “ad dd-yeffeɣ zeg wegdud [ḥuma a x-as inɛedd]”.

“Manaya ad yili fcickel mala wer dag-s fekkreɣ ca.”

Maca, qbel i yumayen x min imsaren amenni, yurja Rushdie ijjen umxentis x usugi-ya, zi senni ila wer ixes ca ad din iraḥ.

“Xenni uca nniɣ-as: Iwa qa d turjit waha. Ɛawed, qa xellsen-ayi. Merra idsen qessen tiwriqin-nnes. Ixess-ayi ad din raḥeɣ.”

Ɣer-i sseɛd wami alli-inu yenjem

Asugi-ya ispader-as tsa d ifassen-nnes mamec i das-iqess iẓuran n tiṭṭ-nnes tafusit.

Yeɛqel ila ttuɣa tiṭṭ-nnes “tuff aṭṭas”. Uciɣ axmi “ila lliɣ ugleɣ x wudem-inu, mmerseɣ x ugemmiẓ-inu, am ijjen tmellalt tesleq. D adeɣral s nnej ɛad.”

Yenna Rushdie belli wami i das-traḥ tiṭṭ-nnes yuca axmi tudert-nnes tbeddel. Ixess-ayi ad kessiɣ ḥadur xmi i d-hekkʷiɣ zi ddruj, xmi ẓekkʷiɣ ca n webrid niɣ xmi i tteffiɣ aman di lkas.

Maca xelli amenni yettwala ila netta ɣer-s ccwarti wami i das-yenjem walli-nnes. “Manaya ixes ad yini ila ɛad zemmreɣ ad iliɣ d nnec.”

Yenna umessugur n tmejra-nni mani i yesug wenni x Rushdie i BBC ila “ttuɣa yessitim ad yegg kter min x-as ḥma ad yemneɛ asugi-nni”.

“Teqqared aked ixef-nnec, aweddi mli ttuɣa tzemmred ad tegged ca n lḥajet qbel, ad yili wer ittemsar min imsaren”. I d-idiklara Henry Reese.

Ḥaca Rushdie iqada merra iwdan i t-iɛawen deg wass-nni, zzag-sen ula d Resse, d iḍbiben i d-isgenfan, aya i d-ittbanen zi tefray timezwura n “Cuchillo”.

Iwalla adlis-a i “yergazen d temɣarin i dayi-issnejmen zi lmewt.”

Min ɣa yejjen bnadem ad ineɣ ?

Di twalat tamezwarut, yessken-d Rushdie mayen ixes ad yini i wenn x-as inɛedden.

Wa d Hadi Matar, 26 iseggusa, zi New Jersey, d netta i yettahmen ila yerceg x Rushdie. Iqqar Matar netta wer yeggi walu, ɛawed ittwaṭṭef bla aḍukil.

Yemsawal Aked New York Post zi leḥbes-nnes, yenna Matar ila yeẓra ca n ibidyuten n Salman Rushdie i immersen x Youtube. “Wer dayi-tteɛjiben izballaɣen”. I d-idiklara.

Deg udlis n “Cuchillo”, amari-nneɣ ixayel ijjen wemsawal aked wenn x-as inɛedden, mani i d-yerra x iwalen-nnes.

“Deg umarikan, aṭṭas n yewdan sniɛmilen zeɛma d imezdiga, maca yerrḍen ca n lmaskat, sxarriqen. Ma d manaya i ten ɣa yejjen ad nɣen?” Ittseqsa-d.

Ɛemmers ma yemmelqa Rushdie Matar wudem deg wudem, maca zemmren ad msagaren di lmeḥkama deg ussan i d-ittasen.

Lmuḥakama tɛeṭṭel cwayt minzi ibuɣawen n Matar xsen ad rajan ar i d ɣa yessufeɣ Rushdie adlis-nnes ataɣ ayenni ad ten-yenfeɛ di ca. Maca lexxu iggur ad bdan di tkerziwin i d-ittasen.

Yettwassen Salman Rushdie s “Midnight’s Children” deg useggʷas n 1981, i zi izzenz ca n melyun n udlis ɣir di Briṭanya.

Maca adlis-nnes wis rebɛa “tayatin n cciṭan” (1988), i d-yugem zi tudert tameslemt n Muḥemmed, ḥesben x-as axmi d anɛeddi, gedlen-t deg waṭṭas n tmura mani llan imeslmen d imezdaɣ, minzi isskan-d ɣer ddin.

GETTY IMAGES

Amɣar Ayrani n wakud-nni, Ayatollah Rusollah Khomeini, ifser-d ijjen fetwa di 1989, ilaɣa ḥuma ad nɣen Rushdie, yewca 3 melyun dular d tasemɣurt i wenn i t ɣa yenɣen. Fetwa-ya, ɛemmers ma temmekkes.

Yedwel Rushdie ittnuffur s bezzez ca n ɛecra n iseggusa, ila yeḥwaj ijjen gardkur minzi ila tthuddan x-as s lmewt lebda.

Ahuddi x tlelli n wawal

Amari, ilul deg ijjen twacunt d tameslemt, wer tettimen, zi lebda netta aqqa-t aked tilelli n wawal.

Netta ila lebda iɛellem, iqqar ila qa tilelli-ya “tedwel teqseḥ yiḍa”.

“Aṭṭas n midden, zzag-sen xirebbi n iḥudriyen, ad iniɣ manaya s usḥissef, qqaren belli mala nessenqes zi tilelli n wawal niɣ nessers x-as fus-nneɣ ataf d llemliḥ”. I d-idiklara.

“Iwa qa d manaya umi tneffeɛ tilelli n wawal, ataf ad temseddred akked yinawen min wer ked tettemsasid-ca.”

Yeɛqel mamec Rushdie waxxa ila yeɣreq di tamda n idammen-nnes, maca netta ittfekker di tmeslayin-nnes.

Ila yeggʷed x ukustim-nnes n Ralph Lauren ad iḍeyyeɛ, ad as-tuḍa tarxiṭa n banka-nnes d isura n taddart-nnes.

“Xenni, manaya ittban-d d ca n ddegg, maca qa ixes ad yini ila din ijjen uzgen zzag-i ila wer ixes bu ad mmteɣ. Din ijjen uzgen zzag-i iqqar: ‘ḥwajeɣ isura-ya n taddart. Ɛad ad ḥwajeɣ tarxiṭa-ya n banka'”

Yerna yenna ila manaya qa d ijjen “mezri ɣer tudert”, mezri-nni iqqar-ayi-d “texsed ad teddred, dder, dder.”

Ijjen useggʷas qbel ma ad yejra usugi-ya, yemlec Rushdie tamɣart-nnes tis xemsa, tamedyazt d tmungalt tamarikant Rachel Eliza Griffiths.

Tenna Griffiths i BBC wami tesla x usugi-ya, “bdiɣ sɣuyyuɣ waha. D ass aberkan i ẓriɣ di tudert-inu”.

Tamdyazt-a ila tella aked uɣezdis n Rushdie wami bdan iḍbiben ad as-xeyyḍen tacbabt-nnes.

“Ila ttmettiɣ x tiṭṭawin-nnes, yeffeɣ zi taddart s tnayen n tiṭṭawin, zi senni ibeddel umaḍal-nneɣ”, i d-tenna. “I lexxu, ttexseɣ kṭer tiṭṭ-nnes nneɣni i das-iqqimen d mamec i zzag-s ixezzer amaḍal.”

Yesnumel umari “Cuchillo” am ijjen tenfust n tmexsa d tiggʷdi.

Ila din tnayen n yedwas ttemladafen. Ijjen d adwas n ddenf, n tfanaṭit d war-amsumuḥ, wenniḍen ila yella d adwas n tmexsa”. I d-izemmem. “Iwa am lebda, adwas n tmexsa ttḥadiɣ-t di temɣart-inu, Eliza.”

“Ɣer umeggaru, tabridt i zi fehmeɣ min yuqɛen amenni, qa adwas n tmexsa ittban-d yejhed x wenni n lekruhiyyet.”

Iwekked Salman Rushdie belli iggur ad msarent timejriwin-nniḍen nnurẓment, maca “ad yeksi ḥadur-nnes kter” deg yimal. “Aseqsi n laman ad ɣer-s yili amkan-nnes. Maca mala ufiɣ timeslayin wer ggurent bu mliḥ, ataf wer ttriḥeɣ ca.”

Maca yerni yenna ila “qa netta ttuɣa-t d ijjen bu tɣennant”.

“Wer xseɣ bu ad ɣer-i tili ijjen tudert di ẓẓeyyar, xseɣ ad ɛiceɣ tudert-inu”. I d-yenna ɣer umeggaru.

Alan Yentob d Noor Nanji i BBC news

Timaynutin

C.Andic
C.Andic
Chahid Andich

Fser-itt